........................................................
«Οποιος σκέφτεται μόνο την επανάσταση, δεν την κάνει ποτέ»
«Οι επαναστάσεις δεν
εμφανίζονται σαν δώρα, γεννιούνται από
χίλιες ενέργειες και έχουν
διαφορετικό χαρακτήρα κάθε φορά.
Αλλά όποιος σκέφτεται μόνο την
επανάσταση, σημαίνει ότι δεν
θα την κάνει ποτέ», λένε στην «Εφ.Συν. οι
αδελφοί Ταβιάνι |
Νάσος Αβδαρμάνης
Με μια συνταρακτική
εξομολόγηση, ένα ολοκληρωμένο ποίημα, που αντηχούσε την παραφορά των
Βακχών, τη γενναιότητα των ηρώων της Ιλιάδας, την αναλυτική εμβάθυνση
του Θουκυδίδη, τη στοχαστικότητα του Τολστόι, την αθωότητα των παιδιών
όλου του κόσμου και την ηχώ των ονείρων που έκλεισαν σε όλες τις ταινίες
τους, απάντησαν χθες οι αδελφοί Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι στην αναγόρευσή τους σε επίτιμους διδάκτορες του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι όση ώρα μιλούσαν οι Ιταλοί
σκηνοθέτες, οι παρόντες στην αναγόρευση είχαν την αίσθηση ότι το μαύρο
κοράκι της αρχικής σεκάνς από το «Χάος» έφερνε κύκλους πάνω από την
αίθουσα, ότι οι Βάκχες, από την «πιο άτεγκτη και ανοιχτή σε αντιφατικές
ερμηνείες» τραγωδία του Ευριπίδη, μπορεί να εισέβαλαν από στιγμή σε
στιγμή για να γκρεμίσουν τα τείχη της ορθοφροσύνης, ότι η αγαπημένη τους
πατρώα Τοσκάνη ήταν το αιματηρό πεδίο μάχης γύρω από τον ποταμό
Σκάμανδρο, ενώ πεφταστέρια χρωματίζουν τον ουρανό και «ο ποταμός
αρνείται να δεχτεί άλλο αίμα, επαναστατεί».
Η «Lectiο Doctoralis» των Ταβιάνι, που είχε τον τίτλο «Εκ του σύνεγγυς στην ελληνική γη»,
εξελίχθηκε τελικά σε τιμή που απέδωσαν οι ίδιοι, αφού ξεκάθαρα είπαν
ότι «μια τέτοια πρόσκληση ήταν κάτι που περιμέναμε: κοιτάζοντας μέσα στο
πηγάδι του παρελθόντος, αισθανόμασταν ανέκαθεν εγγύτερα στον ελληνικό
πολιτισμό παρά στον ρωμαϊκό».
Το προηγούμενο βράδυ συναντήσαμε τους αδελφούς Ταβιάνι. Με ξεχωριστή
ενεργητικότητα, χιούμορ, σαρκασμό και εκφραστικό πάθος στις χειρονομίες,
σαν να σκηνοθετούσαν, μας μίλησαν για τις ρίζες τους στην Τοσκάνη, τον
ρόλο της μουσικής στο έργο τους, τον φασισμό, την Ευρώπη και την
επανάσταση. (Ευχαριστούμε την πρόεδρο του τμήματος Ιταλικής Φιλολογίας,
Ντίνα Ευαγγέλου, για τη διερμηνεία.)
Κι επειδή μας άκουσαν να σιγομουρμουρίζουμε το μουσικό θέμα του
Μορικόνε από το «Αλοζανφάν», η συζήτηση ξεκίνησε από αυτό ακριβώς το
σημείο.
Πάολο Ταβιάνι: …α, είναι η μουσική που αντέγραψε ο
Ταραντίνο σε μια ταινία του, θυμώσαμε, τηλεφωνήσαμε στον Μορικόνε. Και
ύστερα τα εγγόνια μας την τραγουδούσαν και μας λέγανε, «ωραίο αυτό το
κομμάτι του Ταραντίνο»…
Βιτόριο Ταβιάνι: … μας άρεσε όμως το τέλος της
ταινίας, γιατί οι «Αδωξοι Μπάσταρδη» αναφέρονταν στο θέμα του φασισμού.
Αλλά είπαμε, τι διάολο κάνει αυτός και μας κλέβει το μουσικό θέμα;
• Φαντάζεστε το έργο σας χωρίς τη μουσική των Μορικόνε και
Πιοβάνι; Μοιάζει πάντα να επιδιώκετε όχι μια συνοδευτική, αλλά μια
σχολιογραφική λειτουργία της μουσικής.
Π. Ταβιάνι: …και τη μουσική που ο Τζουλιάνι Ταβιάνι,
γιος του Βιτόριο, έγραψε για τρεις ταινίες μας. Για μας η μουσική έχει
πάντα την ίδια αξία που έχει ένας χαρακτήρας στο έργο. Δεν είναι
δουλικός συνοδός της εικόνας, είναι σημαντικός. Οταν γράφουμε το
σενάριο, σημειώνουμε πού θα μπει η μουσική, έχουμε μιλήσει με τον
μουσικό, έχουμε κάποιες ιδέες. Πιστεύουμε ότι ο κινηματογράφος μπορεί να
είναι κληρονόμος της μεγάλης μουσικής κληρονομιάς, της παγκόσμιας αλλά
και της ιταλικής ειδικότερα. Στην τελευταία μας ταινία, τον «Θαυμάσιο
Βοκάκιο», υπάρχει μουσική τέκνο, μοντέρνα ηλεκτρονική του Τζουλιάνο,
αλλά και Βέρντι, Πουτσίνι, Ροσίνι. Εμείς έχουμε κάποιες ιδέες, αλλά ο
μουσικός μπορεί να τις τροποποιήσει, διότι η ταινία είναι κάτι που
εξελίσσεται. Οταν αρχίζουμε γύρισμα, είμαστε σίγουροι ότι θα γυρίσουμε
αυτό που έχουμε ήδη γράψει και μετά πάντα μας εκπλήσσει το φως, το
πρόσωπο ενός ηθοποιού... Στο τέλος της ταινίας η αρχική διαίσθηση
συντίθεται σε διαφορετική μορφή, αλλά… δεν μπορούμε να πούμε και όλα μας
τα μυστικά…
Β. Ταβιάνι: Πολλές φορές είναι η μουσική που αλλάζει μια ιδέα μας.
• Το 1974 είχατε έρθει στη Θεσσαλονίκη, ήταν μετά την πτώση
της χούντας για την παρουσίαση του «Αλοζανφάν», ένα σχόλιο για τον
φασισμό και την επανάσταση. Ο φασισμός στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες
χώρες της Ευρώπης, παλιννοστεί…
Β. Ταβιάνι: Πριν από ένα χρόνο ήταν νομίζω πιο
επικίνδυνα τα πράγματα στην Ελλάδα, τώρα είναι σε υποχώρηση. Σε ό,τι
αφορά τον φασισμό θα μιλήσω για την Ιταλία που την γνωρίζω και η οποία
πάει συνεχώς δεξιά. Κι εμείς πρέπει να πολεμήσουμε. Μήπως έχετε ιδέες
πάνω σ’ αυτό; Πάντως ο σοσιαλισμός δεν θα πεθάνει ποτέ όσο υπάρχει ένας
άνθρωπος να μιλάει γι αυτόν.
• Ναι, αλλά το «καράβι» της επανάστασης δεν έπιασε λιμάνι.
Β. Ταβιάνι: Οι επαναστάσεις δεν εμφανίζονται σαν
δώρα, γεννιούνται από χίλιες ενέργειες και έχουν διαφορετικό χαρακτήρα
κάθε φορά. Αλλά όποιος σκέφτεται μόνο την επανάσταση, σημαίνει ότι δεν
θα την κάνει ποτέ. Είναι αρκετό αν σκεφτεί κανείς πώς έγινε η Γαλλική ή η
Ρωσική Επανάσταση…
Π. Ταβιάνι: Στο πέρασμα της Ιστορίας οι λέξεις
αλλάζουν σημασία, πιθανόν η επανάσταση του μέλλοντος να μη λέγεται
επανάσταση, σε κάθε περίπτωση δεν είναι σωστό να γυρίζουμε στο παρελθόν
και να προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τη λέξη επανάσταση με παλιές έννοιες…
Ο κόσμος δεν είναι ίδιος όπως πενήντα χρόνια πριν.
• Αυτά τα «πιστεύω» και οι αρχές ισχύουν και για την τέχνη, για να είναι νέα, ανατρεπτική στις φόρμες, το ύφος, τα θέματα;
Β. Ταβιάνι: Η τέχνη πρέπει να βρίσκει πάντα τον
τρόπο να πάει στο βάθος των μυστηρίων της ζωής και να την εξηγήσει. Να
ανακαλύψει τι συμβαίνει σε κάθε άνθρωπο όταν είναι μόνος του ή όταν
είναι με άλλους, με τη δύναμη και τις αδυναμίες του, με τη δειλία ή τη
γενναιότητά του. Αυτό πρέπει να κάνει η τέχνη. Να μας πει ποιος είναι
σήμερα ο άνθρωπος. Καιρό με τον καιρό τα χαρακτηριστικά αλλάζουν. Αν η
τέχνη φέρει στην επιφάνεια το φως του κάθε ανθρώπου, αυτό θα είναι το
επίτευγμα, αυτό θα είναι μια μεγάλη αλλαγή.
Π. Ταβιάνι: Ο κινηματογράφος μίλησε πολλές φορές για
το πώς μπορεί να γίνει η επανάσταση. Μία από τις σκηνές που με έχουν
συγκλονίσει είναι από το τέλος της ταινίας του Τσάρλι Τσάπλιν «Τα φώτα
της πόλης». Το βλέμμα της ηρωίδας μεταξύ χαράς, λύπης, έρωτα, η κάμερα
μπαίνει μέσα στην κατάσταση, μας κάνει να καταλάβουμε, να τα βιώσουμε
όλα αυτά και να αλλάξουμε ως άνθρωποι. Αυτό είναι επανάσταση μέσω της
τέχνης.
• Επιστρέφετε σχεδόν πάντα στις ταινίες σας στη γενέθλια
Τοσκάνη, τις ιστορίες και τα τοπία της. Οι σημερινοί νέοι πού νομίζετε
ότι θα επιστρέψουν για να δημιουργήσουν; Στην αισθητική του
Μπερλουσκόνι;
Π. Ταβιάνι …Χα (σαρκάζοντας πικρά).
Β. Ταβιάνι: Τα παιδιά μας λένε πως η δική μας γενιά
μας δεν τους έδωσε μια κοινωνία σαν αυτή που ζήσαμε εμείς ως νέοι. Ο
καθένας όμως έχει την ιστορική στιγμή του και πρέπει να λογαριαστεί με
αυτήν. Η ομορφιά έγκειται σε αυτές τις αλλαγές, άλλες καλές, άλλες
κακές. Σάμπως αν ο Μαρξ ερχόταν και έβλεπε σημερινούς μαρξιστές
αγκυλωμένους στο «Κεφάλαιο», τι θα έλεγε; Η κοινωνία είναι αλλαγή,
μετατροπή. Πρέπει οι νέοι να επινοήσετε καινούργιους τρόπους ξεκινώντας
από όσα ξέρουμε ήδη εμείς. Ο καθείς και οι ευθύνες του.
Π. Ταβιάνι: Θα περιμένατε να σας δείξουμε έναν δρόμο, αλλά εγώ δεν βλέπω ούτε ένα μονοπατάκι.
• Χαμογελάτε όμως, κι αυτό είναι ήδη ένας δρόμος…
Π. Ταβιάνι: Αυτό είναι αλήθεια…
• Μετά τον «Θαυμάσιο Βοκάκιο», τι σκέφτεστε να κάνατε; Το ζήτημα των προσφύγων θα μπορούσε να είναι θέμα ταινίας;
Π. Ταβιάνι: Α, δεν θα μας επιβάλετε ποια ταινία θα κάνουμε. Καταλαβαίνουμε πολύ καλά το δράμα, αλλά δεν κάνουμε μανιφέστα.
Β. Ταβιάνι: Πάντα σκεφτόμαστε κάτι νέο, σαράντα
χρόνια θέλαμε να κάνουμε τον Βοκάκιο. Η προηγούμενη ταινία μας, «Ο
Καίσαρας πρέπει να πεθάνει», προέκυψε τελείως τυχαία γιατί πήγαμε σε μια
φυλακή και είδαμε μια παράσταση φυλακισμένων και ήταν σοκ. Οσο για τα
τρέχοντα ζητήματα στον Βοκάκιο, η εικόνα της πανώλης και οι απαγχονισμοί
κατά τον Μεσαίωνα είναι ένας άλλος τρόπος να μιλήσουμε για αυτούς τους
μαυροντυμένους (του «Ισλαμικού κράτους») που σφάζουν ανθρώπους και για
τους πρόσφυγες. Δεν χρησιμοποιούμε τον ευθύ τρόπο του πολιτικού ή του
κοινωνιολόγου.
«Θέλουμε να μείνετε στην Ευρώπη»
• Πώς σχολιάζετε τη σημερινή πολιτική κατάσταση στη Ελλάδα και την Ευρώπη;
Π. Ταβιάνι: Ελπίζουμε να μάθουμε περισσότερα αυτές
τις μέρες, αλλά ξέρουμε ότι η κατάσταση είναι δραματική. Δεν μπορούμε
όμως να σας πούμε πώς γίνεται να διορθωθεί.
Β. Ταβιάνι: Θέλουμε να παραμείνετε στην Ευρώπη.
Π. Ταβιάνι: Πιστεύουμε ότι τα παιδιά μας δεν
γνώρισαν τον πόλεμο χάρη στην Ενωμένη Ευρώπη. Εμείς ζήσαμε τον πόλεμο
από μικρά παιδιά και η Ενωμένη Ευρώπη μπορεί να προστατεύει τα παιδιά
και τα εγγόνια μας. Φυσικά και η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει, δεν πάει
καλά, υπήρξε μόνο ως μια οικονομική Ευρώπη και πρέπει να γίνει μια
Ευρώπη των κοινωνικών σχεδιασμών… Μιλάμε σαν πολιτικοί σήμερα, θα γυρίσω
στην Ιταλία και θα ψάξω κόμμα να είμαι υποψήφιος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου