...............................................................
Το ΚΚΕ και ο Μίκης Θεοδωράκης
γράφει ο καθηγητής του ΑΠΘ και φίλος στο fb Νικόλας Σεβαστάκης (nicolas sevastakis/facebook, 8.9.2021)
Το ΚΚΕ εδώ και χρόνια (μετά τον Χαρίλαο Φλωράκη) στέκει αμήχανα έως εχθρικά και πάντως ενοχλημένα απέναντι σε οποιαδήποτε εκδοχή αριστερού-κομμουνιστή ανοίγεται στο εθνικό-λαϊκό επίπεδο. Κυρίαρχη έχει γίνει μια θεώρηση των πραγμάτων όπου όποια διάσταση δεν επιβεβαιώνει την σκοπιά της "ταξικής πάλης" (δηλαδή τον ριζικό διχασμό του κοινωνικού ανταγωνισμού) καταδικάζεται ως οπορτουνιστική.
Η προδικτατορική ΕΔΑ, η εαμική επαγγελία, οι πολιτικές των συμμαχιών, όλες αυτές οι στιγμές ελέγχονται και αντιμετωπίζονται με ανάμικτα συναισθήματα και συχνά με αυστηρότητα. Επειδή όμως ο Μίκης Θεοδωράκης κολύμπησε σε αυτόν τον ηγεμονικό, εθνικο-λαϊκό ορίζοντα, επειδή έδρασε πολιτικά και πολιτιστικά στη κλίμακα ενός παλλαϊκού οραματισμού πέρα από την οπτική της εργατικής επανάστασης, το ΚΚΕ δεν μπορεί να χειριστεί την κληρονομιά του παρά στενεύοντάς την. Με κάποιο τρόπο, παίρνει την αγωνιστική, επική, λαϊκή δραματουργία για να την σύρει σε μια συγκεκριμένη γραμμή που δεν ήταν ποτέ η γραμμή του Θεοδωράκη.
Η επιθυμία του ίδιου του δημιουργού δεν αναιρεί το γεγονός της μεγάλης απόστασης του δικού του κόσμου (του δημόσιου τουλάχιστον) από την οπτική και την προοπτική του ΚΚΕ. Ο κομμουνισμός του περιείχε μια εθνική και συμπαντική υπερβατικότητα που μπορούσε να μεταφραστεί με "αλλοπρόσαλλες" πολιτικά θέσεις. Είχε δηλαδή μια βούληση ανορθοδοξίας ελάχιστα συμβατή με αυτό που εννοούν κάποιοι ως κομμουνιστική θέση. Αλλά ακόμα και το ΚΚΕ του Δημήτρη Κουτσούμπα χειρίζεται αυτή τη στάση ως ιδιομορφία του καλλιτέχνη που μπορεί να ''συγχωρεθεί'' εφόσον στο τέλος την εναποθέτει στο ΚΚΕ. Η αίρεση τακτοποιείται με τον λυρισμό της ταξικής πάλης και απομένουν οι παιάνες για τους υπόλοιπους, για τους μη κομμουνιστές κληρονόμους της δόξας του Μίκη.
............................................
Σε ποιους "ανήκει" ο Μίκης Θεοδωράκης;
έγραψε ο καθηγητής του ΑΠΘ και φίλος στο fb Νικόλας Σεβαστάκης (nicolas sevastakis/facebook, 8.9.2021)
Στο πένθος δεν χωρούν πολιτικές της ταυτότητας, ιδίως όταν ο νεκρός δεν είχε μόνο μία ιδιότητα (την πολιτική), ούτε μια συμπαγή διαδρομή. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες, άνδρες ή γυναίκες, στις δημοκρατικές κοινωνίες ανήκουν σε όσους/ ες αισθάνονται κάτι για το χαμό τους και αναγνωρίζουν τη σημασία της παρουσίας τους.
Ιδιωτικά ή στο ενδόμυχο βίωμα, ένας θάνατος μπορεί φυσικά να σημαίνει κάτι ιδιαίτερο, κάτι βαθύτερο. Και νομίζω πως για τους νέους και τις νέες αλλά και τους μεγαλύτερους που γνώρισαν τη θηριώδη βία του χουντικού καθεστώτος και συνδέθηκαν, ενίοτε μέσα από τον πόνο, με κάποια τραγούδια και χειρονομίες, υπάρχει αυτό το ιδιαίτερο βάρος ως ανεξάλειπτο βιωματικό ρίγος εκείνης της εποχής.
Όμως το δημόσιο συναίσθημα μιας τέτοιας απώλειας υπερβαίνει τα ιδιαίτερα βιωματικά ρίγη, τις ενδόμυχα ή πολιτικά βιωμένες αποκλειστικότητες. Ο νεκρός ανήκει στο πλήθος, δηλαδή στην εθνική συλλογικότητα και σε όσους-ες αναγνωρίζουν τη σημασία του και πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Όσο εντέλει πρέπει να αναγνωρίζουμε την ιδιαίτερη συγκινησιακή διεκδίκηση όσων μαρτύρησαν έχοντας τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη στο στόμα, άλλο τόσο οφείλουμε να αποδεχτούμε τα δικαιώματα και των άλλων, των "αμέτοχων", των νεότερων ή όσων δεν υπήρξαν αριστεροί αλλά ανακάλυψαν τον Θεοδωράκη μέσα από άλλες συντυχίες του βίου τους.
.............................................
Μίκης Θεοδωράκης: Ελληνική Ποίηση παρά Μαρξισμός-Λενινισμός
έγραψε ο καθηγητής του ΑΠΘ και φίλος στο fb Νικόλας Σεβαστάκης (nicolas sevastakis/facebook, 4.9.2021)
Μια ακόμα λέξη για τον Μίκη Θεοδωράκη, αυτή τη φορά για το ιδεολογικό σύμπαν μες στο οποίο κινήθηκε. Παρά την κινητικότητα, την αλλαγή θέσεων και όλα αυτά που γνωρίζουμε, ο Μ.Θ φέρει τη σφραγίδα του εαμογενούς κομμουνισμού, της ελληνικής αριστερής στράτευσης που μετά τον Πόλεμο μεταπλάστηκε σε αντιστασιακή-αντιφασιστική ιδεολογία. Σε αυτή την ιδεολογία δεν είναι ο μαρξισμός λενινισμός που έδωσε τον τόνο - παρά μόνο σε ένα εξωτερικό, τυπικό επίπεδο. Είναι αναφορές στην ελληνική παράδοση, μια παλαμική, "επική", αναγεννητική διάσταση που άγγιζε θέματα της αστικής γενιάς του 30 αλλά με διάθεση να τα μεταγγίσει στις λαικές τάξεις και να τα αποσπάσει από την επίσημη, εθνική ιδεολογία. Ο Μίκης Θεοδωράκης στάθηκε το ιδιοσυγκρασιακό χωνευτήρι της αντιστασιακής ιδεολογίας, της αντίληψης πως μια συλλογική δύναμη πρέπει να πλησιάσει το φως και να αποτελέσει πρόπλασμα μιας νέας ταυτότητας.
Από μια άποψη, η αναζήτηση εθνικών αναφορών μαζί με τον αντιφασισμό/ αντιστασιακή ιδεολογία ήταν κάτι που συγκινούσε και τον Τολιάτι, και τους Ιταλούς που επινόησαν τον ευρωκομμουνισμό. Μη ξεχνάμε άλλωστε τον Τίτο ή τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην εποχή της απο-αποικιοποίησης που αντιλαμβανόταν την ιδέα της Απελευθέρωσης κυρίως ως ανεύρεση μιας ιδιαίτερης ταυτότητας που θα συνένωνε το εθνικό και το οικουμενικό.
Ο Θεοδωράκης βάδισε μέσα σε αυτή την ιστορία αλλά προφανώς της έδωσε μια δική του προσωπική ''βιοθεωρία'' που έλεγαν παλιά. Πάντως, και παρά την αναφορά του στην ιδιότητα του κομμουνιστή (δεν πρέπει να αμφισβητούμε το πως αυτοπροσδιορίζονται οι άνθρωποι και να τους "διορθώνουμε"), νομίζω πως στη σύνθεσή του υπήρχε περισσότερος Σολωμός, Παλαμάς και Ερωτόκριτος παρά Μαρξ και Λένιν. Περιείχε περισσότερο Σεφέρη και Ρίτσο ή μάλλον τη συνένωση αυτών των δυο τόπων σε μια εξωστρεφή διεκδίκηση με έντονο το στοιχείο μιας έντονης προσωπικότητας. Γι' αυτό και μικρή σημασία έχουν οι περί την κληρονομία, την προδοσία, την πιστότητα διαμάχες: η ιστορία της ελληνικής αριστεράς είχε πολύ περισσότερα κοινά με τις ιδεολογικές συνθέσεις του νέου ελληνισμού παρά με τα μαρξιστικά επιχειρήματα, κομμουνιστικά ή σοσιαλδημοκρατικά. Γι' αυτό άλλωστε υπήρξε και ένα ΠΑΣΟΚ, ως λοξοδρόμηση από τις δυο κωδικοποιημένες εκδοχές σοσιαλισμού, τον τριτοδιεθνισμό και τη σοσιαλδημοκρατία. Αλλά αυτή είναι άλλη ιστορία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου