........................................................
Ηenry David Thoreau: Η θεωρία της Πολιτικής ανυπακοής*
tvxs.gr, 08 Ιουλ. 2010
Του Θανάση Γιαλκέτση, από το eyploia.gr
«Πώς αισθάνεται ένας άνθρωπος απέναντι στην αμερικανική κυβέρνηση
σήμερα; Απαντώ ότι του προξενεί μεγάλη δυσαρέσκεια ο οιοσδήποτε
συσχετισμός μαζί της. Μου είναι αδύνατο, για παράδειγμα, να αναγνωρίσω
το πολιτικό αυτό όργανο ως δική μου κυβέρνηση...». Πολλοί Αμερικανοί θα
προσυπέγραφαν σήμερα αυτή τη φράση.
Τη διατύπωσε πρώτος, το 1849, ένας συμπατριώτης τους, ο Χένρι
Ντέιβιντ Θορό, στο περίφημο δοκίμιό του «Πολιτική ανυπακοή» (Διεθνής
Βιβλιοθήκη, 1996). Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών διεξήγαγε τότε
έναν αποικιοκρατικό πόλεμο ενάντια στο Μεξικό, αποτέλεσμα του οποίου
υπήρξε η προσάρτηση του Τέξας, της Καλιφόρνια και του Νέου Μεξικού και η
επέκταση της περιοχής στην οποία ίσχυε ο θεσμός της δουλείας.
Ο πόλεμος στο Μεξικό -όπως άλλωστε και ο πόλεμος που γίνεται σήμερα
στο Ιράκ- ήταν, σύμφωνα με τον Θορό, «έργο συγκριτικά ελάχιστων ατόμων,
που χρησιμοποιούν ως όργανό τους τη μόνιμη κυβέρνηση και ο οποίος κατά
την έναρξή του θα έβρισκε το λαό αντίθετο». Ο Θορό αρνείται να στηρίξει
μια άδικη κυβέρνηση που διεξάγει έναν άδικο πόλεμο. Και επινοεί την
έκφραση «πολιτική ανυπακοή» για να εισηγηθεί την τακτική της ατομικής
και συλλογικής αντίστασης στις αδικίες που διαπράττει η εξουσία. Η πράξη
που έκανε ο ίδιος ήταν απλή και στοιχειώδης, αλλά διέθετε μεγάλη
συμβολική δύναμη: αρνήθηκε να πληρώσει φόρο σε μια κυβέρνηση που
παραβίαζε τους πιο θεμελιώδεις κανόνες της ηθικής και του δικαίου.
Ο Θορό οδηγήθηκε στη φυλακή, στο «μόνο κτίριο σε ένα κράτος σκλάβων,
όπου μπορεί να κατοικήσει ένας ελεύθερος άνθρωπος διατηρώντας την
αξιοπρέπειά του». Αυτός ο μοναχικός Δοκ Κιχώτης ήθελε με τη στάση του να
δείξει ότι «οφείλουμε πρώτα να είμαστε άνθρωποι και μετά υπήκοοι», ότι
ακόμη και ένας μόνον πολίτης μπορεί να αντιτάξει μια αντίσταση στην
εξουσία, που ζητάει την υπακοή του στις άδικες αποφάσεις της.
Οι μάζες των ανθρώπων που υπακούουν τυφλά στην εξουσία και
συμμορφώνονται πειθήνια στις εντολές της έχουν ουσιαστικά παραιτηθεί από
την ελεύθερη άσκηση της κρίσης τους και έχουν προδώσει το ηθικό τους
αίσθημα, έχουν χάσει την ικανότητά τους να διακρίνουν το δίκαιο από το
άδικο, το καλό από το κακό.
Εάν το κράτος απαιτεί από τους πολίτες του να γίνουν φορείς της
αδικίας προς το συνάνθρωπό τους, τότε η πολιτική ανυπακοή, η άρνηση της
συμμόρφωσης, η παραβίαση του νόμου γίνεται επιτακτικό χρέος των
ελεύθερων και δίκαιων ανθρώπων. Ο υπήκοος που αρνείται να συμπράξει με
το άδικο κράτος γίνεται συνειδητός πολίτης. Και η στάση του αυτή, που
βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας και του δικαίου, είναι στην ουσία
της επαναστατική, είναι δηλαδή μια στάση που, αν διαδοθεί, είναι ικανή
να μεταβάλει σχέσεις και καταστάσεις.
Γράφει ο Θορό: «Όταν σε ένα έθνος, το οποίο επωμίστηκε την υποχρέωση
να είναι το άσυλο της ελευθερίας, το ένα έκτο του πληθυσμού του το
αποτελούν δούλοι και όταν μια ολόκληρη χώρα κατακτάται και
καταληστεύεται άδικα από ένα στρατό και υποβάλλεται σε στρατιωτικό νόμο,
τότε νομίζω ότι δεν είναι και πολύ πρώιμο για τους έντιμους ανθρώπους
να εξεγερθούν και να επαναστατήσουν. Και εκείνο που κάνει αυτό το
καθήκον ακόμα περισσότερο επιτακτικό είναι το γεγονός ότι η χώρα που
καταληστεύεται δεν είναι η δική μας χώρα, ενώ ο εισβολέας είναι ο δικός
μας στρατός». Ο Θορό δικαιολόγησε την πολιτική ανυπακοή επικαλούμενος
ηθικές αξίες ανώτερες από τους νόμους μιας οποιασδήποτε κυβέρνησης.
Η ιδέα της πολιτικής ανυπακοής και η ειρηνική επανάσταση που πρότεινε
ο Θορό ενέπνευσαν πολλές μορφές διαμαρτυρίας και κινητοποίησης στην
Αμερική και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Γκάντι επιχείρησε να συνδυάσει τη
θεωρία και την πρακτική της πολιτικής ανυπακοής με μια φιλοσοφία που
απέρριπτε την πολιτική βία. Την τακτική της πολιτικής ανυπακοής
υιοθέτησε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και το κίνημα ενάντια στις ρατσιστικές
διακρίσεις που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ.
Την ίδια τακτική υιοθέτησαν ο Νόαμ Τσόμσκι και τόσοι άλλοι που
αντιτάχθηκαν μαχητικά στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Μπέρτραντ Ράσελ
πρότεινε την πολιτική ανυπακοή ως μέθοδο πάλης του φιλειρηνικού
κινήματος, καθώς έκρινε ότι οι εκλογικές και δημοκρατικές διαδικασίες
αποδεικνύονται ανεπαρκείς μπροστά στην απειλή που αντιπροσωπεύουν τα
σύγχρονα πυρηνικά όπλα. Στο δρόμο που χάραξε ο Θορό βαδίζουν και σήμερα
πολλοί Αμερικανοί πολίτες που εναντιώνονται στον άδικο και βάρβαρο
πόλεμο που διεξάγεται στο Ιράκ.
*Σημείωση: Henry David Thoreau 12 Ιουλίου 1817 − 6 Μαΐου 1862. Ως φαίνεται από το χρονολόγιο, επετειακός ο λόγος της σημερινής ανάρτησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου