........................................................
Τα 5 πιο συναρπαστικά βιβλία του Ζοζέ Σαραμάγκου
Σαν σήμερα το
2010, φεύγει από τη ζωή ο μεγάλος συγγραφέας που πολλοί τον παρομοιάζουν με το
Νίκο Καζαντζάκη Πηγή: www.lifo.gr
«Ο Ιησούς
πεθαίνει λίγο λίγο, η ζωή τον
εγκαταλείπει, όταν ξαφνικά ανοίγει ο ουρανός πάνω από το κεφάλι του, απ' άκρη
σ' άκρη, κι εμφανίζεται ο Θεός, με το ντύσιμο που είχε στο καΐκι, και η φωνή
του αντηχεί σ' όλη τη γη καθώς λέει, Εσύ είσαι ο Υιός μου ο αγαπητός, σε σένα
έδωσα όλη μου την εύνοια. Τότε ο Ιησούς κατάλαβε πως σύρθηκε στην πλάνη όπως
σέρνεται ο αμνός στη σφαγή, ότι η ζωή του χαράκτηκε για να πεθάνει έτσι από την
αρχή της αρχής, και, όπως θυμήθηκε τον ποταμό αίματος και τον πόνο που θα
γεννηθεί απ' αυτόν και θα πλημμυρίσει τη γη, κράυγασε προς τον ανοικτό ουρανό,
όπου ο Θεός χαμογελούσε, Άνθρωποι, συγχωρήστε τον, γιατί δεν ξέρει τι κάνει.
Ύστερα αργοπέθαινε μέσα σ' ένα όνειρο, ήταν, λέει, στη Ναζαρέτ και άκουγε τον
πατέρα του να του λέει, σηκώνοντας τους ώμους, χαμογελώντας κι αυτός, Ούτε εγώ
μπορώ να σου κάνω όλες τις ερωτήσεις, ούτε εσύ να μου δώσεις όλες τις
απαντήσεις. Του απέμενε ακόμα μια ρανίδα ζωής όταν αισθάνθηκε ένα σφουγγάρι
βουτηγμένο σε νερό και ξίδι να του αγγίζει τα χείλια, και τότε, κοιτάζοντας
προς τα κάτω, πρόσεξε έναν άνθρωπο που απομακρυνόταν με έναν κουβά κι ένα
καλάμι στον ώμο. Δεν πρόφτασε να δει, αφημένη στο έδαφος, τη μαύρη γαβάθα που
μέσα της έσταζε το αίμα του[...]»
Να υπερασπίζεσαι τη ζωή. Ακόμα κι όταν ο Θεός σού ζητάει να θυσιάσεις ένα
πλάσμα στο όνομα του, εσύ να υπερασπίζεσαι τη ζωή. Διαφορετικά δεν έχεις μάθει
τίποτα. Η προτροπή του σατανά στον Ιησού Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον- Εκδόσεις
Καστανιώτη.
Γιος κι εγγονός
ακτημόνων αγροτών, ο Ζοζέ
Σαραμάγκου γεννήθηκε στο χωριό Αζινιάγκα, στην επαρχία Ριμπατέζου, στις 16
Νοεμβρίου του 1922. Παρακολούθησε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (γενική και
τεχνική), την οποία όμως, για οικονομικούς λόγους, δεν μπόρεσε να συνεχίσει.
Περνούσε τις διακοπές μαζί με τους παππούδες του. Όταν ο αγαπημένος του παππούς
υπέστη σοβαρό πρόβλημα στην καρδιά του και έπρεπε να πάει στη Λισαβόνα για
θεραπεία, ο Σαραμάγκου θυμάται: «Πήγε στην αυλή του σπιτιού, όπου υπήρχαν λίγα
δέντρα, μερικές ελιές και συκιές. Και πέρασε από όλα αγκαλιάζοντάς τα με τη σειρά,
κλαίγοντας, λέγοντάς τους αντίο μιας και ήξερε πως δε θα επέστρεφε». Το να
βλέπεις και να ζεις κάτι τέτοιο, λέει ο Σαραμάγκου, αν αυτό δε σε σημαδεύει για
την υπόλοιπη ζωή σου, τότε δεν έχεις αισθήματα.
 |
| Φωτο: EPA/EMILIO NARANJO Φωτο: EPA/EMILIO NARANJO |
Η πρώτη του
δουλειά ήταν σιδηρουργός, ενώ κατόπιν άσκησε διάφορα
επαγγέλματα: σχεδιαστής, υπάλληλος υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, μεταφραστής,
εκδότης, συγγραφέας, δημοσιογράφος. Άθεος, τιμωρός της καθολικής εκκλησίας,
μαρξιστής. Δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο, ένα μυθιστόρημα (Γη της αμαρτίας),
το 1947, ενώ ακολούθησε μεγάλο διάστημα χωρίς άλλες δημοσιεύσεις, ως το 1966.
Το 1969 εντάχθηκε στο Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και συνδέθηκε άρρηκτα με
τον κοινωνική σχολιασμό και την πολιτική
Εργάστηκε για δώδεκα
χρόνια σε εκδοτικό οίκο, στη λογοτεχνική διεύθυνση και τη
διεύθυνση παραγωγής. Το 1972 και 1973 συμμετείχε στη σύνταξη της εφημερίδας
Diário de Lisboa, όπου υπήρξε πολιτικός σχολιαστής, ενώ ταυτόχρονα συντόνιζε
για ένα χρόνο το πολιτιστικό ένθετο της ίδιας εφημερίδας.
Το πειραματικό
στυλ του Σαραμάγκου συχνά χαρακτηρίζεται από μακριές
προτάσεις, κατά περιπτώσεις περισσότερο από μια σελίδα σε μάκρος. Χρησιμοποιεί
περιόδους. Πολλές από τις παραγράφους του εκτείνονται για σελίδες χωρίς παύση
για διάλογο, τον οποίο ο συγγραφέας επιλέγει να μην οροθετεί με εισαγωγικά.
Όταν ο ομιλητής αλλάζει, ο Σαραμάγκου σηματοδοτεί αυτή την αλλαγή αρχίζοντας με
κεφαλαίο το πρώτο γράμμα της πρώτης λέξης που αναφέρει ο νέος ομιλητής. Στο
μυθιστόρημά του "Περί Τυφλότητος", ο συγγραφέας εγκαταλείπει
ολοκληρωτικά τη χρήση κύριων ονομάτων χρησιμοποιώντας εναλλακτικώς, μοναδικά
χαρακτηριστικά για να αναφερθεί και προσδιορίσει τους χαρακτήρες.
Έλαβε μέρος στην πρώτη διεύθυνση της Πορτογαλικής Ένωσης Συγγραφέων και υπήρξε
πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης της Πορτογαλικής Κοινωνίας Συγγραφέων την
περίοδο 1987-1994. Από το Φεβρουάριο του 1993, εκνευρισμένος με την Εκκλησία
της Πορτογαλίας, εγκατέλειψε την πατρίδα του και αποφάσισε να ζει στο νησί
Λανθαρότε, του αρχιπελάγους των Καναρίων, στην Ισπανία. Το 1998 του απονεμήθηκε
το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Πέθανε σαν σήμερα το 2010.
5 υπέροχα
βιβλία του Ζοζέ Σαραμάγκου
Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον Tο μυθιστόρημα «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον», προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της
καθολικής κοινότητας της Πορτογαλίας με συνέπεια να απορριφθεί από την τότε
κυβέρνηση η υποψηφιότητά του για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας. H διαφορά
του από τα γνωστά Eυαγγέλια είναι ότι ο «ευαγγελιστής» Σαραμάγκου έχει τη δική
του αιρετική αλλά απολύτως αληθοφανή άποψη για τα γεγονότα της Kαινής Διαθήκης.
Tο βιβλίο όμως αυτό δεν είναι μια θεολογική πρόταση. Eίναι ένα συναρπαστικό,
αντιδογματικό μυθιστόρημα, γεμάτο ευρήματα, ανατροπές και οικείους χαρακτήρες,
που ο συγγραφέας παρακολουθεί άγρυπνα, αποκαλύπτοντάς μας τις πιο απίθανες
λεπτομέρειες της ζωής τους. (Εκδόσεις
Καστανιώτη)
Περί τυφλότητας Ένας άνθρωπος
χάνει ξαφνικά το φως του. Τα περιστατικά αιφνίδιας τύφλωσης κλιμακώνονται και η
κυβέρνηση αποφασίζει να βάλει σε καραντίνα τους τυφλούς. Με γραφειοκρατική
ακρίβεια, ο Ζοζέ Σαραμάγκου έχει υπολογίσει όλα όσα θα μπορούσαν να συμβούν σ'
έναν κόσμο που χάνει την όρασή του. Για πόσο καιρό η κίνηση στους δρόμους θα
είναι ομαλή; Για πόσο καιρό θα επαρκούν τα τρόφιμα για τις πεινασμένες ορδές;
Πόσος χρόνος χρειάζεται για να καταρρεύσει η παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος,
αερίου και νερού; Τι θ' απογίνουν τα κατοικίδια; Οι σεξουαλικοί φραγμοί; Πόσοι
τυφλοί φτιάχνουν μια τυφλότητα; Και τέλος: Σε έναν κόσμο τυφλών, τι θα έκανες
αν έβλεπες; (Εκδόσεις Καστανιώτη)
Περί φωτίσεως Σε κάποια χώρα
γίνονται εκλογές. Η καταμέτρηση των ψήφων στην πρωτεύουσα αναδεικνύει πρώτη
δύναμη το λευκό με ποσοστό περίπου 70%. Oι εκλογές επαναλαμβάνονται την επόμενη
Κυριακή και το λευκό ξεπερνά το 80%. Μπροστά στο διαφαινόμενο κενό εξουσίας, τα
δύο μεγάλα κόμματα, ο κρατικός μηχανισμός και οι δημόσιες υπηρεσίες
εγκαταλείπουν την πόλη, καταστρώνοντας αστυνομικά σχέδια για να ανακαλύψουν τον
υποκινητή. Μια έκπληξη όμως περιμένει τους κρατούντες: ο πληθυσμός της πόλης
αφυπνίζεται, «φωτίζεται», και ανακαλύπτει από την αρχή τις αξίες της
αλληλεγγύης, της προσωπικής ευθύνης, της αλληλοβοήθειας. Το Κράτος όμως δεν
έχει πει ακόμα την τελευταία λέξη. Ένα απαισιόδοξο βιβλίο; «Δεν είμαι εγώ
απαισιόδοξος. Eίναι ο κόσμος απαίσιος», είχε δηλώσει ο Ζοζέ Σαραμάγκου όταν κυκλοφόρησε
το μυθιστόρημα αυτό, που κινείται στον αντίποδα του Περί τυφλότητος και γνώρισε
μεγάλη επιτυχία σε όλο τον κόσμο. (Εκδόσεις Καστανιώτη).
Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις Γνωρίζαμε μέχρι τώρα πως ο μεγάλος Πορτογάλος ποιητής
Φερνάντο Πεσσόα πέθανε το 1935, παίρνοντας μαζί του τους
"ετερώνυμούς" του: έτσι αποκαλούσε τα φανταστικά πρόσωπα που ο ίδιος
είχε πλάσει, με ξεχωριστή βιογραφία και ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος, ώστε να
υπογράφει με το όνομά τους διαφορετικά τμήματα του έργου του. Όμως ένα από αυτά
τα πλάσματα της φαντασίας, ο γιατρός και ποιητής Ρικάρντο Ρέις, φαίνεται να
επεβίωσε του δημιουργού του, όπως τουλάχιστον αφηγείται εδώ, με βλάσφημο
χιούμορ και στοχαστική διάθεση, ο Ζοζέ Σαραμάγκου. Επιστρέφοντας από τη
Βραζιλία, ο Ρέις περιπλανιέται στην υποβλητική Λισαβώνα του 1936, που
κατακλύζεται από τα μηνύματα του ισπανικού εμφύλιου, του φασιστικού θριάμβου
και του επικείμενου πολέμου στην Ευρώπη. Ερωτεύεται γυναίκες με σάρκα και οστά,
αλλά συναντά επίσης το φάντασμα του Πεσσόα και συνομιλεί μαζί του για την τέχνη
της μυθοπλασίας και της ζωής. Σε τέτοιες συνθήκες, όπως λέει ο Σαραμάγκου,
είναι φρόνιμο να διατηρεί κανείς τις αμφιβολίες του για τον πραγματικό κόσμο.
Όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν σαν ένα περίτεχνο φιλολογικό παιχνίδι, όμως "Η
χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις" είναι επίσης ένα μεγάλο, κλασικό
μυθιστόρημα με λεπτομέρειες και διαλόγους, με δρόμους, πλατείες, αγάλματα,
γείτονες και περαστικούς, με γεύματα, δωμάτια ξενοδοχείου και στρώματα ομίχλης
- μια ολόκληρη "πραγματικότητα" χτισμένη με τόση φροντίδα, που το
1936 φαντάζει πιο κοντινό, και σίγουρα πιο στέρεο, από τη δεκαετία του ΄90. Ο
Πεσσόα και ο Ρέις, ο ένας νεκρός κι ο άλλος επινοημένος, ζουν ήδη πάνω από μισό
αιώνα κι ακόμη και τα φαντάσματά τους φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα
από τον κόσμο που μας περιβάλλει. (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια).
Κάιν Ένας Θεός νάρκισσος, προικισμένος με μια εξαιρετικά
ευέλικτη συνείδηση, που συμφωνεί μαζί του ό,τι κι αν αυτός κάνει, κι ένας
πρώιμος αντάρτης, ο Κάιν, είναι οι πρωταγωνιστές του πιο απολαυστικού
μυθιστορήματος του Ζοζέ Σαραμάγκου, που έμελλε να είναι το τελευταίο του. Η
Bίβλος, ένα από τα πιο άγρια βιβλία που έχουν γραφτεί ποτέ και που, κατά τον
διάσημο νομπελίστα συγγραφέα, δεν θα έπρεπε να πέφτει ποτέ στα χέρια των
παιδιών, ξαναγράφεται από τον ίδιο με απρόβλεπτο τέλος, δίνοντας την ευκαιρία
για έναν σπαρταριστό διάλογο μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Εξάλλου «η ιστορία των
ανθρώπων είναι η ιστορία της ασυνεννοησίας τους με το Θεό – ούτε αυτός
καταλαβαίνει εμάς, ούτε εμείς εκείνον». (Εκδόσεις Καστανιώτη).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου