.............................................................
*καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Λαμογιανός καπιταλισμός
EUROKINISSI
Στοιχείο πρώτο, από τη μεταπολεμική ελληνική ιστορία:
Πασίγνωστη παραμένει η ρήση παλαιού στελέχους της Αριστεράς, το οποίο,
στην πιο κρίσιμη για την Αριστερά ίσως φάση της προδικτατορικής εποχής,
είχε δηλώσει: «Θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα».
Δεν επρόκειτο βέβαια για τυπολατρία ενός αριστερού που αποφάσισε να
επιδείξει μια όψιμη νομιμοφροσύνη προς τους θεσμούς του αστικού κράτους,
αλλά για συνειδητή και καλοζυγισμένη στρατηγική επιλογή. Ακριβώς επειδή
σε τεράστιο βαθμό το μετεμφυλιακό παρακράτος που ανηλεώς καταδίωκε την
Αριστερά στηριζόταν στη συστηματική παραβίαση αυτής ακριβώς της -ούτως ή
άλλως αυταρχικής- αστικής νομιμότητας, η επίκληση των νόμων από την
πλευρά της Αριστεράς ήταν μάλλον το πιο αποτελεσματικό ιδεολογικό όπλο
που είχε στη διάθεσή της. Ηταν μια προφανώς αμυντική στρατηγική στάση,
που είχε να κάνει βέβαια με το γεγονός ότι σύσσωμη η Αριστερά στη
μετεμφυλιακή Ελλάδα βρισκόταν με την πλάτη στον τοίχο. Οι εκτελέσεις των
στελεχών της μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1950 ήταν και
συμβολικές πράξεις που σηματοδοτούσαν το τι περίμενε την Αριστερά εν
γένει κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Στοιχείο δεύτερο, από τη σύγχρονη ελληνική εμπειρία:
Οι πολύνεκρες τραγωδίες με τις πλημμύρες στη Μάνδρα και τις φωτιές στο
Μάτι αποκαλύπτουν μια κατάσταση που έχει να κάνει με τα εγκληματικά για
τον πληθυσμό και την ανθρώπινη ζωή αποτελέσματα συστηματικών παρανομιών
και αυθαιρεσιών που γίνονταν με την ανοχή και τη συνέργεια των αστικών
κομμάτων και σημαντικών παραγόντων της οικονομικής ζωής επί σειρά
δεκαετιών και που χαρακτήρισαν ως τέτοια την καπιταλιστική ανάπτυξη στη
σύγχρονη Ελλάδα. Ταυτόχρονα, τα σκάνδαλα στον τομέα της υγείας που
σχετίζονται με το εμπόριο φαρμάκων σηματοδοτούν μια παρόμοια τάση για
«αρπαχτή» του εγχώριου καπιταλισμού, που επίσης αποκαλύπτει βαθιά
περιφρόνηση προς τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα των απλών πολιτών.
Αν λοιπόν η συστηματική παραβίαση της νομιμότητας από το παρακράτος του
προδικτατορικού καθεστώτος είχε να κάνει με την έμπρακτη περιφρόνηση των
στοιχειωδών ατομικών δικαιωμάτων, οι συστηματικές αυθαιρεσίες στη
δόμηση και οι εξωφρενικές παρανομίες στην υγεία, που χαρακτηρίζουν
σχεδόν ολόκληρη την πορεία του σύγχρονου ελληνικού αστικού καθεστώτος,
αποτελούν έμπρακτο χλευασμό της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.
Στοιχείο τρίτο, από μια κλασική κινηματογραφική ταινία:
Προς το τέλος της αριστουργηματικής πολιτικής σάτιρας «SOS Πεντάγωνο
καλεί Μόσχα», ενώ είναι βέβαιο πλέον ότι σε λίγη ώρα θα ξεσπάσει πλήρους
κλίμακας πυρηνικός πόλεμος μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Σοβιετικής
Ενωσης και θα καταστραφεί ολοσχερώς ο πλανήτης, ο σατανικός πυρηνικός
επιστήμονας Dr Strangelove, πρώην ναζί και νυν σύμβουλος του Αμερικανού
προέδρου, του προτείνει να συγκεντρώσει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες
ανθρώπους σε υπόγεια ορυχεία, προκειμένου να ξανακατοικηθεί η Γη όταν ο
κίνδυνος από τη ραδιενέργεια θα έχει παρέλθει. Αναλογίζομαι συχνά ότι
αυτή η σκηνή αποτελεί αλληγορία για το πώς σκέφτονται οι ισχυροί του
κόσμου τούτου ως προς την περιβαλλοντική καταστροφή του πλανήτη που οι
ίδιοι προξενούν με τις αποφάσεις και τις πρακτικές τους. Η εξουσία που
διαθέτουν τους κάνει να αισθάνονται πως δεν τους αφορά – πως αυτοί και
οι απόγονοί τους κάπως θα τη σκαπουλάρουν, έστω με κάποια εκδοχή της
λύσης του Dr. Strangelove. Σίγουρα ισχύει, σε μικρογραφία έστω, για τους
πολιτικο-οικονομικά ισχυρούς Ελληνες ως προς τα παραπάνω γεγονότα και
καταστάσεις.
Τούτες τις μέρες η Ελλάδα βγαίνει από την επιτροπεία των «θεσμών». Αν
η εν λόγω επιτροπεία συνίστατο στον εξαναγκασμό της εφαρμογής μιας
ασφυκτικής νεοφιλελεύθερης πολιτικής προκειμένου η Ελλάδα να παραμείνει
στην ευρωζώνη με τρόπο που υποτίθεται πως εξασφαλίζει τη
(νεοφιλελεύθερη) βιωσιμότητα της τελευταίας, η έξοδος από τα μνημόνια
πόρρω απέχει από την απαλλαγή εν γένει από τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία
και τις πρακτικές που τη συνοδεύουν.
Ο ατομοκεντρισμός και η λατρεία της «ανταγωνιστικότητας» είναι «στο
DNA» της ελληνικής άρχουσας τάξης. Κάτι που οι εγχώριοι «εκσυγχρονιστές»
επιμελώς και πολλαχώς αποκρύπτουν είναι πως η «λαμογιά» ταιριάζει σαν
γάντι στην ουσία της νεοφιλελεύθερης κοσμοαντίληψης που με τόσο ζήλο
εκθειάζουν και προωθούν.
Για λόγους θεωρητικής συνέπειας μεταξύ άλλων, αποφεύγω τις
προβλέψεις. Ούτως ή άλλως, η διατύπωση «μερικοί μήνες» είναι επαρκής
στην αοριστία της για να προσδιορίσει το διάστημα που μας απομένει μέχρι
τις επόμενες εκλογές. Αποφεύγω βέβαια και πρόγνωση του αποτελέσματος
των τελευταίων.
Μετά τα μνημόνια όμως, η επίκληση της νομιμότητας, που για τον Ηλία
Ηλιού το 1962 είχε έναν αμυντικό και κυρίως ιδεολογικό χαρακτήρα, ας
γίνει τώρα επιθετικός και κυρίως πρακτικός στρατηγικός στόχος.
Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση της Αριστεράς ας κυβερνήσει ως Αριστερά.
*καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου