..............................................................
Ξεκίναγε πάντα από την αρχή
Εκδήλωση για τον Γιώργο Σεβαστίκογλου
γράφει η Βένα Γεωργακοπούλου
«Η αποτυχία δεν είναι μόνο
δικαίωμα του καλλιτέχνη, αλλά και καθήκον», ακούγεται ο Γιώργος
Σεβαστίκογλου να λέει, κοιτώντας κατάματα την κάμερα, σε ένα ξεχασμένο,
μαυρόασπρο «Μονόγραμμα», που είχε γυρίσει στα μέσα της δεκαετίας του '80
ο γιος του, Πέτρος. Προβλήθηκε το βράδυ της Τρίτης από ένα μικρό
στικάκι που είχε φέρει η Αλκη Ζέη, στην αυλή του μπαρ Poems 'n' Crimes
των Εκδόσεων Γαβριηλίδης.
Λίγα χρόνια αργότερα (1990), αυτός ο μεγάλος σκηνοθέτης έφευγε από τη
ζωή, μόλις στα 77 του. Ηταν η εποχή που επιτέλους μπορούσε,
αναγνωρισμένος, ελεύθερος από πολιτικές διώξεις και ιδεολογικές πιέσεις,
να σκηνοθετεί όπως και ό,τι θέλει. Να κερδίσει το ελληνικό κοινό, αυτό
που έλεγε στο «Μονόγραμμα» ότι είναι «το αντίπαλο δέος του ηθοποιού,
εξίσου σημαντικός παράγοντας μιας παράστασης». Να βάλει σε πράξη στην
Ελλάδα της μεταπολίτευσης τα κέρδη του από χρόνια δουλειάς με
ερασιτέχνες κυρίως ηθοποιούς στο εξωτερικό.
Κι όταν λέμε εξωτερικό, καμιά σχέση με όσα σημαίνει η λέξη σήμερα.
Για τον Γιώργο Σεβαστίκογλου και μεγάλο μέρος της γενιάς του εξωτερικό
σήμαινε αναγκαστική εξορία. Σε σοσιαλιστικές χώρες μετά τον Εμφύλιο, στη
Δυτική Ευρώπη επί χούντας.
Ο Σεβαστίκογλου έζησε στην Τασκένδη (1949-1956), στη Μόσχα
(1956-1965) και στο Παρίσι (1967-1978). Τα ίδια πάνω-κάτω και για τα
άλλα τρία τιμώμενα πρόσωπα του αφιερώματος «Αυτοεξόριστοι Ελληνες
διανοούμενοι», τον γλύπτη Μέμο Μακρή, τον σκηνοθέτη Αντώνη Βογιάζο και
τον συγγραφέα Δημήτρη Χατζή.
Ηταν στενοί φίλοι, έκαναν όποτε μπορούσαν παρέα, «κι ας μη συνέκλιναν
πάντα σε όλα τα ιδεολογικά ζητήματα», όπως είπε ο καθηγητής Κοινωνικής
Θεωρίας και Κοινωνιολογίας Ηλίας Νικολακόπουλος.
Τους θυμήθηκε, και τους τέσσερις μαζί, Αύγουστο του 1968 στο Πιράνο
(Γιουγκοσλαβία τότε, Σλοβενία σήμερα), όπου έδιναν συχνά ραντεβού για
διακοπές, «να ελπίζουν ότι η Ανοιξη της Πράγας θα μετασχημάτιζε τα
σοσιαλιστικά καθεστώτα και να υποδέχονται μέσα στη βουβαμάρα την είσοδο
των σοβιετικών τανκς». Μια σύμπνοια που, αντίθετα, δεν τους διέκρινε
παλιότερα, στην άλλη επέμβαση, στην Ουγγαρία.
Η ζωή του Σεβαστίκογλου, περισσότερο ίσως και από το θέατρό του
-άλλωστε πάνω από εννέα επαγγελματικές παραστάσεις δεν έκανε δυστυχώς
στην Ελλάδα, εκτός από τις πολλές, και ξεχασμένες μετά τα Δεκεμβριανά,
στα νεανικά του βήματα, με τον θίασο των Ενωμένων Καλλιτεχνών του ΚΚΕ-,
είναι πασίγνωστη μέσα από τα βιβλία της συντρόφου του, Αλκης Ζέη - το
μυθιστόρημα «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» και το συναρπαστικό
βιογραφικό αφήγημα «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο».
Τι παραπάνω να πει λοιπόν κι αυτή το βράδυ της Τρίτης, στους πολλούς
που είχαν μαζευτεί στη δροσερή αυλή του Γαβριηλίδη; Θυμήθηκε, βέβαια,
την Τασκένδη, τους φίλους τους, ειδικά τον Αντώνη Βογιάζο, που της έκανε
απλά μαθήματα μαρξισμού για να πάρει κάποτε πτυχίο σεναριογράφου στη
Μόσχα, όπου κατάφεραν να πάνε μόνο μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ και
«χάρη στους Σοβιετικούς, γιατί αν περιμέναμε από τους δικούς μας...».
Θυμήθηκε πόσο πίστευε ο Σεβαστίκογλου στο λογοτεχνικό της ταλέντο και
την έσπρωχνε επίμονα να γράψει, αυτός που για τον εαυτό του παραλίγο να
μην κρατήσει τίποτα, θυσιάζοντας τα πάντα για το Κόμμα, ακόμα ίσως και
τη ζωή του.
Ποιος ξέρει ότι αρνήθηκε να φύγει στη Γαλλία με το θρυλικό πλοίο
«Ματαρόα», υπακούοντας σε κομματική εντολή, και έμεινε εδώ για
καλλιτεχνικές περιοδείες των Ενωμένων Καλλιτεχνών, που τις απειλούσαν
τραμπούκοι της Δεξιάς, για να βγει στο βουνό, μετά από τεράστιες
περιπέτειες μέσω φυλακών της Ιταλίας, και να οργανώσει παρέα με τον Μάνο
Ζαχαρία το κινηματογραφικό συνεργείο του Δημοκρατικού Στρατού, αλλά και
να γυρίσουν ταινία για το παιδομάζωμα, με τίτλο «Η αλήθεια για τα
παιδιά της Ελλάδας»;
Ο Μάνος Ζαχαρίας, δυστυχώς, δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην εκδήλωση
λόγω ξαφνικής αδιαθεσίας. Αλλος θρύλος αυτός, με τεράστιο
κινηματογραφικό έργο: δημιουργικό -ταινίες, δηλαδή, στη Σοβιετική Ενωση-
και θεσμικό -επιλεγμένος από τη σοφή Μελίνα Μερκούρη, ανέλαβε να
αναμορφώσει και να περάσει στη σύγχρονη εποχή το ελληνικό σινεμά.
Ο Ζαχαρίας ήταν, ίσως, και ο στενότερος φίλος που απέκτησε ποτέ ο
Σεβαστίκογλου, αυτόν και τον Δημήτρη Σπάθη ζητούσε συνέχεια στο
νοσοκομείο τους τελευταίους μήνες της ζωής του, όπως αποκαλύπτει η
Κωνσταντίνα Ζηροπούλου στο βιβλίο-θησαυρό «Γιώργος Σεβαστίκογλου -
Αγωνιστής του θεάτρου και της ζωής». Της άξιζε το χειροκρότημα που πήρε
όταν την ανέφερε θερμά η Αλκη Ζέη.
Παρών και ο Πέτρος Μάρκαρης, από την Πόλη κι αυτός, όπως και ο
Σεβαστίκογλου, αλλά και γείτονάς τους στην Αθήνα. Είχε να κάνει μερικές
πολύ καίριες παρατηρήσεις. Για το ότι ο Σεβαστίκογλου, με αυτή την
περιπετειώδη ζωή τού αιωνίως ξεριζωμένου, «ξεκίναγε πάντα από την αρχή».
Απήγγειλε, μάλιστα, ένα ποίημα του Μπρεχτ που τον θυμίζει: «Ολα
αλλάζουν/ Να ξαναρχίσεις/ μπορείς και με την τελευταία σου πνοή». Για το
ότι, περισσότερο από κάθε Ελληνα σκηνοθέτη, πίστευε στη λιτότητα, την
αφαίρεση, την απουσία εφέ, τη γυμνή σκηνή και την ελευθερία του
ηθοποιού. «Διδάσκω αεί διδασκόμενος», έλεγε.
Το κλίμα δεν βάρυνε ούτε στιγμή στην αυλή του Poems 'n' Crimes.
Βοήθησε και ο Τίτος Πατρίκιος, με μια απομυθοποιητική ιστορία από τον
σοσιαλισμό, έστω και τον «τιτοϊκό». Πήγε να συναντήσει τους τέσσερις
φίλους στο Πιράνο, καλοκαίρι του '67, και τι ανακάλυψε; «Οτι το στριπτίζ
εκεί, αντίθετα με τη Δύση, ήταν ολικό». Και ότι με τα κέρδη του από το
καζίνο, που δεν μπορούσε να βγάλει έξω από τη Γιουγκοσλαβία, «έζησε μια
ανεπανάληπτη σοσιαλιστική χλιδή».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου