..............................................................
| Μαθαίνοντας να ζεις μέρα τη μέρα |
| Tου Nικου Γ. Ξυδακη |
|
|
|
Προσπαθώ να φανταστώ πώς θα είναι η Ελλάδα ύστερα από δέκα χρόνια.
Αδύνατον. Μετά πέντε χρόνια; Αδύνατον. Σ’ ένα χρόνο; Οικονομικά θα είναι
ακόμη χειρότερα από σήμερα, πολιτικά ή κοινωνικά δεν ξέρω, μόνο φοβάμαι
για χειρότερα. Προσπαθώ να φανταστώ πώς θα είμαστε τα Χριστούγεννα.
Πιστεύω ότι θα καθίσουμε γύρω από το οικογενειακό τραπέζι και σε
τραπέζια φίλων και θα καταφέρουμε να γελάσουμε, να ευχηθούμε, να
τσουγκρίσουμε, χωρίς να μπλέξουμε σε συζητήσεις για την Υφεση και
μαυρίσει η ψυχή μας, χωρίς να χαλάσουμε τις καρδιές μας για τα πολιτικά
αίτια και τα ελαττώματα του γένους.
Αυτά τα Χριστούγεννα θα τα
καταφέρουμε κουτσά-στραβά. Μέχρι τόσο μπορώ να δω το μέλλον, ευχόμενος
να μη σκιάσει το τραπέζι καμιά βαριά κουβέντα. Πιο πέρα δεν μπορώ να δω.
Δεν πρόκειται για αδυναμία πρόβλεψης, αλλά για κατάρρευση της
κανονικότητας: ποτέ δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε τη μέλλουσα ζωή, αλλά
τουλάχιστον η ζωή κυλούσε μέσα σαν μια ροή αναμονών, με κάποιες
ευλογοφανείς προσδοκίες, με εύλογες πιθανότητες. Η κρίση διέκοψε την
κανονική ροή του βίου και η ύφεση διέλυσε κάθε ορθολογιστική ή έστω
ευλογοφανή προσδοκία. Οχι μόνο ποσοτικά, αλλά και ποιοτικά.
Η
μετάπτωση από τη σφαίρα της επιθυμίας, γνήσιας ή επίπλαστης, από τη
σφαίρα της αφθονίας και της επάρκειας, πρωτογενούς ή δανεικής, στη
σφαίρα της ανάγκης, της σπάνης, δεν μετασχηματίζει μόνο τον υλικό βίο,
αλλά και τη σκέψη, το φαντασιακό, τους άυλους, πλην απολύτως ουσιώδεις,
όρους της ύπαρξης. Ο βιαίως και αποτόμως χρεοκοπημένος, ο νεόπτωχος, ο
νεοπληβείος βρίσκεται σε μια ριζικά καινούργια κατάσταση εντελώς
απαράσκευος, χωρίς τα στοιχειώδη νοητικά εργαλεία, χωρίς την ψυχική δομή
για να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις. Λυγίζει, πανικοβάλλεται,
λιποψυχάει.
Σε αυτό το σημείο περίπου βρισκόμαστε τώρα, με ευρεία
διαβάθμιση ποσοτική και ποιοτική· δεν είναι εκτεθειμένες όλες οι
πληθυσμιακές ομάδες στον ίδιο πόνο. Το γενικό κλίμα εντούτοις είναι
αυτό: σύγχυση, πανικός, φόβος. Ο κατ’ αυτόν τον τρόπο λυγισμένος και
δεχόμενος αλλεπάλληλα σοκ, ο ολισθαίνων καθοδικά στην κλίμακα της
πτώχευσης και της ανημπόριας, είναι έτοιμος να αποδεχτεί τον τερματισμό
του μαρτυρίου έναντι οποιουδήποτε τιμήματος, ηθικού, πολιτικού· είτε με
έκπτωση στην ατομική του αξιοπρέπεια είτε με εκχώρηση κάθε αξίωσης επί
του κοινωνικού συμβολαίου, του άλλωστε κουρελιασμένου. Ο λυγισμένος, ο
ευρισκόμενος στο κατώφλι της ολοσχερούς ήττας, ο απολέσας την τιμή και
την υπερηφάνειά του, ο λαχταρισμένος για το ψωμί των παιδιών του, είναι
πρόθυμος να υποταχθεί, να εγκαταλείψει και την ισότητα και την ελευθερία
και φυσικά τη δημοκρατία. Αρκεί να επιζήσει.
Είναι όλα τόσο
μαύρα; Οχι. Ασφαλώς το ενδεχόμενο του ζόφου είναι ισχυρό. Αλλά όχι μόνο
αυτό. Οι άνθρωποι είναι επιβιωτές που τρέπονται προς απρόβλεπτες
κατευθύνσεις, που αντιδρούν στις ιστορικές προκλήσεις με διαφορετικό
κάθε φορά τρόπο, με επινοητικότητα, με πρωτότυπες ανασυνθέσεις της
εμπειρίας. Ωστε πλάι στο ενδεχόμενο της παράλυσης και της υποταγής, του
απανθρωπισμού, υπάρχουν πάντα και άλλα ενδεχόμενα εξίσου ισχυρά: η
εξέγερση, η μεταρρύθμιση, η ταχεία προσαρμογή. Σε κάθε περίπτωση, οι
άνθρωποι οργανισμοί επιδιώκουν αυτοματικά σχεδόν, και επιτυγχάνουν,
ομοιοστασία, τη βέλτιστη ισορροπία με δαπάνη της ελάχιστης δυνατής
ενέργειας - αυτό αχνοθυμάμαι από τη θερμοδυναμική εμβίων όντων στις
παραδόσεις Βιολογίας πρώτου έτους και το μεταφέρω χοντροκομμένα στον
κοινωνικό οργανισμό.
Παρότι δεν μπορείς πια να προδιαγράψεις ούτε
καν το αναμενόμενο περίγραμμα του εγγύς μέλλοντος -έλλογη προσδοκία,
παρά πρόβλεψη-, προσαρμόζεσαι. Φέρνεις το μέλλον ακόμη πιο κοντά,
συμπυκνώνεις τον χρόνο. Μαθαίνεις να ζεις μέρα τη μέρα, να αντλείς
ευχαρίστηση βραχείας διάρκειας, παροντική, σωματική. Επανεκτιμάς απλές
χαρές, βλέπεις ξανά τα ουσιώδη, ορίζεις αλλιώς τα στερνά χρειώδη.
Τα
δύο δύσκολα χρόνια που πέρασαν έπιανα τον εαυτό μου να ρουφάει άπληστα,
σαν παρθένος οργανισμός άμαθος, τον ουρανό, τη λιακάδα, τη θάλασσα,
αγκάλιαζα αλλιώς τ’ αμπέλια, τις ελιές, τους άτακτους πευκώνες. Γεύτηκα
με πρωτόγνωρη ηδονή ντομάτες ξερικές απ’ το κυκλαδικό μποστάνι και
πράσινο λάδι απ’ το «δύστυχο χώμα» του Μανιάτη φίλου μου. Ενιωσα ότι οι
φιλίες, οι συγγενείς, οι σχέσεις είναι μονάκριβα δώρα. Σαν τη ζωή. Και
με έκπληξη έπιασα και άλλους πολλούς γύρω μου να αντιδρούν έτσι, να ζουν
εδώ και τώρα, να απολαμβάνουν το ολίγο, να σέβονται το ελάχιστο. «Η ζωή
καταβάλλει τον οβολό του φύλλου της ελιάς».
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου