Ένα ανθολόγιο από τη σελίδα "Πατριδογνωσία" του περιοδικού "Κ" της "Καθημερινής" (επιμέλεια της σελίδας από την Άννα Γριμάνη). Πολλοί Έλληνες της ημεδαπής και της αλλοδαπής επιχειρούν να προσδιορίσουν το στίγμα της Ελλάδας, των Ελλήνων, των ιδεών και των έργων τους στη σύγχρονη εποχή.
Είναι προφανές ότι η επιλογή και η ανθολόγηση είναι προσωπική με την έννοια ότι ταιριάζει στην μέχρι τώρα αποκτηθείσα πείρα του αντιγράφοντος και ανθολόγου, στις αντιλήψεις που με αυτήν την πείρα σχημάτισε, στο γούστο που καλλιέργησε και στην αγωνία του για το αύριο.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Εκείνου που λέει σε εκείνον που του χρωστά: «Χε… τα λεφτά, η φιλία μετράει».
Αυτό που με χαλάει.
Ο πιθηκισμός ξένων προτύπων συμπεριφοράς που δεν έχουν καμία σχέση με την αγροτική ή προσφυγική καταγωγή μας, ο μαϊμουδισμός με άλλα λόγια που παράγει προϊόντα-«μαϊμούδες», μη ανταγωνιστικά, σε σχέση με εκείνα των ουραγκοτάγκων, και επιβεβαιώνει έτσι, δυστυχώς, τη θεωρία του Δαρβίνου «περί εξελίξεως των ειδών"...
...Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει «προσκολλημένος» σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Μόνο αυτό παρήγε πάντα, ως συνέπεια του πόλις-πολίτης-πολιτική-πολιτισμός. Από τη στιγμή όμως που η «πόλις» έγινε «άστυ», παράγει αστυνόμους και αστυφύλακες, τροχονόμους και χωροφύλακες. Δηλαδή, μια «ρητορική ελληνικότητα» με θλιβερή κατάληξη στους «Ελληναράδες». Οπως, ας πούμε, συμβαίνει στο ποίημα του Γιώργου Χουλιάρα με τίτλο «Επαρχιώτης ποιητής μεταφράζει»: «Life is short / Art is long: Η ζωή είναι σύντομη / η Αρτα είναι μακριά».
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο κόσμο;
Με την ταυτότητα ενός προπατορικού DNA που περιέχει ολίγον Οδυσσέα, ολίγον Αχιλλέα, ολίγον Μεγαλέξαντρο και πολύ, μα πάρα πολύ, Βέγγο...
...Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» γεννήθηκα σε λάθος χώρα που «πρέπει» να μη ζω σε αυτήν;
Βασίλης Βασιλικός
(από το "Κ" της "Καθημερινής", 30/5/2010)
...Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Την ερώτηση δεν την καταλαβαίνω ακριβώς, γιατί δεν ξέρω τι πάει να πει «μικρό» και τι «μεγάλο». Στην Ελλάδα έχουμε πολλά μικρά και πολλά μεγάλα. Αγάπησα τη θάλασσα για παράδειγμα, αλλά αυτό δεν είναι μικρό, αντίθετα είναι το πιο μεγάλο. Αγαπώ τα παιχνίδια, από το μπιλιάρδο και το σκάκι ώς το κρυφτούλι και τη μακριά γαϊδούρα...
...Αυτό που με «χαλάει».
Αυτό που με «χαλάει» στους περισσότερους Ελληνες είναι η αμεριμνησία τους, οι κομπίνες τους, οι πονηριές, τα ψέματά τους. Το να μη μεριμνούν για το αύριο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αδιαφορεί για το περιβάλλον και για τη φύση, που είναι το κατεξοχήν «αύριο».
Παντελής Καλιότσος
(από το "Κ" της "Καθημερινής", 13/6/2010)
...Η υπέροχη εκδοχή του Έλληνα.
Όταν τον χαρακτηρίζει η διαρκής αναζήτηση και η απόλυτη θέλησή του για ελευθερία, που βέβαια στην κακή της εκδοχή γίνεται ασυδοσία, ενώ στην καλή της ανεξαρτησία. Την υπέροχη εικόνα του Ελληνα θα την έπαιρνα από τη μυθολογία και είναι η μορφή του Ορφέα. Γιατί ο Ορφέας με την έκφρασή του έκανε τη φύση να τον «ακολουθεί» - τα δέντρα, τα ζώα- και είχε τη χάρη να αγαπήσει κάποια με τρόπο ολοκληρωτικό, που εμπεριέχει την καταστροφή αλλά και τη μεγαλειώδη ένταση αγάπης. Ο Ορφέας δεν αντέχει τελικά να μην κοιτάξει την Ευρυδίκη κι εκείνη χάνεται όπως και ο ίδιος, παρότι το κεφάλι του συνεχίζει να κυλάει στο ποτάμι…
Το τραγικό τέλος τους είναι συνδεδεμένο με την ελληνική ιστορία και με την έκφραση από την αρχαιότητα της ελληνικής σκέψης.
Αυτό που με χαλάει.
Η αλλοίωση κάθε δημοκρατικής έννοιας στη σχέση της πολιτείας με τον πολίτη και η ψευδαίσθηση ότι η εξουσία ανήκει και στον λαό. Η διαφθορά, που έχει διεισδύσει σε όλες τις κοινωνικές λειτουργίες κι έχει δηλητηριάσει την ελληνική δημοκρατία...
...Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η ανθρώπινη φιγούρα στον κόσμο - ο άνθρωπος στην ολοκληρωμένη του μορφή είναι το κέντρο του κόσμου, κατά Σοφοκλή.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Στενόδρομος, αλλά με πικροδάφνες.
Γιάννης Κόκκος
(από το "Κ" της "Καθημερινής", 4/7/2010)
…- Η υπέροχη εκδοχή του Έλληνα.
- Δεν συμμερίζομαι την ιδεολογία περί ελληνικής υπεροχής, ούτε διαχρονικά (με αναφορές στην ελληνική αρχαιότητα) ούτε συγχρονικά (έναντι των βαλκανικών γειτόνων και των Ευρωπαίων εταίρων). Ενδιαφέρει, κατά τη γνώμη μου, περισσότερο το πραγματικό «έχειν» μας (που φαίνεται να διατηρεί ακόμη έναν ανθεκτικό πυρήνα) από το φανταστικό «υπερέχειν» μας (που καιρός είναι να το προσγειώσουμε, αφαιρώντας του την παραπλανητική πρόθεση «υπέρ»).
- Αυτό που με χαλάει.
- Άλλοτε και αλλού η υπεροψία και η μέθη των ισχυρών, άλλοτε και αλλού η παθητική μιζέρια των αδυνάτων. Στη μια περίπτωση έχουμε προκλητικό περίσσευμα, στην άλλη θλιβερό έλλειμμα. Το ζητούμενο είναι αν προβλέπεται και επιχειρείται κάποια εξισορρόπηση περισσεύματος και ελλείμματος με γνώμονα την αρχή της έμπρακτης κοινωνικής δικαιοσύνης. Όπου λανθάνουν κάποια γενναία παραδείγματα, τα οποία τείνουν να ξεχαστούν.
- Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Έλληνας σήμερα;
- Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Γιατί το ένα εκτρέφει συχνά ρατσισμό, το άλλο τον εύκολο συμβιβασμό. Στην πραγματικότητα , εξάλλου, πρόκειται για πλαστό μεν, εκμεταλλεύσιμο δε, δίλημμα. Έτσι το προσόν σερβίρεται ως παρηγοριά για τις ελλείψεις μας· το μειονέκτημα ως εύκολος έλεγχος της κακοδαιμονίας μας.
-Παράγει πολιτισμό ο Έλληνας της νέας εποχής ή παραμένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
- Αυτοφυής, αυτόνομος πολιτισμός και αυτόφωτος πολιτισμός δεν υπάρχει – ευτυχώς. Ενδέχεται όμως (και αυτό συμβαίνει συχνά στον τόπο μας) ο πολιτισμός μιας χώρας, επειδή είναι προβληματικός στο παρόν, να επικαλείται το ίνδαλμα ενός υψηλού πολιτισμικού παρελθόντος. Έτσι όμως υπονομεύεται και νοθεύεται η νεοελληνική μας αυτογνωσία, που τη μια φουσκώνει από έπαρση, την άλλη ξεφουσκώνει από μιζέρια και οκνηρία.
- Με ποια ταυτότητα οι Έλληνες περιέρχονται το σύγχρονο κόσμο;
- Προφανώς μ’ αυτήν που πράγματι έχει, και όχι μ’ αυτήν που φαντάζεται πως έχει. Εξάλλου, η ταυτότητα είναι συντελεστής ανθρωπολογικός και ιστορικός, όχι θεολογικός και μεταφυσικός. Στην πραγματικότητα, η όποια εθνική ταυτότητα είναι μείγμα του δικού και του ξένου. Το οποίο στις ευτυχέστερες περιπτώσεις καταλήγει σε χημική ένωση. Δεν θα ‘λεγα ότι η νεοελληνική μας ταυτότητα διαθέτει αυτό το προσόν: το δικό και το ξένο σε εμάς συνήθως διακρίνονται έντονα, όταν δεν συγκρούονται με εμπάθεια· σπανίως συμφιλιώνονται και σμίγουν.
- Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
- Η αναγνώριση του «γιατί» είναι δύσκολη υπόθεση σε κάθε περίπτωση: προϋποθέτει όρεξη έρευνας και διάθεση αιτιακής γνώσης. Το «πρέπει», όταν μάλιστα αποσυνδέεται από το «γιατί» και το «προς τι», ανήκει περισσότερο στη σφαίρα της ηθικής και της ηθικολογίας και τελικώς ευνοεί την αυταρχική και διατακτική συμπεριφορά, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό μας βίο.
Δ.Ν.Μαρωνίτης
(από το «Κ», της Καθημερινής, 3/1/2010)
Η ελληνικότητα αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι η αναζήτηση ταυτότητας ενός λαού, που νομίζει ότι δεν διαθέτει καθόλου, αισθάνεται μειονεξία απέναντι σε αυτήν που του αποδίδουν διά της βίας και περιφρονεί την πραγματική του. Δεν ξέρω να υπάρχει όρος ανάλογος σε κάποια άλλη γλώσσα. Δεν άκουσα ποτέ να γίνεται λόγος για αγγλικότητα, γαλλικότητα ή γερμανικότητα.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Την εκπληκτική συνάφεια στίχου και μουσικής στα ρεμπέτικα. Έρχεται, νομίζω, κατευθείαν από την αρχαία τραγωδία και μαρτυρεί την αίσθηση που δίνει στον άνθρωπο ο τόπος και το φως του: της αρμονίας μεταξύ λόγου και αισθήματος.Η υπέροχη εκδοχή του Έλληνα.
Ανοιχτός και φιλόξενος, μαθαίνει εύκολα, σκέφτεται καθαρά. Ψηφίζει χωρίς να πιστεύει λέξη από τους πολιτικούς, αλλά γνωρίζοντας πως ο βουλευτής του θα τον βολέψει κάπως, ούτως ή άλλως. Γι' αυτό και η συντριπτική προτίμηση στα λεγόμενα κόμματα εξουσίας. Δεν είμαστε τόσο βλάκες όσο δείχνουν οι στατιστικές των εκλογολόγων.
Αυτό που με χαλάει.
Η αδιαφορία για το περιβάλλον και η έλλειψη κουλτούρας. Αλλά και τα δύο προέρχονται από την ανυπαρξία του κράτους. Εχουμε γενικά το αίσθημα ότι ζούμε μόνοι μας στο ύπαιθρο. Και ανάλογα συμπεριφερόμαστε.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Εξαρτάται από το πού τοποθετεί κανείς τον εαυτό του. Πολλοί γνωστοί μου το θεωρούν μειονέκτημα - και τους εαυτούς τους Ευρωπαίους, που παραθερίζουν ή μένουν εξ ανάγκης εδώ. Αν και το ότι είμαι Ελληνας δεν το θεωρώ προσωπικό μου κατόρθωμα, δεν θα ήθελα να είμαι τίποτε άλλο. Δεν θα μπορούσα να ζήσω πουθενά αλλού. Ξέρω πως πληρώνεται ακριβά, αλλά είμαι διατεθειμένος να καταβάλω το τίμημα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Κάθε κοινωνία παράγει πολιτισμό. Πολλοί μένουν κολλημένοι σε μια στείρα ελληνικότητα, αν και η εποχή της μοιάζει να παρέρχεται ανεπιστρεπτί. Υπάρχει εκ παραλλήλου και μια άλλη στειρότητα, η πρόχειρη και ξώφαλτση μίμηση ενός μοντέλου που έρχεται από την Αμερική ή, στην καλύτερη περίπτωση, από την Ευρώπη. Αν ήταν να διαλέξω ανάμεσα σε δύο τέτοια κακά, θα επέλεγα, νομίζω, το πρώτο. Κουμαντάρεται, θεωρώ, πιο εύκολα. Και είναι λιγότερο ξεκαρδιστικό.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο κόσμο;
Αγνοώ. Δεν περιέρχομαι τον κόσμο. Ενδεχομένως του λαθρεπιβάτου της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Το «γιατί»: Γιατί τόσος συντηρητισμός, γιατί τόση αδιαφορία για τον άλλον;
Το «πρέπει» που πέταξα δεν είναι μόνο ελληνικό: «Πρέπει να ανακυκλώνω για να σώσω τον πλανήτη». Νομίζω πως πολύ έξυπνα μας έχουν ρίξει τις ευθύνες για ό,τι δεν είναι ευθύνη μας και την υποχρέωση να επανορθώσουμε μια καταστροφή που άλλοι πραγματοποιούν. Ετσι, το μόνο που καταφέρνουμε είναι ότι αισθανόμαστε ηθικά ανώτεροι από εκείνους που δεν ανακυκλώνουν. Πάντως, σίγουρα δεν ενοχλούμε διόλου τους υπαίτιους, που εξακολουθούν ανενόχλητοι. Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να έχει αποτελέσματα -και πάλι τοπικά, όχι σε οικουμενική κλίμακα- θα ήταν μέσα από μια (σαφώς προσδιορισμένη ιδεολογικά) πολιτική δράση. Η ψήφος στα κόμματα των οικολόγων δεν είναι πράσινη, είναι λευκή με μακιγιάζ.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Καβάφης, χωρίς συζήτηση. Μέγεθος παγκόσμιας εμβέλειας, αλλά παράλληλα απολύτως αμετάφραστος και βέβαια lost in all translations. Μόνο αυτοί που μιλούν και διαβάζουν τη γλώσσα μας μπορούν να τον καταλάβουν. Φευγαλέος και απατηλός, επειδή κρυβόταν ο ίδιος, έχει καταφέρει να ξεγελάσει και τους εγκυρότερους καβαφιστές.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για ν' αλλάξω. Πρέπει να μάθω να ζω με αυτό που είμαι. Να το γνωρίσω, να το εκτιμήσω, να το αγαπήσω και να καταλάβω πως δεν υπολείπεται κανενός άλλου.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να ορίσω την οδό των Ελλήνων εν Ελλάδι. Για τον παγκόσμιο χάρτη ούτε συζήτηση. Υποθέτω ότι μπορούμε να δανείσουμε σε κάποιους το αναρχικό πνεύμα της παρανομίας μας, για να ξεφύγουν από το τέλμα της πολιτικής ορθότητας, που δεν είναι παρά η σύγχρονη μεταμφίεση της απολυταρχίας. Αλλά αμφιβάλλω αν θα θέλουν τέτοιο δώρο αλλού.
Αλέξης Πανσέληνος
(από το "Κ" της "Καθημερινής", 13/9/2009)
« - Αυτό που με χαλάει.
Τα μούτρα. Οι κακοί τρόποι. Η ελεεινή αισθητική. Παλιά δεν ήταν έτσι. Μετά ο ασυνάρτητος εκδικητισμός(!) μετάλλαξε τον πόθο μας του απόλυτου σε κωλοελληνισμό, που έγινε πια καθεστώς. Σου ‘ρχεται να μοιράζεις χαστούκια. Πώς θα βγούμε από αυτόν τον εφιάλτη ;
Τα μούτρα. Οι κακοί τρόποι. Η ελεεινή αισθητική. Παλιά δεν ήταν έτσι. Μετά ο ασυνάρτητος εκδικητισμός(!) μετάλλαξε τον πόθο μας του απόλυτου σε κωλοελληνισμό, που έγινε πια καθεστώς. Σου ‘ρχεται να μοιράζεις χαστούκια. Πώς θα βγούμε από αυτόν τον εφιάλτη ;
- Παράγει πολιτισμό ο Έλληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
- Κολοκύθια παράγει. Καμιά φορά κάτι γίνεται. Βέβαια η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες προχωράει από τις εξαιρέσεις της. Μόνο που τώρα όσοι έχουν κάτι να πουν δεν το απευθύνουν στον κόσμο – ο κόσμος είναι πια ένας πολτός – το απευθύνουν σε στέκια, σε μικρές κυψέλες συγκίνησης. Δεν τώρα ξέρω πόσο θα κρατήσει αυτό.
Διονύσης Σαββόπουλος
(συνέντευξη στο «Κ», 27/10/2007)
‘’...Αυτό που με χαλάει.
Η εικόνα του φυσικού και του ανθρώπινου περιβάλλοντος που αντικρίζω κάθε ημέρα χαλάει μέσα μου την εικόνα της Ελλάδας. Καταστροφή της φύσης, της ιστορικής μνήμης σε όλες της τις μορφές (ιστορικοί τόποι, μνημεία, γλώσσα), αδιαφορία για το μέλλον είναι προϊόντα άκρατης ιδιοτέλειας και απουσίας πολιτικής αρετής, χωρίς την οποία η δημοκρατία είναι φάρσα...’’
Μιλτιάδης Χατζόπουλος
(από το "Κ" της "Καθημερινής", 24/8/2008)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου