ΚΑΡΛΟΣ ΦΟΥΕΝΤΕΣ «Οι μεσαίες τάξεις έχουν χάσει την αισιοδοξία για το μέλλον» Της Μικέλας Χαρτουλάρη ("ΤΑ ΝΕΑ", Πέμπτη 17 Μαΐου 2012)

......................................................

ΚΑΡΛΟΣ ΦΟΥΕΝΤΕΣ

«Οι μεσαίες τάξεις έχουν χάσει την αισιοδοξία για το μέλλον»

Της Μικέλας Χαρτουλάρη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στα "ΝΕΑ",  Πέμπτη 17 Μαΐου 2012

Δυόμισι μήνες πριν από τον (προχθεσινό) θάνατό του ο κορυφαίος μεξικανός συγγραφέας είχε δώσει μια γραπτή συνέντευξη στα «ΝΕΑ» που αποδεικνύεται προφητική για τις πολιτικές εξελίξεις των ημερών

Ποια είναι η πρόκληση της εποχής μας; «Η αναγνώριση και αποδοχή των άλλων». Η απάντηση του Κάρλος Φουέντες ήταν ακαριαία, λίγο πριν αρχίσει να καταρρέει η υγεία του. Αφορμή της συνέντευξης ήταν το θερμό κλίμα στην ελληνική επικαιρότητα του 2011-2012 το οποίο αντανακλάται, θα έλεγε κανείς, στο πλέον πρόσφατο μυθιστόρημά του «Η θέληση και η τύχη» (γράφηκε το 2008 και κυκλοφόρησε στα ελληνικά τον περασμένο Δεκέμβριο, εκδ. Καστανιώτης). Η συνομιλία μας επρόκειτο να δημοσιευτεί στο πλαίσιο μιας ευρύτερης έρευνας για την αναβίωση της πολιτικής λογοτεχνίας.

Στο μυθιστόρημά σας, όπως και στα πολιτικά πράγματα της Ευρώπης, η οικονομική εξουσία καθυποτάσσει την πολιτική εξουσία, δημιουργώντας μεγάλες τρύπες στα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματά μας. Πώς νομίζετε πως μπορούμε να θεραπεύσουμε αυτήν την κατάσταση;

Στρέφοντας την πολιτική δράση και τις προτάσεις της διανόησης σε μια δημιουργική κριτική του παρόντος.

Οι νεοφιλελεύθερες δημοκρατίες μοιάζουν να αφήνουν περιθώρια για να αναπτυχθεί το πνεύμα της Ακροδεξιάς, η οποία χρησιμοποιεί τη γλώσσα της «τάξης» και της «ασφάλειας» που δικαιολογημένα επιθυμούν οι πολίτες. Κατά τη γνώμη σας είναι αναπόφευκτο κάτι τέτοιο σε ένα πλουραλιστικό καθεστώς;

Οι μεσαίες τάξεις έχουν χάσει την αισιοδοξία τους για ένα μέλλον εξασφαλισμένο. Το παρατηρούμε τόσο στις ΗΠΑ όσο και αλλού. Παράλληλα, η παραδοσιακή διάκριση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς δεν ισχύει πια. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα στις ΗΠΑ είναι όμηρος του ακροδεξιού Κόμματος του Τσαγιού (Tea Party). Η παραδοσιακή Αριστερά χάνει σταδιακά την επαφή της με τη μεγάλη μάζα των απογοητευμένων και των ανέργων στα μεσαία στρώματα. Θα δούμε λοιπόν να ανατέλλει μια απροκάλυπτη εξτρεμιστική Δεξιά και μια νέα Αριστερά προσαρμοσμένη στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Το 2011 αναβίωσε η voluntad των λαών. Δανείζομαι τον όρο «θέληση» από το πλέον πρόσφατο μυθιστόρημά σας και αναφέρομαι στα κοινωνικά κινήματα της Αραβικής Ανοιξης, των «Αγανακτισμένων», του Occupy Wall Street κ.ά. Πιστεύετε ότι θα μπορέσουν να προκαλέσουν αλλαγές;

Οι κρίσεις ξέσπαγαν συνήθως στη Λατινική Αμερική. Τώρα άρχισαν από τη Βόρεια Αφρική. Ομως οι αλλαγές θα φτάσουν μέχρι τη Λατινική Αμερική για να διορθωθούν οι διαφορές ανάμεσα στην ανάπτυξη και στην υπανάπτυξη.

Στον περίφημο «Θάνατο του Αρτέμιο Κρουζ» (εκδ. Αγρα) και στο «Η θέληση και η τύχη» (εκδ. Καστανιώτης) αναφέρεστε στην προδοσία των επαναστατικών ιδεών. Σε τι διαφοροποιήθηκαν οι απόψεις σας μέσα στα 40 χρόνια που πέρασαν από το ένα μυθιστόρημα στο άλλο;

Η επανάσταση δεν προδόθηκε. Εφερε στην εξουσία μια μεσαία τάξη (και μια μερίδα εργατών και αγροτών) που η ελιτίστικη δικτατορία του στρατηγού και μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας Πορφίριο Ντίας την είχε ξεχάσει. Η επανάσταση οδήγησε το Μεξικό στη νεωτερικότητα - στη μοντέρνα εποχή. Αλλά η μισή χώρα είναι φτωχή. Το ζητούμενο κατά συνέπεια είναι το σήμερα και το αύριο.

Το βιβλίο «Η θέληση και η τύχη» μοιάζει να είναι η πολιτική σας διαθήκη προς τη νεότερη γενιά. Ομως δεν φαίνεστε και πολύ αισιόδοξος σχετικά με τα προβλήματα που θα βρουν μπροστά τους οι νέοι...

Δεν υπήρξα ποτέ αισιόδοξος. Απλώς η στάση μου είναι κριτική. Και πάντως, δεν ήρθε ακόμη η ώρα για τη διαθήκη μου.

Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι η διεθνής κρίση δεν έχει γεννήσει ζωντανά και ποιοτικά λογοτεχνικά έργα (δεν αρκούν οι λίγες εξαιρέσεις) όπως είχε συμβεί παλαιότερα, σε εποχές δικτατορίας;

Η Γαλλική Επανάσταση (1789) δεν διέθετε μυθιστοριογράφους μέχρι που έγραψαν γι' αυτήν ο Σταντάλ και ο Μπαλζάκ, μισόν αιώνα μετά τα γεγονότα. Η Αμερικανική Επανάσταση (1776) χρειάστηκε να περιμένει την εμφάνιση του Χάουαρντ Φαστ μέχρι να αποτελέσει θέμα μιας μυθιστορηματικής αφήγησης. Κατ' εξαίρεση η Μεξικανική Επανάσταση (1910-1920) σχολιάστηκε πολύ νωρίς μέσα από τη λογοτεχνία, με τους «Από κάτω» («Los de abajo») του Μαριάνο Ασουέλας (1915). Δεν υπάρχει λοιπόν γενικός κανόνας για το λογοτεχνικό ρεφλέξ. Ας περιμένουμε να δούμε τι θα φέρουν στη λογοτεχνία οι εξεγέρσεις του καιρού μας. Ενα πρώιμο δείγμα είναι πάντως η «Ελευθερία» του Τζόναθαν Φράνζεν - μια εξαιρετική κριτική του αμερικανικού ονείρου.

Αισθάνεστε άραγε να έχει αλλάξει ο ρόλος σας ως διανοουμένου, τα τελευταία χρόνια;

Το ελπίζω.

Τι είναι αυτό που σας τροφοδοτεί με ελπίδα σήμερα;

Οι άνθρωποι που αγαπώ.

 

Ενας συγγραφέας - λαϊκός ήρωας

Περπατούσε στητός στα 80 του στους δρόμους της Πόλης του Μεξικού, και εκατοντάδες κόσμος απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα έσπευδε να του σφίξει το χέρι και να ζητήσει ένα αυτόγραφο ακόμη και πάνω σε χαρτοπετσέτες. Διότι ο Κάρλος Φουέντες με το έργο του και τη δημόσια παρουσία του κατάφερε να παντρέψει τον κοσμοπολιτισμό με τον πολυφυλετισμό, τους αρχαίους πολιτισμούς της Λατινικής Αμερικής με την πιο εκλεπτυσμένη δυτική κουλτούρα, το ατομικό πεπρωμένο με τις κοινωνικές και ιστορικές τομές, τον έρωτα με την τραγωδία, τη γιορτή με τον αγώνα, τη μεγάλη λογοτεχνία με το ευρύ κοινό.

Με αίμα ινδιάνικο από τη γιαγιά του και γερμανικό από τον παππού του, γιος διπλωμάτη και διπλωμάτης ο ίδιος για ένα φεγγάρι, χτυπημένος από τη μοίρα αφού έχασε τα δύο από τα τρία παιδιά του, πιστός ώς το τέλος στα ιδανικά της Αριστεράς όσο και αν έγινε σκεπτικιστής σχετικά με τα αντάρτικα κινήματα κ.λπ., έγραψε 60 βιβλία πολιτικά που δεν κάνουν πολιτική, ιστορικά που δεν διδάσκουν ιστορία, κοινωνικά που δεν δικάζουν την κοινωνία, υπαρξιακά που δεν ομφαλοσκοπούν