λήμματα Του Βασίλη Παπαβασιλείου ("ΤΑ ΝΕΑ", Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013)

......................................................

λήμματα

Του Βασίλη Παπαβασιλείου

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: στα "ΝΕΑ", Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013

 

Βάλεντιν (Καρλ). Βαυαρός ηθοποιός και συγγραφέας (1882-1948). Απογείωσε την παράδοση του βαυαρικού καμπαρέ. Υπήρξε φίλος και συνεργάτης του Μπέρτολτ Μπρεχτ που τον θεωρούσε δάσκαλό του. Τελευταία ανακαλύφθηκε ένα σώμα χειρογράφων του υπό τον γενικό τίτλο «Διάλογοι στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης». Περιέχει 37 σκετς του μεγάλου καμπαρετίστα. Από το σκετς «Σημεία στίξης» παρουσιάζουμε ένα μικρό απόσπασμα σε πρόχειρη μετάφραση από τα γερμανικά. Ηρωες είναι δύο πρόσωπα, ο Α και ο Β. Ο Βάλεντιν, προφανώς, υποδυόταν τον δεύτερο.

Διάλογοι. «Α. Καταδικάζετε τη βία;

Β. Την καταδικάζω.

Α. Βάζετε τελεία;

Β. .....

Α. Και παύλα;

Β. Δεν σας καταλαβαίνω.

Α. Τι βάζετε όταν καταδικάζετε τη βία;

Β. Δεν μπορώ να πω ότι βάζω κάτι ιδιαίτερο. Κατά κανόνα βάζω τα καλά μου. Είμαι πάντα ντυμένος στην τρίχα. Εξαιρέσεις δεν κάνω.

Α. Ούτε για τη βία;

Β. Ούτε.

Α. Κι όμως, η βία δεν είναι κάτι το συνηθισμένο. Η βία είναι κάτι το εξαιρετικό.

Β. Είναι.

Α. Και παρ' όλα αυτά, εσείς δεν βάζετε τίποτε όταν την καταδικάζετε;

Β. Η βία είναι κάτι το εξαιρετικό, ναι. Απόδειξη: προχτές ο Χανς έφαγε το ξύλο της χρονιάς από την Γκρέτε, τη γυναίκα του. Χθες το μπάσταρδο ο Ρούντι άστραψε μια σφαλιάρα στον Κουρτ, τον πατέρα του.

Α. Κι εσείς, προφανώς, καταδικάζετε τα φαινόμενα αυτά.

Β. Προφανώς.

Α. Και τι βάζετε;

Β. Τι να σας πω; Στη συγκεκριμένη περίπτωση, θαυμαστικό!»

Διαρροές (εγκεφάλων). Η Ελλάδα ως χώρα ανθρωποπαραγωγός, κατά την προσφυή έκφραση του Διονύση Σαββόπουλου, γεννά πολύ περισσότερα μυαλά απ' αυτά που μπορεί να αξιοποιήσει. Γι' αυτό άλλα τα στέλνει στην ξενιτιά κι άλλα τα καταναλώνει επιτόπου. Ετσι γινόταν πάντα. Τελευταία, όμως, λόγω της κρίσης, αναζωπυρώθηκαν οι θρήνοι και οι κοπετοί για τους άξιους Ελληνες που παίρνουν των ομματιών τους και (όλα δείχνουν ότι) ρίχνουν μαύρη πέτρα πίσω τους. Είναι σαν σύμπασα η κοινωνία να παραλλάσσει το ερώτημα του Καβάφη: «Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς μη βαρβάρους;». Αυτές οι αντιδράσεις είναι προδήλως υπερβολικές. Παρακάμπτουν το γεγονός ότι υπάρχει ένα οχυρό σ' αυτόν τον τόπο, νησίδα υψηλής διανοητικότητας και παραγωγικής διαλεκτικής σκέψης, που λέγεται Κοινοβούλιο. Αυτό δεν διαρρέει με τίποτε. Δεν μας το παίρνει κανείς.

Ελαιόδενδρο (Πλάτωνος). Κάτω από τη λιανή σκιά του ο μέγας φιλόσοφος, στον χώρο της Ακαδημίας, τον 4ο αιώνα π.Χ. (δυστυχώς για τους ακραιφνείς λάτρεις του «χρυσού αιώνα», ο χρόνος δεν σταμάτησε στον 5ο), όρισε το πεδίο της δυτικής φιλοσοφίας. Είτε μαζί του («προτιμώ να έχω άδικο μαζί με τον Πλάτωνα παρά δίκαιο συντροφιά με τους αντιπάλους του») είτε όχι («φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δε αληθεία») ο ανθρώπινος στοχασμός ενσαρκώνεται στο πρόσωπό του σαν ανοιχτός πάντοτε λογαριασμός. Το τρελό λεωφορείο τη δεκαετία του '70 και ο δυστυχής συμπολίτης μας πρόσφατα, που αναζητούσε δωρεάν καυσόξυλα, αφάνισαν, υποτίθεται, σε δύο δόσεις το υλικό ίχνος μιας παρουσίας που πέρασε στη δικαιοδοσία του θρύλου υπό την επωνυμία «η ελιά του Πλάτωνα». Γι' αυτό δεν μπορεί να μην χαιρετίσει κανείς την ακαριαία αντίδραση της ελληνικής Πολιτείας. (Βλ. παρακάτω.)

Ελαιόλαδο (Πλάτωνος). Αναγνωρίζοντας ότι η δόξα του ονόματος «Πολιτεία» οφείλεται στη σύνδεσή του με το ομώνυμο έργο του ιδρυτή της Ακαδημίας, η κυβέρνηση, διαχώρισε την ελιά από το λάδι του Πλάτωνα και παραδέχτηκε ότι δεν είναι δυνατόν να μη διδάσκεται στην ελληνική Μέση Εκπαίδευση το μάθημα της Φιλοσοφίας. Εδωσε μάλιστα την υπόσχεση ότι, αφού ρυθμίσει τα των πανεπιστημίων (συγχωνεύσεις, καταργήσεις κ.λπ.) μέσω του σχεδίου Αθηνά, θα επιληφθεί άμεσα του θέματος. Πολύ σωστά: η Αθηνά, ως θεά της σοφίας (πανεπιστημιακής εν προκειμένω), προηγείται. Η Φιλοσοφία, ως θεραπαινίδα της ζωής, μπορεί να περιμένει.

Κακεντρεχίες. Ισχυρίζονται κάποιοι ότι η αναβλητικότητα της κυβέρνησης ως προς το θέμα του μαθήματος της Φιλοσοφίας οφείλεται στο ότι αυτό δεν καθορίζεται από κανέναν εξωγενή κώδικα υποχρεώσεων που μας επεβλήθη (λέγε με τρόικα και Μνημόνιο.) Είναι αποκλειστικά εσωτερικό μας ζήτημα η προσθήκη ή η αφαίρεση ενός μαθήματος από το πρόγραμμα διδασκαλίας όλων των σχολικών βαθμίδων. Κοντολογίς, κανείς δεν μας προστάζει και δεν μας ελέγχει. Εχουμε να αποφασίσουμε και να ενεργήσουμε μόνοι μας. Να σκεφτούμε και να δράσουμε αυτοβούλως. Αναγνωρίζω ότι δεν είναι καθόλου εύκολο. Φέτος συμπληρώνονται τρία χρόνια από τότε που αναθέσαμε κανονικά τη σκέψη (με την οποία είχαμε ανέκαθεν προβληματικές σχέσεις) σε τρίτους κι εμείς καμωνόμαστε ότι πασχίζουμε για την εφαρμογή των όσων σκέφτηκαν οι άλλοι