...............................................................
Η εσωτερίκευση της ήττας
Του Νικου Γ. Ξυδακη
Είδα βλέμματα σκοτεινιασμένα και πρόσωπα κατηφή, δεν αναγνώριζα τους συγγενείς και φίλους, που τους ξανάβλεπα από το καλοκαίρι. Στην παλιά γειτονιά μου, τα μαγαζιά κλειστά, τα καφενεία βουβά. Τρόμαξα. Και ντρεπόμουνα να πω ότι δεν αντιμετωπίζω προβλήματα, ότι η δουλειά μου πάει καλά…
Αυτή την Ελλάδα είδε ο Ελληνας από τις ΗΠΑ τον Δεκέμβριο του 2011. Παρόμοιες εντυπώσεις αποκομίζουν όσοι Ελληνες έρχονται απ’ έξω και βλέπουν την κατάσταση από απόσταση, σαν παρατηρητές. Βλέπουν αυτό που δεν μπορούμε πια να δούμε εμείς, επειδή το νιώθουμε, επειδή το πράττουμε· επειδή δεν μπορούμε να δούμε τους εαυτούς μας. Οι απ’ έξω μεταφέρουν επίσης την πικρή αίσθηση ψυχρότητας, δυσπιστίας, κάποτε οίκτου, από την επαφή με αλλοεθνείς, κυρίως Ευρωπαίους. Ο Ελληνας αντιμετωπίζεται σαν φτωχός συγγενής που ζητάει δανεικά, μίζερος, οκνηρός, ανεπρόκοπος, πονηρός, ίσως και άτυχος, μα σε κάθε περίπτωση ηττημένος.
Απέναντι σε αυτό το νέο στερεότυπο ήττας και αποτυχίας, ο Ελληνας τι έχει να αντιπαραθέσει; Τη λαμπρή Ιστορία, την κουλτούρα, την παράδοση. Δεν πιάνει. Τη διεθνή συγκυρία κρίσης και χρέους, τη συστημική ασθένεια της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. Ούτε αυτό πιάνει. Η στερεοτυπική προπαγάνδα σε λιγότερο από δύο χρόνια κατέφαγε το συμβολικό κεφάλαιο της Ελλάδας, όσο είχε συγκροτηθεί τις τελευταίες δεκαετίες της δημοκρατικής και ευρωπαϊκής πορείας, με δυο-τρεις μιντιακές επιτυχίες του αφρού μάλιστα, το 2004.
Το χειρότερο όμως είναι ότι τη συκοφάντηση και την απαξίωσή μας, αφενός, την προκάλεσαν Ελληνες, με πρώτον τον τέως πρωθυπουργό Γ. Α. Παπανδρέου: στις απαρχές της κρίσης, διέσυρε τον ίδιο του τον λαό που τον εξέλεξε, περιγράφοντάς τον συγκαταβατικά ως διεφθαρμένο, ενώπιον των κατάπληκτων ξένων ηγετών. Προσπαθούσε να αποσείσει από πάνω του την ιστορική ευθύνη για ό,τι φούσκωνε σαν κύμα; Αισθανόταν περισσότερο μέλος της διεθνούς ηγετικής ελίτ, παρά μέλος του «καθυστερημένου» ελληνικού λαού; Ηταν ασυγχώρητα αφελής; Ηταν ανίκανος να σταθεί και να φερθεί σαν ηγέτης-πατέρας; Πολλές ερμηνείες μπορούν να δοθούν, το γεγονός όμως παραμένει ένα: η συμπεριφορά του τέως πρωθυπουργού έπληξε ανεπανόρθωτα τη χώρα σε μια κρίσιμη στιγμή. Στο μέτρο μάλιστα που αυτή η αυτοσυκοφάντηση χρησιμοποιήθηκε εν συνεχεία από τους Ευρωπαίους συνομιλητές του Γ. Παπανδρέου κατά κόρον, για να μετατραπεί σταδιακά η Ελλάδα σε μαύρο πρόβατο της Ευρώπης, μπορούμε να μιλάμε πλέον για εκ μέρους του προδοσία της λαϊκής εντολής και της εθνικής αξιοπρέπειας.
Η κρίση αποκαλύπτει ανθρώπους και ιδεολογίες. Δεν ήταν μόνο ο Γ. Παπανδρέου που έξω ντρεπόταν για τους συμπατριώτες του και τους λοιδορούσε. Κι άλλοι υπουργοί της μοιραίας κυβέρνησής του, μερικοί εκ των οποίων παραμένουν, είχαν παρόμοια συμπεριφορά: στους έξω έκλειναν το μάτι ότι συμφωνούν για το χάλι της χώρας, αλλά πώς να πείσουν τους ιθαγενείς; Ακολούθως στους ιθαγενείς είτε έκαναν κήρυγμα υπέρ αναγκαστικής προσαρμογής στις απαιτήσεις των έξω, είτε δεν έλεγαν τίποτε για να μην έχουν πολιτικό κόστος. Αλλοτε πάλι διάφορα αιματηρά πλην αδικαιολόγητα μέτρα φορτώνονταν στην τρόικα, ενώ η έμπνευση και εφαρμογή ήταν εγχώριας προέλευσης: αφού το απαιτεί ο ξένος, τι να κάνουμε, να ρισκάρουμε τη δόση για τις συντάξεις;
Σταθερό μοτίβο σε αυτή τη διαδικασία ηθικής ερείπωσης της χώρας ήταν και είναι η πλήρης αποφυγή της ευθύνης, η παραμονή στην εξουσία με κάθε τρόπο, ακόμη κι αν έχει κατεδαφιστεί το κράτος, και τέλος η πνευματική και ψυχική υποτέλεια της κυβερνώσας ελίτ, στο όριο της εθελοδουλίας.
Δεύτερη, και σημαντικότερη ίσως, συνέπεια από τη διαδικασία ηθικής απαξίωσης και κατασπατάλησης του συμβολικού κεφαλαίου, είναι η εσωτερίκευση της ενοχής. Ο ελληνικός λαός, σε κατάσταση διαρκούς σοκ, βομβαρδισμένος από συνεχείς περικοπές εισοδήματος, φόρους, περιστολή των κοινωνικών υποδομών, βομβαρδισμένος και επικοινωνιακά, έφτασε να πιστέψει όλα όσα του προσήπταν, αδιακρίτως. Και τα ενδόβαλε. Και τα ενσωμάτωσε ως δική του αμαρτία και ως δική του παρεκκλίνουσα συμπεριφορά, ως κυτταρική ανωμαλία, ως εθνικό ιδεότυπο. Ειδικώς για τη διαφθορά και τη χλιδάτη διαβίωση υπεράνω των δυνάμεών του, ο ελληνικός λαός άκουσε, και εν πολλοίς αποδέχθηκε παρότι επίσης εξοργίστηκε, την παγκάλειο απόφανση «μαζί τα φάγαμε». Μια καθολική εξήγηση για μια σειρά μερικών γεγονότων - άρα μια ισοπεδωτική εξήγηση. Τούτη η απόφανση ήταν ο κορυφαίος χειρισμός για διάχυση της ευθύνης σε όλο το κοινωνικό σώμα, έτσι ώστε διασπειρόμενη να αραιώσει, να διαλυθεί και να σφραγίσει όλους με τη συλλογική ενοχή. Ολοι ένοχοι, κανείς ένοχος.
Σπατάληση συμβολικού κεφαλαίου, αυτοσυκοφάντηση από στόματα ηγετών, διάχυση ευθυνών, συλλογική ενοχή, υποτέλεια, διγλωσσία, εσωτερίκευση της ενοχής από την κοινωνία. Κάπως έτσι φτάσαμε στη σημερινή ηθική ερείπωση και την εθνική κατάθλιψη. Και αντί να κοιτάμε πώς θα διορθώσουμε τα πολλά και δομικά σφάλματα, πώς θα μετασχηματίσουμε την πολιτική σκηνή με δημιουργική καταστροφή, πώς θα ανατάξουμε την οικονομία και τη χώρα, σπαταλιόμαστε σε μια άγονη καζουιστική, κατηγορώντας εαυτούς και αλλήλους· βιώνουμε μια καμπή σαν τελειωτική ήττα.
..............................................................
Καμία συλλογική κίνηση σωτηρίας
Tης Τασουλας Kαραϊσκακη
Σε νοσοκομεία δεν υπάρχουν σύριγγες, γάντια, γάζες, οι συγγενείς των ασθενών φέρνουν σεντόνια από το σπίτι. Σε σχολεία δεν υπάρχουν καθαρίστριες, φύλακες, γραφική ύλη, σε κάποια πετρέλαιο για θέρμανση, οι μαθητές κάνουν μάθημα με το μπουφάν. Σε βρεφονηπιακούς οι γονείς στέλνουν το φαγητό των παιδιών, όπως και το σαπούνι, το χαρτί υγείας. Στις στάσεις λεωφορείων και τρόλεϊ η αναμονή διπλασιάστηκε («Κ», 10/12). Στο Δημόσιο, πλήθος υπηρεσίες δεν λειτουργούν, λόγω λευκής απεργίας ή έλλειψης υπαλλήλων. Και παρά τους βαρείς άμεσους και έμμεσους φόρους, τις δίχως τέλος ειδικές εισφορές, έκτακτες εισφορές, ειδικά τέλη, το έλλειμμα παραμένει αμετάβλητο. Ασφυκτικές μέχρι φυσικής εξόντωσης βιοτικές συνθήκες -υπερφορολόγηση με παράλληλες αυξήσεις τιμών και περικοπές και απολύσεις και ανεργία και δυστυχία- και συν τω χρόνω καμία δυναμική συλλογική προσπάθεια ανατροφοδότησης, καμία μαζική κίνηση σωτηρίας.
Ζεστό χρήμα μεταφέρεται σταθερά -από 2 έως 5 δισ. μηνιαίως- στο εξωτερικό, καταθέσεις αποσύρονται από τις ελληνικές τράπεζες (14 δισ. ευρώ αποσύρθηκαν το δίμηνο Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου). Θυγατρικές πολυεθνικών, αλλά και ελληνικές εταιρείες μεταφέρονται στα Βαλκάνια (1.500 ελληνικές επιχειρήσεις μεταποίησης και υπηρεσιών έχουν μεταφερθεί σε γειτονικές χώρες). Οι εφορίες αποδεικνύονται ανίκανες να εισπράξουν τα πρόστιμα· για κάθε 100 ευρώ προστίμου εισπράττονται μόλις 2,5, σε πολλές δεν εκδίδονται παρά ελάχιστες -ή καμία- εντολές ελέγχου (υπήρξε εφορία με εγγεγραμμένες 186 offshore που δεν ελέγχθηκαν ποτέ). Επτά στους 10 ελεύθερους επαγγελματίες δηλώνουν εισοδήματα κάτω από το αφορολόγητο όριο, μόνο 52 ζάπλουτοι -με εισοδήματα άνω των 900.000 ευρώ- υπάρχουν δηλωμένοι στην Ελλάδα. Επιτήδειοι λιώνουν τα τιμαλφή που «σκοτώνουν» απέλπιδες Ελληνες πολίτες και εξάγουν τις ράβδους χρυσού στο εξωτερικό («Κ», 4/12). Ταυτόχρονα από κάπου διαρρέει ακόμη δημόσιο χρήμα - απρόθυμοι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί να εντοπίσουν τους άρπαγες.
Εντρομοι οι πολίτες μπροστά στο χειρότερο που έρχεται, αδρανείς μπροστά στο αποδομούμενο κράτος, σπεύδουν προς την ατομική σωτηρία. Προς στιγμήν. Η κρίση της δημόσιας ζωής είναι και μια κρίση της συνείδησης, που έπαψε από καιρό να είναι ο θεμέλιος λίθος της ύπαρξής μας.
Διότι, αν δεν κατανοήσουμε και πάλι -όπως έχουμε κάνει τόσες φορές ως λαός- την ανάγκη της συλλογικότητας, δεν υπάρχει ελπίδα. Τι μπορεί να γίνει; Δυστυχώς τίποτα δεν μπορεί να γίνει αν δεν ξεβολευτούν οι βολεμένοι. Τρόποι υπάρχουν και μπορούμε να βρούμε περισσότερους, αν δούμε τους εαυτούς μας ως μόνιμους κατοίκους αυτού του τόπου, υπεύθυνους για το μέλλον του, και όχι προσεχείς μετανάστες.
Ζούμε ένα γύρισμα των καιρών. Η εποχή μας διαστέλλει την αμφίβολη θέση που έχει για μας το μέλλον. Ανασφάλεια. Το ξήλωμα στην πλέξη της δημιουργίας. Το μαχαίρι που κόβει δεσμούς, ελευθερώνοντας την πτώση στο τυχαίο. Η ευημερία βρίσκεται πίσω μας, ένας χαμένος παράδεισος. Πρέπει όλοι μαζί, ισοτελείς και αδελφωμένοι, να μεταμορφώσουμε νέα οράματα σε μεταρρυθμίσεις, στη νέα «γη» που θα «αποικήσουμε». Πάνω σ’ αυτήν την ταπεινή αλήθεια θα μπορέσει να θεμελιωθεί, την επαύριο, μια νέα πολιτική φιλοσοφία που θα διαλύσει τον κυκλικό εφιάλτη των κρίσεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου