«Η κατάσταση της αγάπης είναι απόφαση» συνέντευξη του Μανώλη Μαυρομματάκη στην Κυριακή Μπεϊόγλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 2/12/2017)

...........................................................

 

«Η κατάσταση της αγάπης είναι απόφαση»

 

 

Βασίλης Μαθιουδάκης

 

τη συνέντευξη πήρε η Κυριακή Μπεϊόγλου

 

("Εφημερίδα των Συντακτών", 02.12.2017)

Ο Μανώλης Μαυροματάκης θεωρεί πατρίδα του το θέατρο. Τη σκηνή. Εκεί όπου έπαιξε μικρούς και μεγάλους ρόλους. Από τον Δον Κριστομπίτα στους «Φασουλήδες με τη μαγκούρα» του Λόρκα, πρώτη σκηνοθετική δουλειά της θεατρικής του «μαμάς» Λυδίας Κονιόρδου, μέχρι σήμερα που ετοιμάζεται να παίξει στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου τον άνθρωπο που θα μας προτείνει το «Επαναστατικές μέθοδοι καθαρισμού της πισίνας σας».

Κάποιες φορές στον δρόμο κάνει πως δεν είναι ο πρωταγωνιστής της διαφήμισης που λέει την ατάκα «ομορφάντρα μου». «Του μοιάζω», λέει στους ανθρώπους που τον σταματούν στο δρόμο.

Ως Μετίν, μουσουλμάνος πάτερ φαμίλιας, χαίρεται για την τηλεοπτική του «οικογένεια» στο σίριαλ «Ταμάμ». Ως πρωταγωνιστής στην ταινία «Ο εχθρός μου» καλείται να πάρει εκδίκηση, να αυτοδικήσει. Ο Μανώλης όμως λέει πως ο εχθρός μας δεν είναι πάντα ξεκάθαρος.

Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι ο εαυτός μας, οι παγιωμένες θέσεις μας και η ιδεολογία μας, που πολλές φορές μας εμποδίζουν να ακούσουμε το κενό μέσα μας.

Τον συναντώ ένα μεσημέρι στο σπίτι του, έτοιμοι κι οι δυο να κάνουμε μια κουβέντα για την πραγματικότητα γύρω μας. Μια πραγματικότητα που στέκεται, τρέχει, περπατάει και κάθεται στις φτέρνες περιμένοντάς μας να δράσουμε.

 

Βασίλης Μαθιουδάκης

 

• Είσαι καπνιστής από πάντα;

Ναι. (Παντός είδους τσιγάρα στο τραπέζι, ηλεκτρονικά, «έξυπνα» και παραδοσιακά πακέτα). 35 χρόνια καπνιστής. Το τσιγάρο είναι προσκόλληση, πιπίλα. Και από κάτι να κρατιέσαι. Εντάξει, θα το κόψω…

• Μια κουκκίδα που αναβοσβήνει στην πόλη; Πού είμαστε;

Εσύ με βλέπεις σαν κουκκίδα που αναβοσβήνει; Μπορεί, δεν ξέρω. Είμαι πάντως σε μια φάση που προτιμώ να ακούω τους άλλους να μιλάνε. Θα προσπαθήσω να σε κάνω να μιλήσεις εσύ (γέλια).

Από 10 χρόνων ζω εδώ, στον Βύρωνα, και τα τελευταία εφτά σ’ αυτό το σπίτι. Γεννήθηκα στον Βύρωνα, αλλά επειδή ο πατέρας μου ήταν ενωμοτάρχης της χωροφυλακής, μετατέθηκε πρώτα στην Εύβοια, το 1963, στο χωριό Οξύλιθος, και μετά, το 1969, στη Σύρο, και έτσι πηγαίναμε όλη η οικογένεια μαζί του.

• Τι ήταν αυτό για σένα; Το ότι ήσουν ο γιος του ενωμοτάρχη;

Ημουν το παιδί της εξουσίας στα δυο χωριά όπου έζησα. Μεγαλώνοντας κατάλαβα πως έχουν κάτσει διάφορα πράγματα στην καμπούρα μου απ’ αυτό.

Ο,τι έχω όμως από τους γονείς μου δεν είναι μόνο αυτό. Ο πατέρας μου δεν ήταν αυτό που λέμε ο κλασικός αστυνόμος. Ηταν γλυκός άνθρωπος και διάβαζε. Ηταν όμως αστυνόμος.

Οσο κι αν ωραιοποιείς κάποια πράγματα, δεν παύουν να είναι αυτό που είναι.

• Πίσω στον Βύρωνα μετά;

Ναι. Το ’73. Μεταπολίτευση και… ο μεσαίωνας των εφηβικών μου χρόνων. Σπίτι, σχολείο. Ενας καλός μαθητής. Μπήκα στο Πολυτεχνείο.

• Πότε ανακάλυψες ότι έχεις το ταμπεραμέντο του ηθοποιού;

Φοιτητής. Συνδέθηκα με μια θεατρική ομάδα στη Σαλαμίνα. Αυτοί ήταν πρόσκοποι παλιά και φίλοι και λειτουργούσαν ομαδικά. Πήγα μια φορά ξανά επίσκεψη και έμεινα. Ε, μετά πήγα στη Σχολή Βεάκη.

• Ενιωσες πως βρήκες μια πατρίδα τότε στο θέατρο;

Τώρα το λέω πως ναι. Αυτή είναι η πατρίδα μου. Οσο πιο πολύ το συνειδητοποιούσα τόσο και πιο πολύ το απομυθοποιούσα. Γιατί οι πατρίδες έχουν και τα προβλήματά τους.

Τότε όμως δεν ήταν συνειδητό, αλλά ενστικτωδώς το ακολουθούσα. Με απελευθέρωσε αλλά και με σκλάβωσε.

• Τι εννοείς;

Το σύνδρομο του καλού μαθητή δεν έπαψα να το έχω και στο θέατρο. Μου ταίριαξε, αποδίδει. Αλλά μου στερεί και τη χαρά.

• Και τι είπες στους δικούς σου; Ωραία, τελείωσα το Πολυτεχνείο και τώρα θα πάω να γίνω ηθοποιός;

Ναι, κάπως έτσι. Δεν το δέχτηκαν. Σιγά σιγά έγινε. Εγώ τότε δεν ήθελα να γίνω μηχανικός. Παρόλο που τώρα χαίρομαι που πέρασα από το Πολυτεχνείο.

• Βρήκες τη χαρά στο θέατρο;

Αχ, θεέ μου, η χαρά! Ηθελα πάντα να τα κάνω όλα πιο καλά, πιο τέλεια. Μεγάλο βάσανο, που όμως δεν μπορείς και να το αποφύγεις.

Οσο περνούν τα χρόνια, βλέπεις πως δεν γίνεται να τα ελέγξεις όλα. Εντάξει, κάν’ το άμα θες, αλλά να ξέρεις κιόλας πως δεν γίνεται.

• Το πιο σημαντικό είναι να καταλαβαίνεις τα δεδομένα, όπως λένε στα μαθηματικά;

Με μάγευαν τα μαθηματικά. Είχα ένα εργαλείο για να ερμηνεύσω τον κόσμο. Είναι όμως τόσο πιο πολυπαραγοντική η ζωή που βλέπεις ότι δεν αρκεί μια απλή ορθολογική αντιμετώπιση των όσων συμβαίνουν γύρω σου και μέσα σου.

Πρέπει λοιπόν να ψάξεις και κάπου αλλού για να τα βγάλεις πέρα με όλην αυτήν την πολυπαραγοντικότητα της ζωής.

Χρειάζεται να ενεργοποιήσεις κι άλλους μηχανισμούς, που να έχουν σχέση, ας πούμε, με την πίστη ή τη μαγεία. Στο θέατρο το κάνουμε αυτό. Οι δύο ή και περισσότεροι μηχανισμοί γίνονται τελικά ένας.

Τι είναι αυτό που τους ενώνει; Ο άλλος. Η ανάγκη σου να συνεργαστείς και να ζήσετε μαζί μια δημιουργική εμπειρία πίστης και μαγείας…

• Η Λυδία Κονιόρδου ήταν δασκάλα σου;

Ναι, η Λυδία ήταν η αγαπημένη μας δασκάλα. Μας ενέπνεε, μας έδωσε τα εργαλεία, αλλά μας έβαλε και στη δουλειά. Κάναμε με τους συμμαθητές μου τους «Φασουλήδες με τη μαγκούρα» του Λόρκα στη Λάρισα.

Στη ζούγκλα της αγοράς μάς έβγαλε προστατευμένους η μαμά-δασκάλα μας στην αγκαλιά της και μας έδειξε στο κοινό. Ηταν η πρώτη σκηνοθετική δουλειά της και είχε έρθει όλο το σινάφι να μας δει.

 

Βασίλης Μαθιουδάκης

• Πριν πας στη Λάρισα, γνωρίζεις και σε μια ταινία τον Θανάση Βέγγο;

Θυμάμαι ακόμα τα καλοκαίρια, θερινό σινεμά στην Ντελαγράτσια, που ερχόταν με το ποδήλατο ο Αλμπανόπουλος και κουβαλούσε τις μπομπίνες με ταινίες και του Βέγγου. Γελούσα δυνατά με τις ταινίες του, ακόμα το θυμάμαι.

Οταν λοιπόν τον γνώρισα, ήταν σαν να με είχε πάρει μια καλή νεράιδα από το χέρι.

Τώρα που το σκέφτομαι, σαν να γίνονταν τότε τα πράγματα από μόνα τους, σαν μέσα σε όνειρο. Τι; Είχα άγνοια κινδύνου; Σαν τον υπνωτισμένο πήγαινα στις παραστάσεις μου, στις πρόβες, στα γυρίσματα…

•  Βέγγος είναι ένας αδικημένος ηθοποιός σε σχέση με το ταλέντο του; Εγκλωβίστηκε σε τυποποιημένους κωμικούς ρόλους;

Αχ, αυτό το δίκιο. Οχι, δεν υπάρχει αυτό, δεν υπάρχει μόνο αυτό στη ζωή. Ο καπιταλισμός λέει ότι βασίζεται σ’ αυτό. Είναι η βασική «ηθική» αρχή του.

• Εχει ηθικές αρχές ο καπιταλισμός;

Εχει αυτή! Ετσι λέει… Τη δανείστηκε από αλλού και τη χρησιμοποιεί για να μας κοροϊδεύει. «Οσα δίνεις τόσα παίρνεις» δεν λένε οι νεοφιλελεύθεροι;

Δεν φτάνει όμως η δικαιοσύνη για να είναι συνεκτική μια κοινωνία. Κι αν δεν μπορεί να δώσει κάποιος, που είναι γέρος ή άρρωστος ας πούμε, τον αφήνεις να πεθάνει, τον πετάς; Ευχαριστώ, δεν θα πάρω.

• Δεν έχεις αισθανθεί δηλαδή ποτέ αδικημένος;

Φυσικά, πολλές φορές, αλλά δεν μου αρέσει, δεν θέλω να αισθάνομαι αδικημένος ή προδομένος. Είναι σαν να μπαίνω στην εφεδρεία, στη σύνταξη, στην απραξία. Είναι καθήλωση αυτό το συναίσθημα της προδοσίας και της ματαίωσης.

• Πολλά θέατρα και παραστάσεις όμως. Δουλεύουν τσάμπα;

Ναι. Είχα διαβάσει ότι όταν ρώτησαν κάποιο άνθρωπο του θεάτρου με τι τρέφεται, είπε με θέατρο. Και σκέφτηκα, καλά τα λες εσύ, αλλά απ’ την άλλη αυτή ακριβώς η λογική είναι που τρέφει και τον ναρκισσισμό μας.

Χώρια το ότι τρέφει κάπως και τις τσέπες τού εκάστοτε παραγωγού. Το χειρότερο κακό που κάνει είναι ότι μας κάνει να πιστεύουμε πως μπορούμε να ζούμε μόνο με την τέχνη μας. Μεγάλο πρόβλημα η απλήρωτη εργασία των ηθοποιών.

• Και φτάνουμε σε μια σημαντική ταινία της καριέρας σου για την οποία έχεις βραβευτεί δύο φορές, το «Ο εχθρός μου»…

Μια από τις σημαντικότερες ταινίες της τελευταίας εικοσαετίας κατά τη γνώμη μου. Στοχαστική κυρίως, παρά ταινία δράσης. Οχι για το τι μπορεί να κάνει κάποιος αν μπουν μέσα στο σπίτι του κλέφτες και βιάσουν την κόρη του.

Αλλά για να κάτσει να σκεφτεί τι είναι η εκδίκηση. Τι μπορεί να του συμβεί αν αντιδρά στις δυσκολίες της ζωής του υποκινούμενος μόνο από τα κατώτερα ένστικτα και τα συμπλέγματά του.

Που μπορεί κάλλιστα να τα ονομάσει και «το δίκιο μου», όπως λέγαμε και πριν...

• Με πόση ψυχραιμία πρέπει δηλαδή να αντιμετωπίσει ένας Ελληνας την πραγματικότητα;

Να μην εμπιστεύεται την πρόχειρη και άμεση θέση που προέρχεται μόνο από τα συμφέροντά του ή ακόμα και την ιδεολογία του.

Να αποδεχτεί το κενό που έχει μέσα του και να μην το γεμίζει με ό,τι ψωνίζει από το καλάθι ακόμα και της ιδεολογικής αγοράς. Ας κάτσει να ακούσει αυτό το κενό, τη σιωπή.

Εύκολη ρητορική, εύκολες απαντήσεις, συνεχώς. Τα μεσημεριανάδικα των ιδεολογιών.

• Ο ήρωας φτάνει στην αυτοδικία. Δυνατό συναίσθημα αυτό της εκδίκησης.

Και άμεσο. Ηταν και παλιός αριστερός. Βλέπεις; Δεν έβαλε έναν συντηρητικό να αντιδρά έτσι. Εβαλε έναν άνθρωπο με αριστερή ιδεολογία. Αλλά βλέπουμε ότι δεν φτάνει τελικά μόνο η ιδεολογία. Είναι σαν κι αυτό που λέγαμε για τα μαθηματικά.

Η ιδεολογία είναι ένα μοντέλο. Δεν είναι η πραγματικότητα. Αυτό που κάνει ο σκληρός πυρήνας της Αριστεράς είναι να προσαρμόζει την πραγματικότητα πάνω στο μοντέλο της, στην ιδεολογία, δηλαδή την ερμηνεία της.

• Αισθάνομαι μερικές φορές ότι η δραματική και η κωμική πλευρά της ζωής τραβούν το σχοινί της καθημερινότητάς μας κι εμείς προσπαθούμε να ισορροπήσουμε...

Ο κωμικός θεός, που λέει κι ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Που κινεί τα νήματα. Δεν μιλάω για το επιφανειακό χιούμορ, ανεκδοτάκια και τέτοια, μιλάω για ένα πιο βαθύ σκάψιμο σε σχέση με τη ματαιότητα. Μια μπεκετική κατάσταση δηλαδή…

• Αν ήσουν ένας ήρωας του Μπέκετ, ποιος θα ήσουν;

Νομίζω πως θα ήμουν πιο πολύ ο Εστραγκόν, που τον έχω παίξει κιόλας.

• Πώς αντιμετωπίζει ο Εστραγκόν την καθημερινότητα;

Θα σου πω έναν διάλογο: «Τι δέντρο είναι αυτό;», «Ιτιά, ιτιά κλαίουσα!», «Και πού είναι τα φύλλα της;», «Πέσανε…», «Τέρμα τα δάκρυα!». Δεν μπορείς να βρεις την ερμηνεία της ζωής μόνο ως νικητής, αλλά και ως ηττημένος, αποδεχόμενος την ήττα σου, αλλά και γελώντας μ’ αυτήν και οπωσδήποτε όχι κλαίγοντας συνέχεια.

• Με ποιον ηθοποιό θα ήθελες να παίξεις;

Με τον Ιαν ΜακΚέλεν! Δεν θέλω να παίξω μόνο. Θέλω να είμαι φίλος του και να μη χάνω καμία εμφάνισή του...

• Πέρσι συμμετείχες στη «Λέσχη» του Τσίρκα. Τι μήνυμα στέλνει ο Τσίρκας από εκείνη την εποχή;

Με εντυπωσίασε ότι προσπαθεί σαν ένας πολύ συνειδητοποιημένος αριστερός να επανατοποθετήσει τα πράγματα σε σχέση με την πραγματικότητα που ζει και με το επείγον της κατάστασης. Κάτι που συμβαίνει και σήμερα.

Και θα σου πει κάποιος, αφού υπάρχει αυτό «το επείγον», γιατί εμένα με κατηγορείς που επειγόντως πρέπει να πάρω μια θέση στα πράγματα; Γιατί εκεί, μέσα σ’ αυτή την αντίθεση, πρέπει να μην ενδίδεις χάριν της βιασύνης και της προχειρότητας.

Το κακό βιάζεται και μπορεί εύκολα να γίνει. Το καλό πρέπει να εμπιστευτεί τη βραδύτητα ως βασική του ιδιότητα.

Χρειάζεται χρόνο η σκέψη και ας λένε οι φυσικοί πως είναι γρηγορότερη κι από το φως.

• Η αγάπη είναι υπεράνω όλων;

Η αγάπη κάτω από όλα. Το στήριγμα. Δεν γίνεται αλλιώς. Η αγάπη δεν είναι ένα συναίσθημα. Η κατάσταση της αγάπης είναι απόφαση. Απόφαση δράσης. Ο έρωτας μπορεί να σου συμβεί ή να μη σου συμβεί, η αγάπη είναι δράση.

• Σου αρέσει η μοναξιά;

Ναι, πολλές φορές. Αλλά είναι στεγνή.

• Δεν παντρεύτηκες από άποψη;

Οχι, από αδυναμία. Ενέδιδα σ’ αυτή τη γοητεία της μοναχικότητας, που είναι καθηλωτική. Τα έφερε έτσι κι η ζωή.

• Θυμάσαι την πρώτη φορά που βγήκες έξω και σε φώναξαν «ομορφάντρα»;

Ναι. Την επομένη που παίχτηκε η διαφήμιση. Ηταν φρίκη. Ηθελα να κρυφτώ. Πήγαινα με το κεφάλι κάτω. Τώρα έχω αρχίσει «να αρνούμαι τον εαυτό μου».

Οταν με ρωτάνε, λέω του μοιάζω, δεν είμαι. Και γελάω μέσα μου.

• Το τηλεοπτικό σύμπαν που ζεις είναι πολύ διαφορετικό από αυτό του θεάτρου;

Εξαρτάται. Πάντως στα γυρίσματα του «Ταμάμ» πήγαινα με χαρά, κι αυτό λόγω του σκηνοθέτη, του Πιέρρου Ανδρακάκου. Εφτιαξε ένα δημιουργικό και ήρεμο περιβάλλον.

• Τι κάνεις τώρα;

Θα συμμετάσχω σε μια γαλλική ταινία και είμαι χαρούμενος γι’ αυτό. Θα είμαι επίσης και σε μια παράσταση στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου που λέγεται «Επαναστατικές μέθοδοι καθαρισμού της πισίνας σας».

Καινούργιο ελληνικό έργο, πολύ ωραία και άγρια κωμωδία. Σαράντος Ζερβουλάκος λέγεται ο σκηνοθέτης, ένας νέος, ευγενής και μορφωμένος άνθρωπος, που μεγάλωσε, σπούδασε, ζει και εργάζεται στη Γερμανία και την Αυστρία.

• Αν έβλεπες τη φιγούρα σου να κάθεται στον «Ενοικο», το στέκι σου, τι θα έλεγες σ' αυτόν τον τύπο;

Αντε, πήγαινε σπίτι τώρα, Μανώλη μου!