"Στης κωλοτούμπας τον καιρό" της Mαριαννας Tζιαντζη ("Καθημερινή", 4/12/2011) Τώρα που όλοι βυθιζόμαστε, προσοχή στους αυτόκλητους "αμφισβητίες" του πολιτικού σκηνικού, που χρόνια τώρα οι ίδιοι κατασκεύασαν, συντήρησαν και απόλαυσαν τα προνόμια που τους παρείχε...

..............................................................

Στης κωλοτούμπας τον καιρό

Tης Mαριαννας Tζιαντζη

Πληκτρολογώ σε μια μηχανή αναζήτησης τη λέξη «κωλοτούμπες» και εμφανίζονται περίπου 1.400.000 αποτελέσματα. Για την ακρίβεια, τα πρώτα αποτελέσματα, κυρίως πολιτικά σχόλια, είναι γύρω στα 1.000 και τα υπόλοιπα είναι επαναλήψεις τους. Και πάλι, όμως, το πλήθος τους είναι εντυπωσιακό, ενώ ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το χρονικό διάστημα της εμφάνισής τους, δηλαδή οι τελευταίες εβδομάδες του 2011.

Νομίζω ότι πρώτη φορά στην πρόσφατη ανεπίσημη πολιτική ιστορία η λέξη αυτή χρησιμοποιείται σε τόσο μεγάλη έκταση και με τόσο υποτιμητική έννοια, αντικαθιστώντας άλλες λέξεις και εκφράσεις με παρόμοιο νόημα, όπως «τα στρίβω», «τα γυρίζω», «λέω και ξελέω», «αλλαξοπιστώ», «υπαναχωρώ», «κάνω στροφή 180 μοιρών».

Ο πιο αναγνωρίσιμος τύπος κωλοτούμπας είναι η αλλαγή κόμματος, αν και η φιγούρα αυτή μπορεί να εκτελεστεί χωρίς κάποιος να αλλάξει κομματικό ή ιδεολογικό στρατόπεδο. Κάποτε όμως η προσχώρηση σε ένα άλλο κόμμα ήταν ασυγχώρητη. Η κοινωνία της Ζακύνθου, γράφει σε ένα έξοχο χρονογράφημά του ο Διονύσιος Ρώμας, πιο εύκολα μπορούσε να συγχωρέσει «Χριστιανό που γινότανε Εβραίος ή Ελληνα που τούρκευε, παρά έναν Ρωμιάνο που γινότανε Λομβαρδιανός ή το αντίθετο» (αυτά ήταν τα δύο παραδοσιακά κόμματα στο νησί). Μάλιστα, στη Ζάκυνθο αποκαλούσαν «γαρδελόμουλο» όποιον μεταπηδούσε από το ένα κόμμα στο άλλο, ενώ η λέξη ετυμολογείται από το «γαρδέλι» (καρδερίνα) και το «μούλος». Ο γαρδελόμουλος, ο «αλλαξοπιστισμένος», κατά τον Ρώμα, έπαυε να είναι «φυσικός», «βέρος», «βαμμένος» και γινόταν αντικείμενο περιφρόνησης.

Συνήθως κωλοτούμπες εκτελούν οι άλλοι, οι από πάνω, ποτέ εμείς, οι κάτω. Ωστόσο, ξεχωριστό ενδιαφέρον αποκτούν οι υπόγειες, οι αφανείς μετατοπίσεις των πολλών, των ανωνύμων. Μετατοπίσεις όχι από κόμμα σε κόμμα, αλλά από παλιά άλλοθι, ερμηνείες, βεβαιότητες σε νέες αυταπάτες, δικαιολογίες και αβεβαιότητες, σε νέους τρόμους και νέες αναμονές. Οι μετατοπίσεις αυτές δεν εκφράζονται άμεσα μέσω των δημοσκοπήσεων και των εκλογικών προτιμήσεων, δεν εντοπίζονται με τα εργαλεία της στατιστικής, ενώ κανείς δεν ξέρει πώς θα εκδηλωθούν και ποιοι θα τις καρπωθούν.

Οι μεγάλες εποχές, τα σημεία καμπής της Ιστορίας ευνοούν τη μεταστροφή. Δεν είναι πάντα εύκολο και προβλέψιμο το «με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις». Και έχουμε κάθε λόγο να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στους εξ ορισμού άτεγκτους που καυτηριάζουν κάθε παρέκκλιση από τον ορθό δρόμο, τις συντεταγμένες του οποίου συνήθως γνωρίζουν μόνον οι ίδιοι.

Ταυτόχρονα, είναι δικαιολογημένη η λαϊκή δυσπιστία απέναντι στις κωλοτούμπες, ιδίως αν έχουν προηγηθεί ανέξοδες επιδείξεις αδιαλλαξίας και προσήλωσης στις αρχές. Μόνο που αυτά είναι πανάρχαια χαρακτηριστικά της πολιτικής και δεν έχουν σχέση τόσο με τα πρόσωπα όσο με τα ρεύματα της εποχής, αφού ο κωλοτουμπισμός είναι παιδική ή γεροντική ασθένεια της πολιτικής ή μάλλον της δίψας για εξουσία.

Χάρη στο Διαδίκτυο, τα γραπτά και τα προφορικά μένουν. Εύκολα μπορεί κανείς να βρει και να συγκρίνει το τι έλεγαν κορυφαίοι πολιτικοί πριν από λίγα χρόνια ή λίγους μήνες και το τι λένε σήμερα. Εύκολα τα λόγια μένουν, όμως και εύκολα ξεχνιούνται, ενώ συχνά νικητής αναδεικνύεται όχι αυτός που έκανε τις περισσότερες ή τις λιγότερες κωλοτούμπες, αλλά εκείνος που κατάφερε -με λίγη βοήθεια από τα ΜΜΕ- να σβήσει τα ίχνη τους.