..............................................................
Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, αισιοδοξία;
Πριν από μερικές ημέρες η «Εφ.Συν.» δημοσίευσε τα δημοσκοπικά ευρήματα της ProRata που
κατέγραψαν απογοήτευση, θυμό και φόβο. Οι περισσότεροι (80%) δεν
πιστεύουν στην «καθαρή έξοδο» από τα μνημόνια το 2018. Αντίθετα,
πιστεύουν ότι θα αργήσει πολύ η ανάκαμψη της οικονομίας. Ενώ οι πολίτες
σαφώς ενδιαφέρονται για το πoια θα είναι η επόμενη κυβέρνηση, το 75%
είναι απογοητευμένοι από όλα τα κόμματα. Αμφισβητούνται τα αποτελέσματα
της δημοσιονομικής προσαρμογής και της επιτήρησης.
Η αξιολόγηση της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης στη
μεταδημοκρατία συνοψίζεται στη φράση «δυσπιστία στις ελίτ». Παρότι δεν
πρόκειται για ελληνική πρωτοτυπία, σε εμάς η κρίση της δημοκρατικής
νομιμοποίησης είναι μία μόνον από τις ζημιές που προκάλεσε η κρίση∙ και
στο μέτρο που εκτρέφει απογοητευμένους, θυμωμένους, φοβισμένους τόσο από
την Αριστερά όσο και από τη Δεξιά, είναι μια ύπουλη κληρονομιά.
Το άλλο σημαντικό που συνδέεται με τη «δυσπιστία στις ελίτ», είναι ο
μεγάλος χρονικός ορίζοντας της προβλεπόμενης ανάκαμψης – κάτι που
έρχεται σε ευθεία αντίθεση με θεσμικές εκτιμήσεις και προβολές για άμεση
βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων. Η διάρρηξη της σιωπηρής συμφωνίας
μεταξύ ελίτ και κοινωνίας (εμείς αποδεχόμαστε τη δύναμή σας, το κύρος
και την καλοπέρασή σας, αλλά μόνον αν ευημερούμε και εμείς), εκτός από
πίεση στον πολιτικό χρόνο της παρούσας ή της όποιας μελλοντικής
ελληνικής κυβέρνησης, αν μη τι άλλο, δείχνει και ένα ακόμη πιο
σημαντικό.
Δείχνει ότι η επαγγελλόμενη ανάκαμψη προϋποθέτει κάτι περισσότερο από
την κοινοτοπία της αύξησης των εθνικών λογαριασμών και ένα χειροπιαστό
success story για την αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής. Μετά τα
αλλεπάλληλα οκταετή σοκ, προϋποθέτει τα δύσκολα: άρση χρόνιων
στρεβλώσεων, αδικιών και μείωση κοινωνικών ρηγματώσεων.
Αλλά, για τι πράγμα μιλάμε; Ποιες ήταν οι αποτυχίες; Η ελίτ
(πολιτική, επιχειρηματική, διανοητική, τραπεζική και η μιντιακή ελίτ) σε
παγκόσμιο επίπεδο υποτίμησε τις συνέπειες της κρίσης αλλά και της
μονόδρομης οικονομικής φιλελευθεροποίησης. Το στοίχημα που έπαιξαν οι
αγορές με τα δημόσια χρέη στην Ευρώπη, το κρέμασαν στις κυβερνήσεις και
το κέρδισαν. Η αντίδραση της ευρωπαϊκής πολιτικής, λόγου χάρη, απέτρεψε
τον κίνδυνο μιας συστημικής κατάρρευσης, χωρίς όμως να αποτρέψει
φυγόκεντρες δυνάμεις, εθνικισμούς, μηδενισμούς που ανατροφοδοτούν την
κρίση.
Η διανοητική-πνευματική ελίτ απαξιώθηκε ένεκα της αποτυχίας της να
προβλέψει την κρίση ή, έστω, να συμφωνήσει και να αξιώσει τις δράσεις
μετά τη βίαιη εκδήλωσή της. Στην Ελλάδα, λόγου χάρη, η αυτοαναφορική
πολιτική ελίτ απαξιώθηκε από την απροθυμία της να αναγνωρίσει τις
ευθύνες της, από την προθυμία της να διασωθεί με κάθε κόστος, όμως
χρεώνοντας τις δικές της ανικανότητες σε αυτούς που έφεραν τη μικρότερη
ευθύνη.
Επιπλέον, η Ευρώπη εκτός από τη θεοποιημένη ελεύθερη αγορά αδυνατεί
να κατασκευάσει άλλη λατρευτική εικόνα. Με την αγορά να γίνεται βορά
μιας παγκοσμιοποιημένης χρηματοοικονομικής ελίτ όλο και πιο ανεξάρτητης,
όλο και πιο κυνικής στις αξιώσεις της (βλέπε πολυεθνικές, βλέπε μεγάλες
επενδύσεις), τα μετεκλογικά μοντάζ περί νίκης της δημοκρατίας έναντι
των ακροδεξιών δύσκολα γεφυρώνουν τη λογική με το συναίσθημα∙ ούτε
ενσαρκώνουν κάποια υπόσχεση αλλαγής.
Η Ευρώπη κινείται στο αυταπόδεικτο της δημοκρατίας, την οποία όμως
δείχνει σαν να μην την έχει ανάγκη. Στην ευρωζώνη, η εξουσία
συγκεντρώνεται στα χέρια των κυβερνήσεων των πιστωτριών χωρών, κυρίως
της Γερμανίας, και σε μία τριάδα μη εκλεγμένων γραφειοκρατών, ήτοι, την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο. Το αργό, ανομικό σύστημα ανταμοιβών απογοητεύει τους
λαούς∙ οι πολιτικοί δείχνουν ανίσχυροι και αναξιόπιστοι.
Και η Ευρώπη πορεύεται με διαβαθμίσεις «περισσότερης ένωσης» η οποία
ανάγεται σε αυτόνομο «πολιτικό αγαθό» δίχως πολιτεία και κλείνοντας τα
μάτια στις σκανδαλώδεις ατέλειές της, αγγίζοντας τα όρια της πολιτικής
εξαπάτησης.
Στην ομηρική έκβαση, ο Οδυσσέας είχε διαλέξει τη Σκύλλα. Είχε
απώλειες. Αλλά το «χειρότερα δεν γίνεται» έχει μια νότα αισιοδοξίας. «Οι
απαισιόδοξοι έχουν συνήθως δίκιο. Αν όμως η ανθρωπότητα έφτασε ώς εδώ,
αυτό το χρωστάει στους αισιόδοξους», έλεγε ο φιλόσοφος Καρλ Πόπερ. Οχι
με την έννοια ότι υπάρχει κάποιος μαγικός τρόπος εξάλειψης των δεινών,
αλλά ως δυνατότητα ταχείας άμβλυνσης των προβλημάτων και βελτίωσης της
ευημερίας. Αλλωστε, η Ιστορία ουδέποτε περιέγραψε οριστικές λύσεις παρά
μόνο ακμές και παρακμές. Είναι καλό να ξέρουμε τα όρια, τις αδυναμίες
και το μη περαιτέρω των μηχανισμών του φαύλου συστήματος.
Στην Ελλάδα απαιτούνται μεγάλες συναινέσεις και όχι στρατηγικές μη
συνεργασίας που ευνοούν κόμματα και βλάπτουν το σύνολο. Οι δημοκρατικές
δυνάμεις πρέπει να αφήσουν τα πολιτικάντικα παιχνίδια, να αρθούν στο
ύψος των περιστάσεων και ν’ ανταποκριθούν στις ανησυχίες των πολιτών,
πριν να είναι αργά. «Πρέπει να συνυπάρχει η απαισιοδοξία της γνώσης με
την αισιοδοξία της θέλησης», έλεγε ο Αντόνιο Γκράμσι, δείχνοντας
ταυτόχρονα εκείνες τις πολιτικές οντότητες που έχουν τη μεγαλύτερη
ευθύνη στις κοινωνικές διεργασίες αντιστροφής απογοήτευσης και
απαισιοδοξίας των δημοσκοπικών υποδειγμάτων και της καθημερινότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου