Από τον "Τυχοδιώκτη" (1835) του Μιχαήλ Χουρμούζη (1804 - 1882)

ΠΡΑΞΙΣ ΠΡΩΤΗ / ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ

ΔΑΝΙΛΗΣ (υπηρέτης του Τυχοδιώκτου) :

...Ε, καημένο κεφάλι τι έπαθες και τι θα πάθεις! Τα μικρά δεν ήθελες, τα μεγάλα γύρευες; κούνιε δα τον διάβολο/ τ' ήθελα εγώ αφεντικό/ καλά καθόμουν στο καλυβάκι μου και ζούσα ήσυχα/ λίγο ψωμί εκέρδιζα, λίγο έτρωγα/ σαγιακένιο* γελέκι φορούσα, μα δεν το χρουστούσα/ καπίτζα* μάλλινη εσκέπαζε ττην ράχη μου, μα ήτον εδική μου. Τζαρουχάκια εφορούσα, μα σαν πουλί πετούσα. Εβράδιαζε και κοιμούμουν χωρίς συλλογή/ έρχουνταν ημέρα και μ' εύρισκε στην δουλίτζα μου/ τότε ήμουν αφέντης, τότε ήμουν βασιλιάς/ τώρα όμως, τύφλα μου και μούντζα μου/ μ' έβαλε ο θείος μου δούλο για να κερδίσω πολλά, κ' έχασα κ' εκείνα πούχα/ αχ! πότε να τελειώσει ο μήνας να  πάγω στη δουλειά μου και στη καλυβίτζα μου/ κάλια δυο στο χέρι, παρά δέκα και καρτέρει/ να/ μεσημέρι είναι, κι ακόμα θα ξυπνήσει ο κανακάρης/ τη νύκτα κάμνει μέρα και τη μέρα νύκτα/ κι αν τον ακούσεις τον χαραμοφάγη, θα σου πει πως απέθανε από την δουλειά/ νάτος δα/ εξύπνησε/ το κουδούνι κτυπά ο μπέης/ κτύπα το όσο να βαρεθείς Χαχάμη*...

*σαγιακένιο: από σαγιάκι, χοντρό μάλλινο ύφασμα που φτιάχνουν κάπες οι χωρικοί

*καπίτζα: περσική κάπα

*χαχάμης : θρησκευτικός αρχηγός εβραίων ισπανικής προέλευσης, εδώ ειρωνικά: εβραίε

.................................................................

ΠΡΑΞΙΣ ΤΡΙΤΗ  ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ

Τυχοδιώκτης  έπειτα  Δανίλης

ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Με ζητούν τώρα δύο σχέδια, ένα δια μίαν πόλιν, πλην αυτό δεν το κάμω. Είναι ανοησία μου, ενώ από τοιούτον σχέδιον καμμίαν ωφέλειαν δεν βλέπω, να ζαλίζω τον νου μου/ καλύτερα κάμω το σχέδιον της καζάρμας* οπού ημπορώ να ωφεληθώ, πλην την θέλουν καλοκτισμένην και μεγάλην, δια πεντακοσίους ανθρώπους/ την θέλουν και σε καλό μέρος, θέλουν να τους ειπώ και πόσα χρήματα θα χρειασθούν, και εις πόσον καιρόν θα γίνει/ αυτό πλέον είναι αδιακρισία των, σα να είμ' εγώ προφήτης. Πλην με τον νουν ήβραν οι άνθρωποι τον θεόν (συλλογείται ολίγον) . Α το ήβρα/ τώρα εξετάζω τον σπιτονοικοκύρη μου πόσα τον κόστισε το σπίτι του και εις πόσον καιρόν το έφτιασε, και απ' αυτό ευρίσκω και τον λογαριασμόν της καζάρμας. (κτυπά το κουδούνι).

ΔΑΝΙΛΗΣ (εμβαίνει): Τι προστάζετε;

ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Φώναξε τον σπιτονοικοκύρη να έλθει

ΔΑΝΙΛΗΣ: Ευθύς (φεύγει)

ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Καλά το στοχάστηκα. Να τι αξίζει να έχει κανείς πολύ νου. Πρέπει όμως να τον εξετάσω με τρόπον να μην το καταλάβει... 

* καζάρμα (ιταλ.): στρατώνας

............................................................

ΣΚΗΝΗ ΤΡΙΤΗ

ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Τι ανόητος που είναι/ εγώ θέλω να μάθω από το σπίτι του για να δώσω το σχέδιον της καζάρμας, και αυτός φοβάται πως θα το κρεμίσω/ για να δούμε τώρα/ ένα σπίτι για δέκα ανθρώπους έγινε σε τρία χρόνια και εκόστισε δεκατρείς χιλιάδες δραχμές, για πεντακοσίους λοιπόν τι χρειάζεται; οι 2ο. 26000, οι 40. 52 χιλ. οι 80. 104 χιλ., οι 160. 208 χιλ., οι 320. 416 χιλ., οι 640. 832 χιλ. ας βγάλουμε τώρα από τους 640 τους 140 για να μείνουν 500. Επομένως πρέπει να βγάλουμε και από τας 832 χιλ. δραχμάς τας 140. Τι μας μένουν; (συλλογίζεται ολίγον) - 692 χιλ. δραχμαί/ για να διούμε τώρα και σε πόσον καιρόν θα γίνει (γράφει) οι 10 άνθρωποι 3 χρόνια, οι 20 - 6, οι 40 - 12, οι 80 - 24, οι 160 - 48, οι 320 - 96, οι 640 - 1,9,2... ναι 192 χρόνια / βγάζουμε πάλιν τα 140 από τους 640, και από τα 192 χρόνια/ μας μένουν 5-2, ναι 52. (με χαράν) το ήβραμε το ήβραμε/ για πεντακοσίους ανθρώπους μας χρειάζονται 692 χιλιάδες δραχμές και 52 χρόνια/ να λοιπόν το σχέδιον. Ιδού τι θα πει ο πολύς νους/ είδες; εξέχασα να τον ρωτήσω αν ωφελήθη και τίποτε όταν το έφθιανε (κτυπά το κουδούνι)...

.........................................................

ΣΚΗΝΗ ΕΒΔΟΜΗ

ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: 200 δραχμές από τα ροκανίδια του/ εγώ από τα δικά μου 20 χιλιάδες/ και 50 αυτός από τον λακκοασβέστην, εγώ 5 χιλιάδες/ να ο καημένος από πού ωφελούμαι καμπόσες Δραχμίτζες, και έπειτα φωνάζουν, ότι τρώγω τους ιδρώτας τους πλην υπομονή ας φωνάζουν, η φιλανθρωπία μου απαιτεί να κάμω τον κουφό και να μη τους συνερίζομαι. Αύριο λοιπόν παρρησιάζω το σχέδιον της καζάρμας και τους λέγω ότι πρέπει να γίνει στη Λειψοκουτάλα, και ότι θα κοστίσει 692 χιλιάδες δραχμές, και θα γίνει και σε 52 χρόνια/ και ευθύς τους μαστόρους να κοιτάξομεν δουλειά...

...............................................

ΠΡΑΞΙΣ ΤΕΤΑΡΤΗ   ΣΚΗΝΗ ΔΕΥΤΕΡΑ

...ΠΟΖΑΠΙΑΝΟΣ: ...ε κύριε Τυχοδιώκτη πώς πάνε οι δουλειές σου, κοντεύεις;

 ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Αχ/ μη μ' ερωτάτε/ καταπλακωμένος είμαι από τα σχέδια και από τες δουλειές/ όλα απ' εμένα τα θέλουν, θα κτίσουν καζάρμα, σχέδια Τυχοδιώκτη/ θα κάμουν δρόμους, σχέδιον Τυχοδιώκτη/ είναι ανάγκη από πρόχωμα, σχέδιον Τυχοδιώκτη/ τώρα πάλιν με ζητούν να μεταβώ και εις τον Ναύσταθμον να δώσω σχέδια δια κάμποσα πλοία/ σας βεβαιώνω πως εβαρέθηκα πλέον και σπολλάτη που ο νους μου είναι αρκετά γεννητικός, ει δε δεν ήξευρα τι ήθελα να γένω.

 ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ: Κύριε Τυχοδιώκτη ειπέτε με παρακαλώ αυτάς τας επιστήμας τας ηξεύρετε και εις την πατρίδα σας ή τώρα εδώ τας εμάθατε;

 ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Όχι δα/ ήξευρα και εις την πατρίδα μου πλην και εδώ τώρα τόσους μήνας έλαβα κάμποση πείρα/ σπανίως απατώμαι εις τα σχέδιά μου/ επέρυσι μ' εζήτησαν σχέδιον δια πρόχωμα/ το έδωκα, και τους είπα ότι θα κοστίσει 13,475 δραχμάς και 32 λεπτά/ σχεδόν σχεδόν τόσα εκόστισε/ έπειτα όμως εχρειάσθησαν άλλα τόσα εις την επιδιόρθωσιν διότι εκρήμνισε από τον αέρα/ πλην αυτό δεν ήτον εις το σχέδιόν μου/ τώρα ετοίμασα και άλλο σχέδιον δια μίαν καζάρμα, και είμαι βέβαιος ότι ούτε ένα λεπτόν δεν θα γελασθώ.

 ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ: Εκτός πλέον αν κρημνισθεί και αυτή από την δροσιά της νυκτός/ τούτο βέβαια δεν θα είναι στο σχέδιόν σας.

  ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ: Βεβαιότατα/ δι' αυτό και εις τα σχέδιά μου, γράφω πάντοτε έξω από θεό και από λάθος...


........................................................................................................

ΧΟΥΡΜΟΎΖΗΣ ΜΙΧΑΉΛ ψευδώνυμο του Τριαντάφυλλου Χουρμούζιου, Γαλατάς ΚΠολη 1804 - Αντιγόνη, Προποντίδα 1882).
Θεατρικός συγγραφέας. Εγκατεστημένος στην Ελλάδα από την κήρυξη της Επανάστασης, ακολούθησε στρατιωτική και κατόπιν πολιτική σταδιοδρομία. Διατύπωσε τις πολιτικές του απόψεις κατά της Βαυαροκρατίας και της διαφθοράς στο σατιρικό κείμενο Διάλογοι (1838). Η ξενόδουλη νοοτροπία, η γραφειοκρατία και ο γελοίος μιμητισμός αποτελούν επίσης θέματα των κωμωδιών του (Ο Λεπρέντης και Ο Τυχοδιώκτης,1835, Ο Υπάλληλος, 1836, Ο Χαρτοπαίκτης, 1839, Ο Οψίπλουτος, 1878) Εξέδωσε μια ελεύθερη παράφραση του Πλούτου του Αριστοφάνη (1860)**


**Τα αποσπάσματα από τον "Τυχοδιώκτη" είναι από τις εκδόσεις "Να υπηρετούμε το λαό" (1978), ενώ το μικρό βιογραφικό του Χουρμούζη είναι από το "Παπυράκι" της Πάπυρος Larousse.