[Για την ταινία "Αμούρ/Αγάπη" του Μίκαελ Χάνεκε] γράφει ο φίλος στο fb Giannis Smoilis (facebook, 21/10/2017)

............................................................

Για την ταινία "Αμούρ/Αγάπη" του Μίκαελ Χάνεκε

γράφει ο φίλος στο fb Giannis Smoilis (facebook, 21/10/2017)

Με αφορμή την προβολή του "Amour" χθες βράδυ, από την ΕΡΤ 2, ένα σύντομο σχόλιο περί της εντιμότητας στην τέχνη. Στον σύγχρονο δυτικό τύπο κοινωνίας, κυριαρχεί η ανεντιμότητα, το -κατά Ζιράρ- "ρομαντικό ψεύδος", η δειλία απέναντι στις σκοτεινές όψεις της ζωής (δεν υπάρχει κανένας ηθικολογικός επιχρωματισμός σ' αυτό που λέω). Κανένας άλλος πολιτισμός στην Ιστορία, δεν είχε τόσο κακή σχέση με τις δυσάρεστες αλήθειες του βίου, και, κυρίως, με την εξής μία: τον θάνατο. Το βλέπουμε παντού γύρω μας, το γεγονός της ευθραυστότητας του ανθρώπου αποσιωπάται εντέχνως και επιμελώς στον δημόσιο λόγο. Η πολιτική, τα ΜΜΕ, η διαφήμιση, το μάρκετινγκ, η σφαίρα της αγοράς που αγκαλιάζει ασφυκτικά τα πάντα, οι κάθε είδους υπηρεσίες, προσπαθούν να δώσουν στον άνθρωπο την ψευδαίσθηση της αθανασίας. Ζούμε στην εποχή του γενικευμένου, υποκριτικού καθησυχασμού. Ακόμα κι όταν η τηλεόραση προβάλλει ανείπωτες φρίκες και σκιαγραφεί τερατωδίες στα δελτία των οκτώ, το κάνει με τρόπο που ο τρόμος να μοιάζει τόσο απόμακρος, τόσο ξεκομμένος απ' ό,τι αποτελεί τον δικό μας κόσμο, ώστε να μη μας αγγίζει στο ελάχιστο, όχι περισσότερο απ' όσο φοβίζουν έναν γονιό τα τέρατα του παραμυθιού που διαβάζει στο παιδί του. Ένα χαζοχαρούμενο "όλα θα πάνε καλά", πλανιέται πάνω από τα κεφάλια μας, μια απεχθής μητρική κοινωνικοπολιτική συγκαταβατικότητα χαράζει τα όρια γνώσης και υπαρξιακής αντίληψης εντός των οποίων μας επιτρέπεται να κινούμαστε, και δεν μας αφήνει να ενηλικιωθούμε, γιατί μας αντιμετωπίζει σαν ευαίσθητα, αθώα νήπια. Εξοβελισμένη στην περιοχή του άρρητου και του ανομολόγητου, η θνητότητα μετατρέπεται σε μικρό "βρώμικο μυστικό" -κάποτε ήταν η σεξουαλικότητα θύμα αυτής της υποκριτικής λογοκρισίας, σύμφωνα με τον Φουκώ-, πράγμα που την κάνει ακόμα πιο δυσβάσταχτη όταν, σε ακραίες στιγμές, ο σύγχρονος άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με την απαράγραπτη πραγματικότητά της• γιατί δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για να τη διαχειριστεί. Τίποτα δεν βρέθηκε για να τον οχυρώσει απέναντι σ' αυτό το "κακό". Τίποτα απολύτως; Όχι. Η τέχνη (συγκεκριμένα η μεγάλη τέχνη), εμπεριέχει, κάποιες φορές, την εντιμότητα που μας αρνείται ο πολιτισμός μας της ψυχαναγκαστικής ιλαρότητας, του κιτς, των σεντιμενταλιστικών κλισέ και της περιρρέουσας οπτιμιστικής βλακείας. Η τέχνη, όπως την αντιλαμβάνεται ο Χάνεκε στο "Amour", δεν καταδέχεται να μας παραμυθιάσει, δεν μας πουλάει φούμαρα, φτύνει κατάμουτρα την αδυναμία μας να ενηλικιωθούμε. Έτσι, όμως, καταλήγει να μας παρηγορεί πολύ πιο αποτελεσματικά, γιατί εμπιστεύεται την ικανότητά μας να δυναμώσουμε. Δεν βλέπει την αγάπη σαν καταφύγιο για δειλούς, φοβισμένα ανθρωπάκια που κρύβονται πίσω από βαρύγδουπες, αφηρημένες έννοιες και περιπτεριακό λυρισμό για ηλίθιους, αλλά σαν μια πολύ συγκεκριμένη, πολύ γενναία, συχνά επώδυνη, καθημερινή πρακτική, μια δράση που αρνείται τον θάνατο ακόμα κι αν είναι νομοτελειακά προορισμένη κι αυτή (όπως κι οτιδήποτε άλλο σ' αυτό το κρύο σύμπαν) να υποταχθεί στην παντοδυναμία του. Η αγάπη δεν νικάει τον θάνατο, η αγάπη σου δίνει κάτι να του αντιτάξεις, μια εφήμερη μουσική να γεμίσεις τη Σιωπή, έστω για λίγο, ακόμα κι αν η μοίρα της μελωδίας είναι να διακοπεί απότομα -να η πελώρια εντιμότητα του "Amour", που δεν υποτιμάει τον άνθρωπο, υποβιβάζοντας τον στο επίπεδο του "αιώνιου παιδιού" (μια από τις πιο ανήθικες επινοήσεις του όψιμου δυτικού πολιτισμού), αλλά τον θεωρεί αρκετά ώριμο ώστε να σηκώσει αυτό το βάρος και να μην το αφήσει να τον συντρίψει. Υπό αυτή την έννοια, το "Amour", μαζί με το "Άλογο του Τορίνο", το "The Grey" και λίγα ακόμα έργα, θα πρέπει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κορυφαίες στιγμές της κινηματογραφικής τέχνης του αιώνα μας. Αντίσταση στο κιτς, τα σεντιμενταλιστικά κλισέ, την οπτιμιστική κοινοτοπία, τον δακρύβρεχτο λυρισμό της νοικοκυράς, την ανοησία, την αφέλεια και τον συγκαταβατικό τόνο• ειλικρίνεια, θάρρος, εντιμότητα: αυτά πρέπει, κυρίως, να κομίζει η τέχνη στους ανέντιμους καιρούς μας, ως πολύτιμος αντίποδάς τους.