.......................................................
Βαθμοί
πανελλαδικών,χαμένοι-κερδισμένοι, μόρια και σχολές, δημοσιεύσεις με
λίστες αρίστων στον τύπο,προαγόμενοι-απολυόμενοι -παραπεμπόμενοι και
απορριφθέντες :Ο καλός ο μύλος του εκπαιδευτικού μας συστήματος όλα τα
αλέθει .
Με αφορμή όλα τα παραπάνω θυμήθηκα ένα παλιότερο κείμενό μου για τις χαμένες έννοιες στην εκπαίδευση. Γράφτηκε πριν από 7 χρόνια και είναι σα να μην πέρασε μια μέρα από τότε...δυστυχώς...
---------------------------------------------------------------------------
Επιμόρφωση: Αναζητώντας τη χαμένη έννοια.
Στο διήγημα «Η μηχανή που κάνει τα μαθήματα του σχολείου» του Τζιάνι Ροντάρι ένας μαθητής πουλά ως άλλος Φάουστ την ψυχή του στο διάβολο θέλοντας να απαλλαγεί από το βάρος των σχολικών μαθημάτων. Αγοράζει με την ανοχή του πατέρα του μια μηχανή που του κάνει όλα τα σχολικά μαθήματα και καταλήγει έγκλειστος σε ένα κλουβί αφού σταδιακά χάνει το μυαλό του και μαζί μ’ αυτό τη βαρύτητα της ύπαρξής του.. Ηθικό δίδαγμα-διαφύλαξε το μυαλό σου από τις ευκολίες, αξιοποίησε τις δυνάμεις σου.
Το διήγημα είναι γραμμένο αρκετά χρόνια πριν, τότε που το σχολείο δεν είχε μετατραπεί σε τέτοιο βαθμό σε γκέτο περιθωριοποιημένων νεανικών ψυχών, γι’ αυτό και θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να φανταστούμε μια μεταγραφή του στη σύγχρονη εποχή που η μαθητική κούραση έχει μετατραπεί σε υπερφόρτωση και που ο δείχτης ανασφάλειας έχει χτυπήσει προ πολλού κόκκινο. Ο σημερινός μαθητής πολύ απλά θα ήθελε να αφήσει τη θηριώδη μηχανή στο θρανίο να αναπαράγει σοβαροφανείς ασημαντολογίες και ο ίδιος να πετάξει μακριά από τη σχολική αίθουσα. Γιατί κατάλαβε πως η ζωή βρίσκεται αλλού.
Αν θέλαμε να τοποθετήσουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί τον εαυτό μας στο πλαίσιο του διηγήματος ποιο ρόλο αλήθεια θα διαλέγαμε; Θα ήμασταν οι δεσμοφύλακες ,οι «κάνω τα στραβά μάτια», ή οι βοηθοί της απόδρασής του;
Αν θεωρήσουμε ότι ήρθε και για μας η ώρα της απόδρασης από ένα σχολείο-φυλακή θα πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτούμε τους όρους οικοδόμησης ενός σχολείου της δημιουργίας, κεντρική θέση στο οποίο δεν μπορεί παρά να έχει η απολεσθείσα έννοια της επιμόρφωσης. Απόλυτα εύλογες οι καταγγελίες και οι διαμαρτυρίες για την απουσία κρατικού ενδιαφέροντος, για την παντελή έλλειψη μακρόπνοου σχεδιασμού και αντίστοιχης χρηματοδότησης και για την παραχώρηση και αυτού του δημόσιου αγαθού που θα έπρεπε να απολαμβάνει ο κάθε εκπαιδευτικός σε ιδιώτες προς άγραν πελατείας .Αν θέλουμε ωστόσο να πάμε ένα βήμα πάρα πέρα ,αν ενδιαφερόμαστε ειλικρινά για την αποκατάσταση της χαμένης τιμής της έννοιας θα πρέπει να παραδεχτούμε κάποιες ενοχλητικές ίσως αλήθειες.
Αλήθεια πρώτη: αν στόχος της επιμόρφωσης είναι η απελευθέρωση της δημιουργικής δύναμης και του κριτικού στοχασμού των εκπαιδευτικών ,θα πρέπει να αποστασιοποιηθούμε πλήρως από την αντίληψη που ταυτίζει την επιμόρφωση με από την από καθέδρας διδασκαλία. Η μετωπική διδασκαλία σε συνδυασμό με τον άνωθεν σχεδιασμό και τις απαραίτητες γραφειοκρατικές πινελιές «φιλοτεχνούν» ένα μουντό τοπίο μέσα στο οποίο η πρωτοβουλία παγώνει και η αυτοέκφραση εξανεμίζεται . Είναι απολύτως κατανοητό να διψά κανείς για επιμόρφωση, καθότι αγαθό εν ανεπαρκεία, αλλά εντελώς αδιανόητο να σύρεται σε μια διαδικασία όπου αναπαράγονται τα ίδια παρωχημένα μοντέλα μάθησης με μικροαλλαγές στην ονομασία ή στον οργανωτικό φορέα. Σε τι στ’ αλήθεια διαφέρει ο μαθητής που αγοράζει τη μηχανή αυτόματης εκτέλεσης μαθημάτων από τον εκπαιδευτικό που μαθαίνει να αντιγράφει περισπούδαστα «σχέδια μαθημάτων» κάθε είδους συμβούλων που ελάχιστη σχέση έχουν με την εκπαιδευτική πραγματικότητα; Θα μεταφέρει ή όχι -και μάλιστα με περισσότερο ζήλο «αφού επιμορφώθηκε»- στη σχολική τάξη τα ίδια εκείνα επιστημονικά και παιδαγωγικά στερεότυπα που κάνουν τους μαθητές να θέλουν να επισπεύσουν την απόδρασή τους; Θα βλέπει ή όχι σταδιακά την υπόθεση της επιμόρφωσης ως υπόθεση συλλογής βεβαιώσεων, πιστοποιήσεων και κάθε είδους εγγράφου με στόχο τη διόγκωση του ατομικού του φακέλου; Και γιατί όχι άλλωστε; Όσο καταστέλλεται η έφεση για δημιουργία τόσο δεν διεγείρεται η έφεση για χρησιμοθηρία;
Αλήθεια δεύτερη: αν στόχος της επιμόρφωσης είναι η απελευθέρωση της δημιουργικής δύναμης και του κριτικού στοχασμού των εκπαιδευτικών, θα πρέπει να αποστασιοποιηθούμε και από τις μορφές εκείνες που ενδύονται τον πολυφορεμένο στην εποχή μας μανδύα της βιωματικής διδασκαλίας για να καλύψουν το ισχνό έως ανύπαρκτο περιεχόμενό τους. «Βιωματικά» σεμινάρια ξεφυτρώνουν πλέον παντού, ταχύρυθμα, μακράς διαρκείας, ακριβοπληρωμένα ή μη, περί παντός επιστητού, υπό την αιγίδα πανεπιστημίων, συλλόγων, φορέων του δημοσίου και κυρίως του ιδιωτικού τομέα. Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να συνενώσει όλα αυτά τα ετερόκλητα στοιχεία ; Μα η πλήρης απουσία του βάθους των εννοιών και των στόχων που επικαλούνται. Αν βίωμα δεν είναι μια επιπλέον εμπειρία που συσσωρεύεται αθροιστικά στο οικοδόμημα των άλυτων αντιφάσεων και των καλά ριζωμένων στερεοτύπων μας ,αλλά μια ρήξη με τους καθιερωμένους τρόπους που σκεφτόμαστε, μιλάμε ,αισθανόμαστε ,χειρονομούμε, αναπνέουμε, αγγίζουμε, ζούμε …αν διδασκαλία δεν είναι ένα σύνολο από καθρέφτες που αντικατοπτρίζουν σε ποικίλα μεγέθη το είδωλό μας ,αλλά η συντριβή ακριβώς αυτών των ειδώλων που μας εμποδίζουν να αντικρίζουμε κατάματα τους πραγματικούς ανθρώπους ,δηλαδή τους μαθητές μας, τότε ανοίγει πραγματικά ο δρόμος για μια αυθεντικά βιωματική διδασκαλία. Σχέδια επί χάρτου που ικανοποιούν απλώς την ανάγκη ύπαρξης και επικυριαρχίας γραφειοκρατικών μηχανισμών παντός τύπου, «ιλουστρασιόν» σεμινάρια που υπηρετούν τη λογική της αρπαχτής και της ευκολίας θα πρέπει σιγά -σιγά να μας αδειάζουν τον τόπο για να μπορέσουμε σε ένα αποκαθαρμένο πλέον τοπίο να αντικρίσουμε την..
Αλήθεια τρίτη και φαρμακερή: για να μπορέσει ο μαθητής που απέδρασε από την τάξη- φυλακή να ανοίξει τα φτερά του ,να πετάξει ελεύθερα και να επιστρέψει -όχι για να την καταστρέψει ,αλλά για της δώσει το σχήμα των ονείρων του-θα πρέπει να έχει στο πλάι του ένα δάσκαλο που θα τον ακολουθήσει τόσο στην πτήση του όσο και στην επιστροφή του . Όχι ως σοφός μέντορας και μοναδικός επαΐων ,αλλά ως απλός συνταξιδιώτης και συνομιλητής. Αυτό το φαινομενικά απλό συν- μπορεί να το κατακτήσει μόνο αν εμπιστευτεί τις δικές του δυνάμεις . Τη δύναμή του να ακούει χωρίς να υποτιμά ,τη δύναμή του να αντικρίζει με ανθρωπολογική περιέργεια τον ίδιο του τον εαυτό και τις αδυναμίες του ,τη δύναμη του να μην τις προσπερνά βιαστικά, αλλά να τις ξεπερνά δημιουργικά. Το υπόστρωμα και η αφετηρία κάθε απόπειρας επιμόρφωσης δεν μπορεί παρά να είναι η άγρυπνη κι ανήσυχη συνείδηση που θέτει συνεχώς σε αμφισβήτηση τον εαυτό της και που συνεχώς εμπνέεται και δυναμώνει από τη διάθεση εξερεύνησης του άλλου. Από εκεί κι έπειτα η επιλογή των δρόμων και των τρόπων είναι σχετικά απλή υπόθεση ….
Διονυσία Ασπρογέρακα
Με αφορμή όλα τα παραπάνω θυμήθηκα ένα παλιότερο κείμενό μου για τις χαμένες έννοιες στην εκπαίδευση. Γράφτηκε πριν από 7 χρόνια και είναι σα να μην πέρασε μια μέρα από τότε...δυστυχώς...
---------------------------------------------------------------------------
Επιμόρφωση: Αναζητώντας τη χαμένη έννοια.
Στο διήγημα «Η μηχανή που κάνει τα μαθήματα του σχολείου» του Τζιάνι Ροντάρι ένας μαθητής πουλά ως άλλος Φάουστ την ψυχή του στο διάβολο θέλοντας να απαλλαγεί από το βάρος των σχολικών μαθημάτων. Αγοράζει με την ανοχή του πατέρα του μια μηχανή που του κάνει όλα τα σχολικά μαθήματα και καταλήγει έγκλειστος σε ένα κλουβί αφού σταδιακά χάνει το μυαλό του και μαζί μ’ αυτό τη βαρύτητα της ύπαρξής του.. Ηθικό δίδαγμα-διαφύλαξε το μυαλό σου από τις ευκολίες, αξιοποίησε τις δυνάμεις σου.
Το διήγημα είναι γραμμένο αρκετά χρόνια πριν, τότε που το σχολείο δεν είχε μετατραπεί σε τέτοιο βαθμό σε γκέτο περιθωριοποιημένων νεανικών ψυχών, γι’ αυτό και θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να φανταστούμε μια μεταγραφή του στη σύγχρονη εποχή που η μαθητική κούραση έχει μετατραπεί σε υπερφόρτωση και που ο δείχτης ανασφάλειας έχει χτυπήσει προ πολλού κόκκινο. Ο σημερινός μαθητής πολύ απλά θα ήθελε να αφήσει τη θηριώδη μηχανή στο θρανίο να αναπαράγει σοβαροφανείς ασημαντολογίες και ο ίδιος να πετάξει μακριά από τη σχολική αίθουσα. Γιατί κατάλαβε πως η ζωή βρίσκεται αλλού.
Αν θέλαμε να τοποθετήσουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί τον εαυτό μας στο πλαίσιο του διηγήματος ποιο ρόλο αλήθεια θα διαλέγαμε; Θα ήμασταν οι δεσμοφύλακες ,οι «κάνω τα στραβά μάτια», ή οι βοηθοί της απόδρασής του;
Αν θεωρήσουμε ότι ήρθε και για μας η ώρα της απόδρασης από ένα σχολείο-φυλακή θα πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτούμε τους όρους οικοδόμησης ενός σχολείου της δημιουργίας, κεντρική θέση στο οποίο δεν μπορεί παρά να έχει η απολεσθείσα έννοια της επιμόρφωσης. Απόλυτα εύλογες οι καταγγελίες και οι διαμαρτυρίες για την απουσία κρατικού ενδιαφέροντος, για την παντελή έλλειψη μακρόπνοου σχεδιασμού και αντίστοιχης χρηματοδότησης και για την παραχώρηση και αυτού του δημόσιου αγαθού που θα έπρεπε να απολαμβάνει ο κάθε εκπαιδευτικός σε ιδιώτες προς άγραν πελατείας .Αν θέλουμε ωστόσο να πάμε ένα βήμα πάρα πέρα ,αν ενδιαφερόμαστε ειλικρινά για την αποκατάσταση της χαμένης τιμής της έννοιας θα πρέπει να παραδεχτούμε κάποιες ενοχλητικές ίσως αλήθειες.
Αλήθεια πρώτη: αν στόχος της επιμόρφωσης είναι η απελευθέρωση της δημιουργικής δύναμης και του κριτικού στοχασμού των εκπαιδευτικών ,θα πρέπει να αποστασιοποιηθούμε πλήρως από την αντίληψη που ταυτίζει την επιμόρφωση με από την από καθέδρας διδασκαλία. Η μετωπική διδασκαλία σε συνδυασμό με τον άνωθεν σχεδιασμό και τις απαραίτητες γραφειοκρατικές πινελιές «φιλοτεχνούν» ένα μουντό τοπίο μέσα στο οποίο η πρωτοβουλία παγώνει και η αυτοέκφραση εξανεμίζεται . Είναι απολύτως κατανοητό να διψά κανείς για επιμόρφωση, καθότι αγαθό εν ανεπαρκεία, αλλά εντελώς αδιανόητο να σύρεται σε μια διαδικασία όπου αναπαράγονται τα ίδια παρωχημένα μοντέλα μάθησης με μικροαλλαγές στην ονομασία ή στον οργανωτικό φορέα. Σε τι στ’ αλήθεια διαφέρει ο μαθητής που αγοράζει τη μηχανή αυτόματης εκτέλεσης μαθημάτων από τον εκπαιδευτικό που μαθαίνει να αντιγράφει περισπούδαστα «σχέδια μαθημάτων» κάθε είδους συμβούλων που ελάχιστη σχέση έχουν με την εκπαιδευτική πραγματικότητα; Θα μεταφέρει ή όχι -και μάλιστα με περισσότερο ζήλο «αφού επιμορφώθηκε»- στη σχολική τάξη τα ίδια εκείνα επιστημονικά και παιδαγωγικά στερεότυπα που κάνουν τους μαθητές να θέλουν να επισπεύσουν την απόδρασή τους; Θα βλέπει ή όχι σταδιακά την υπόθεση της επιμόρφωσης ως υπόθεση συλλογής βεβαιώσεων, πιστοποιήσεων και κάθε είδους εγγράφου με στόχο τη διόγκωση του ατομικού του φακέλου; Και γιατί όχι άλλωστε; Όσο καταστέλλεται η έφεση για δημιουργία τόσο δεν διεγείρεται η έφεση για χρησιμοθηρία;
Αλήθεια δεύτερη: αν στόχος της επιμόρφωσης είναι η απελευθέρωση της δημιουργικής δύναμης και του κριτικού στοχασμού των εκπαιδευτικών, θα πρέπει να αποστασιοποιηθούμε και από τις μορφές εκείνες που ενδύονται τον πολυφορεμένο στην εποχή μας μανδύα της βιωματικής διδασκαλίας για να καλύψουν το ισχνό έως ανύπαρκτο περιεχόμενό τους. «Βιωματικά» σεμινάρια ξεφυτρώνουν πλέον παντού, ταχύρυθμα, μακράς διαρκείας, ακριβοπληρωμένα ή μη, περί παντός επιστητού, υπό την αιγίδα πανεπιστημίων, συλλόγων, φορέων του δημοσίου και κυρίως του ιδιωτικού τομέα. Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να συνενώσει όλα αυτά τα ετερόκλητα στοιχεία ; Μα η πλήρης απουσία του βάθους των εννοιών και των στόχων που επικαλούνται. Αν βίωμα δεν είναι μια επιπλέον εμπειρία που συσσωρεύεται αθροιστικά στο οικοδόμημα των άλυτων αντιφάσεων και των καλά ριζωμένων στερεοτύπων μας ,αλλά μια ρήξη με τους καθιερωμένους τρόπους που σκεφτόμαστε, μιλάμε ,αισθανόμαστε ,χειρονομούμε, αναπνέουμε, αγγίζουμε, ζούμε …αν διδασκαλία δεν είναι ένα σύνολο από καθρέφτες που αντικατοπτρίζουν σε ποικίλα μεγέθη το είδωλό μας ,αλλά η συντριβή ακριβώς αυτών των ειδώλων που μας εμποδίζουν να αντικρίζουμε κατάματα τους πραγματικούς ανθρώπους ,δηλαδή τους μαθητές μας, τότε ανοίγει πραγματικά ο δρόμος για μια αυθεντικά βιωματική διδασκαλία. Σχέδια επί χάρτου που ικανοποιούν απλώς την ανάγκη ύπαρξης και επικυριαρχίας γραφειοκρατικών μηχανισμών παντός τύπου, «ιλουστρασιόν» σεμινάρια που υπηρετούν τη λογική της αρπαχτής και της ευκολίας θα πρέπει σιγά -σιγά να μας αδειάζουν τον τόπο για να μπορέσουμε σε ένα αποκαθαρμένο πλέον τοπίο να αντικρίσουμε την..
Αλήθεια τρίτη και φαρμακερή: για να μπορέσει ο μαθητής που απέδρασε από την τάξη- φυλακή να ανοίξει τα φτερά του ,να πετάξει ελεύθερα και να επιστρέψει -όχι για να την καταστρέψει ,αλλά για της δώσει το σχήμα των ονείρων του-θα πρέπει να έχει στο πλάι του ένα δάσκαλο που θα τον ακολουθήσει τόσο στην πτήση του όσο και στην επιστροφή του . Όχι ως σοφός μέντορας και μοναδικός επαΐων ,αλλά ως απλός συνταξιδιώτης και συνομιλητής. Αυτό το φαινομενικά απλό συν- μπορεί να το κατακτήσει μόνο αν εμπιστευτεί τις δικές του δυνάμεις . Τη δύναμή του να ακούει χωρίς να υποτιμά ,τη δύναμή του να αντικρίζει με ανθρωπολογική περιέργεια τον ίδιο του τον εαυτό και τις αδυναμίες του ,τη δύναμη του να μην τις προσπερνά βιαστικά, αλλά να τις ξεπερνά δημιουργικά. Το υπόστρωμα και η αφετηρία κάθε απόπειρας επιμόρφωσης δεν μπορεί παρά να είναι η άγρυπνη κι ανήσυχη συνείδηση που θέτει συνεχώς σε αμφισβήτηση τον εαυτό της και που συνεχώς εμπνέεται και δυναμώνει από τη διάθεση εξερεύνησης του άλλου. Από εκεί κι έπειτα η επιλογή των δρόμων και των τρόπων είναι σχετικά απλή υπόθεση ….
Διονυσία Ασπρογέρακα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου