.............................................................
"Οι Χαρτοπαίκτες" του Σεζάν
γράφει ο Κωστής Παπαγιώργης
Η μυθώδης πώληση ενός από τους πιο γνωστούς πίνακες του Πολ Σεζάν ("Οι χαρτοπαίκτες" έργο του 1890-92) από την οικογένεια Εμπειρίκου προς το εμιράτο του Κατάρ άναψε τις συζητήσεις τόσο για την τιμή (250.000.000 δολάρια) όσο και για το θέμα της ιδιοκτησίας των έργων που θεωρούνται αριστουργήματα.
Αν δούμε το συμβάν ρεαλιστικά και με κάποια ωμότητα, συμπεραίνουμε ότι ουδείς μπορεί να "αγοράσει" ένα αριστούργημα, ούτε να ζήσει μαζί του ούτε να το απολαύσει. Πόσο μάλλον αν είναι πολυεκατομμυριούχος λόγω κληρονομιάς. Το έργο ανήκει στο αφανές πνευματικό βασίλειο της ανθρωπότητας έστω κι αν μεταφέρεται από καιρού εις καιρόν σε διαφορετικές κατευθύνσεις με μεταφορέα τον Μαμωνά.
Τι θα έλεγε για την αγορά ο Πολ, ο μισάνθρωπος και στραβόξυλο, ο οποίος τυραννήθηκε από τον τραπεζίτη πατέρα του επειδή δεν ακολούθησε τις σπουδές που θα τον αναδείκνυαν, έζησε παρεξηγημένος, κατασυκοφαντημένος και μονήρης επειδή πάσχιζε να "δει κάτι που η εποχή του δεν είχε μάτια να διακρίνει; Ο δέκατος ένατος δεν συγχωρούσε τους αποσυνάγωγους.
Ο νεαρός Σεζάν, γεννημένος στο Aix-en-Provence, θα πάει για νομικές σπουδές στο Παρίσι, θα τα παρατήσει, θα πέσει σε κατάθλιψη και μόνο η φιλία με τον Εμιλ Ζολά θα του προσφέρει κάποια ικανοποίηση. Αυτή η εξορία των προικισμένων ανθρώπων φαίνεται πως είναι εμβληματική για τους καλλιτέχνες που αφήνουν σφραγίδα στον αιώνα τους. Καθώς μαινόταν η σύγκρουση αναμεσα στους ρεαλιστές και στην Ακαδημία των Καλών Τεχνών, ο Ναπολέων ο Γ' θέσπισε την Έκθεση των Απορριφθέντων, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο Σεζάν, ο Μανέ, ο Πισαρό, ο Μονέ και ο Ντεγκά (ήτοι η σχολή του εμπρεσιονισμού). Τότε κακοφόρμισε και η φιλία του με τον Ζολά, διότι ό,τι είχε σε μεγαλοφυΐα ο ζωγράφος συχνά το μετέφραζε σε αισθήματα σκαιότητας και αγνωμοσύνης.
Μετεμπρεσιονιστής από φανατισμό κι εσωτερική καθοδήγηση, ο Σεζάν έκανε το παν για να παραστήσει ακόμη μία αόρατη πραγματικότητα, κάτι που θύμιζε εικονικό μεσογειακό πλατωνισμό. "Τα πάντα στη φύση", έγραφε, "είναι πλασμένα σύμφωνα με τη σφαίρα, τον κώνο και τον κύλινδρο. Πρέπει κάποιος να μάθει να ζωγραφίζει με βάση αυτά τα απλά σχήματα". Αν οι ζωγράφοι αιφνιδιάζονται κάθε φορά που ο πίνακάς τους αντιγράφει την πραγματικότητα χωρίς να την καταλαβαίνει, χωρίς να φέρει το μυστικό της αναλυμένο σε σύλληψη, ο Σεζάν γύρευε μανιακά την ίδια την πραγματικότητα στην οποία ήταν ταμένος. Ζωγράφους εκτιμούσε πολλούς (όπως τον φίλο του Πισαρό, τον "ταπεινό και κολοσσιαίο"), ήταν όμως ιδιοφυώς ξεροκέφαλος αναφορικά με την ουσία της τέχνης του. Εκεί που το κοινό γούστο τον θεωρούσε τοπιογράφο, αυτός υποστήριζε ότι το τοπίο σκιρτούσε μέσα του σαν ζωντανό ον, σαν ιριδίζον χάος, σαν γεωλογικές δυνάμεις παγιδευμένες στους βράχους.
Στα τέλη του βίου του γνώρισε κάποια οικονομική άνεση χάρη στο θάνατο του πατέρα του, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι με γυναίκα και παιδί, ενώ το 1895 οργανώθηκε η πρώτη ατομική του έκθεση. Πέθανε από διαβήτη και ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του. Τον επόμενο χρόνο στο φθινοπωρινό σαλόνι του Παρισιού έγινε η αναδρομική έκθεση που σήμαινε την αναγνώρισή του.
Σημείωση:
«Οι Χαρτοπαίκτες» του Σεζάν, έργο του
1895 είναι πλέον το ακριβότερο έργο του κόσμου ,και μάλιστα η πώληση του
έχει και ελληνικό ενδιαφέρον αφού ανήκε στους κληρονόμους του εφοπλιστή
Γιώργου Εμπειρίκου. Όπως αποκάλυψε το Vanity Fair, ο πίνακας πουλήθηκε
στη βασιλική οικογένεια του Κατάρ έναντι του αστρονομικού ποσού των 250
εκατ. ευρώ, με ένα μόνο χτύπημα. Το περιοδικό επισημαίνει ότι αυτή
είναι η υψηλότερη τιμή που έχει πουληθεί ποτέ έργο τέχνης καθώς η
προηγούμενη ακριβότερη πώληση ήταν αυτή του πίνακα «ΝΟ. 5, 1948»
του Jackson Pollock που είχε πουληθεί κατά 110 εκατ. δολάρια λιγότερα.
Ο συγκεκριμένος πίνακας του Σεζάν
αποτελεί μέρος μιας σειράς 5 έργων που ο Σεζάν, δημιούργησε τη δεκαετία
του 1890 λίγο έξω από την Aix-en-Provence, στη νότια Γαλλία. Έτσι το
Κατάρ κερδίζει, σύμφωνα με τα ΝΕΑ, κάτι περισσότερο από ένα
μετα-ιμπρεσιονιστικό έργο, την είσοδο του σε μια ιδιαίτερη λέσχη αφού
υπάρχουν τέσσερις ακόμη «Χαρτοπαίκτες» που ανήκουν σε ονομαστές
συλλογές, όπως του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του
Μουσείου Ορσέ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου