Θέρος, Έρως, Γέρος
γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος
Η Ελένη Ράντου στις "Εκκλησιάζουσες που ανέβασε το Θέατρο Τέχνης στην Επίδαυρο το 2005. Ιδιοφυώς ο Αριστοφάνης βάζει τις γυναίκες να θεσπίζουν νόμο... ερωτικής κοινοκτημοσύνης για να μην υπάρχει κανείς παραπονεμένος!
Το ελληνικό θέρος έχει πολύπλευρα υμνηθεί και αναλυθεί από συγγραφείς, ζωγράφους αλλά και κοινωνικούς ψυχολόγους. Το νίσσον φως, αυτή η κατακόρυφη φωτοχυσία, ο καταρράχτης των ηλιακών ακτίνων που καταυγάζουν τη μαύρη πέτρα και το ξερό χορτάρι του σολωμικού ελληνικού τοπίου, η Ευδία που κάνει όπως λέει ο Ελύτης τη συνείδηση πάμφωτη σαν καλοκαίρι, ό,τι έχει έως τώρα όχι απλώς προσελκύσει αλλά συχνά συνταράξει τους βόρειους επισκέπτες μας, είναι ένα κυριολεκτικά αποκαλυπτικό φαινόμενο.
Το ελληνικό θέρος και κυρίως όχι ο καύσων, αλλά η εμπειρίκεια «ζέστη» που ωθεί τον Ελληνα να κάνει «οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου» ξεγυμνώνει σώματα από προκαταλήψεις, από σύνδρομα ηθικής και σεμνοτυφίας ακόμη και από αιμομικτικές φοβίες. Το αιχμηρό κάθετο φως σαν νυστέρι σχίζει τα υποκριτικά καλύματα που η μόδα, οι εποχές, τα δόγματα, οι προλήψεις έντυσαν το παραδείσιο σώμα και από φυσικό το κατέστησαν πολιτισμικό σημείο-σύνολο, κώδικα ηθικής, νομικής, κοινωνικής, αστικής ή αριστοκρατικής, προλεταριακής ή αναρχικής σημασιολογίας.
Το γυμνό κάτω από το θερινό φως σώμα του ανθρώπου επιστρέφει στην εδεμική του προϊστορία, στον μύθο του, στην αθωότητα των ορμών, των υγρών, των ενστίκτων, των ενορμήσεων. Τότε κυριολεκτείται ο έρως, ως έλξις αντίθετος της έριδος, ως πόθος αναζητήσεως του εταίρου ημίσεος κατά τον Αριστοφανικόν μύθο του πλατωνικού «Συμποσίου».
Το γυμνό ερωτικό σώμα ορθώνεται μέσα στο λαμπρό θερινό τοπίο αλλά μέσα στα μεταστοιχειωμένα ενδιαιτήματα ως διαφανές πρίσμα ελκύον και ελκόμενο. Η εδεμική, θα τολμούσα να πω αυτονόητη και ζωώδης ερωτική βία, τυραννική, καταδαμάζουσα ωθεί τα σώματα σε νομοτελειακή και έμφυτη τελετουργική ένωση, τυπικό μιας θρησκείας αδογμάτιστης, χωρίς ιερατείο, χωρίς απαγορεύσεις, χωρίς κολασμούς, ταπεινώσεις και ολοκαυτώματα. Η ερωτική λειτουργία τελείται στον ναό της φύσης, στο θυσιαστήριο των πόθων και η σωτηρία προσφέρεται με τη μόνη Αλήθεια εν τω κόσμω, τη στιγμή της ερωτικής διά της εκπυρώσεως πλήρωσης. Η θεία κοινωνία των ψυχών και των σωμάτων.
Δεν γνωρίζω πόσοι άνθρωποι, ατομικές υπάρξεις που υπόκεινται στην αχθοφορία των κοινωνικών προλήψεων, προκαταλήψεων και δουλειών έχουν προσωπική εμπειρία αυτής της κοινωνίας του θερινού αποκαλυπτικού ερωτικού σμιξίματος. αμάντη που γίνεται ακούσια μύστης της γυμνής αποθέωσης μιας παιδίσκης στο φως της πανσέληνης νύχτας, το αίνιγμα της Μαρίνας των Βράχων του Ελύτη που αναζητεί τη λύση του στους βαθείς της κυαμώνες, οι γυμνές οδαλίσκες των γάλλων και ισπανών ιμπρεσιονιστών, εκείνο το ασπαίρον σώμα και η αποκαλυπτική πολλά υποσχόμενη ιδρωμένη μασχάλη μιας εργάτριας ανασκαφών στην κυπριακή Έγκωμη, που ερέθισε σχεδόν οργασμικά τον Σεφέρη, οι ακόλαστες παιδίσκες του Εμπειρίκου, είναι μερικά δείγματα έστω μιας ερωτικής ουτοπίας.
Υπάρχει όμως μέσα στον καταιγισμό του θερινού φωτός και το γήρας. Αυτά τα γηρατειά που όπως ζοφερά τα περιγράφει ο Σοφοκλής στον «Οιδίποδα στον Κολωνό» είναι ατραγούδιστα, αχόρευτα, μονήρη, θλιμμένα, που είναι καταδικασμένα να συμβιώνουν, να συνυπάρχουν, να θεώνται την αποθέωση της απαστράπτουσας γυμνής σάρκας στο ανελέητο θερινό φως.
ΟΚούντερα έχει έξοχα αποτυπώσει την «Αθανασία» της στιγμής του γερο-Γκαίτε που για να εκκινήσει τη μέρα ήθελε έστω για λίγο να αγγίξει, να κυριολεκτήσω, να χουφτιάσει το στήθος της ζουμερής Μπετίνας, ένα είδος αμπάριζας, μια επαφή με τον ηλεκτρισμό της μάνας γης.
Είναι άκρως τυραννική η καταδίκη ενός γέροντα που υποχρεώνεται από τα πράγματα και τον ανελέητο χρόνο να γίνεται θεατής των θερινών ερωτικών νεανικών αποκαλύψεων.
Δεν είναι μόνον το γνωστόν περί προθύμου πνεύματος και ασθενούς σαρκός, είναι η τυραννίδα των φαντασιώσεων, τα υποκατάστατα που προσφέρει η συνειρμική μνήμη, οι αναγνώσεις και τα οπτικά ερεθίσματα του πολιτισμικού ερωτισμού.
Και όταν ο γέρος έχει την ικανότητα να μεταποιεί σε τέχνη, όπως ο Καβάφης, τα φαντάσματα της ηδονής, όταν μπορεί να αναπλάθει την εμπειρία κάποιου μακρινού ερωτικού συμβάντος στη λεκτική ηδονή ενός δέρματος σαν από «ιασεμί» και ενός Αυγούστου (αν ήταν Αύγουστος) που τα εφηβικά μάτια θαρρεί πως ήταν μαβιά, ένα σαπφείρινο μαβί, έχει καλώς.
Οποιος ή όποια στα γηρατειά κολυμπάει στις φαντασιώσεις που καλλιτεχνικά δεν παίρνουν μορφή, τότε οι μνήμες αλλά και οι ανελέητες θερινές ερωτικές προκλήσεις γίνονται καταθλιπτικά τερατώδη πτώματα και εγκαθίστανται στον νου, γίνονται εφιάλτες και οπτασίες άπιαστες εν τω μέσω της οδού.
Τόσο ιδιοφυές φαντάζει το κωμικό (;) εύρημα του Αριστοφάνη στις «Εκκλησιάζουσες» που στην ουτοπία διακυβέρνησης των πόλεων από τις γυναίκες ο νόμος προέβλεπε πως στην ερωτική κοινοκτημοσύνη που είχε θεσμοθετηθεί για να μην υπάρξουν ερωτικοί αποκλεισμοί και αδικίες, ένας νέος για να χαρεί τον έρωτά του έπρεπε πρώτα να ικανοποιήσει μια γριά και η νέα για να σμίξει με τον εραστή της έπρεπε να περάσει από το κρεβάτι ενός γέροντα.
Σ΄ όποιον αυτή η «λύση» δημιουργεί απέχθεια, σπεύδω να σημειώσω πως στη συνείδηση του μεγάλου ποιητή η ρύθμιση απέρριπτε το κριτήριο της ηλικίας, παρέβλεπε τη φθορά του χρόνου και εγκαθίδρυε ως κυρίαρχη αρχή την Επιθυμία, πράγμα που τα δόγματα, οι θρησκείες, οι κοινωνικές θεωρίες περί ευζωίας, καταπίεσαν, συκοφάντησαν, απαξίωσαν, γελοιοποίησαν, χλεύασαν.
Το ερωτικό θέρος παροξύνει την ερωτική βουλιμία, ανεξάρτητα ηλικίας και σαρκικής αδυναμίας. Οσο επιθυμώ, υπάρχω.
Και για να επιστρέψουμε στους απροκατάληπτους αρχαίους συντοπίτες μας, τους επικούρειους και τους ηδονιστές ό,τι επιθυμώ είναι γιατί προσδοκώ πως θα μ΄ ευχαριστήσει και ό,τι μ΄ ευχαριστεί είναι ΚΑΛΟ.
Αλλά μηδέν άγαν.
Η μεγάλη ποίηση, η λογοτεχνία, η ζωγραφική αλλά και η αφηρημένη ηδονή της μουσικής έχουν συχνά καταγράψει την εμπειρία της κοινωνίας του θερινού αποκαλυπτικού ερωτικού σμιξίματος
Ή...
‘’Και ναν το πάρουμε τελειωτικά απόφαση: η σάρκα –ναι – ειν’ πρόθυμη όμως το πνεύμα φορές φορές – ωιμέ –ειν’ ασθενές.’’
Νίκος Εγγονόπουλος
Σε κάθε περίπτωση "Καλοκαίρι" από τις 4 Εποχές του Βιβάλντι!...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου