"Τα υπογραμμισμένα βιβλία" γράφει ο Θωμάς Τσαλαπάτης ("Εφημερίδα των Συντακτών", 28.8.2021)

 ..............................................................

            Τα υπογραμμισμένα βιβλία

γράφει ο Θωμάς Τσαλαπάτης ("Εφημερίδα των Συντακτών", 28.8.2021)

Τα βιβλία που αλλάζουν χέρια. Το μεγάλο φετίχ, ανεξάρτητα από εποχές και τεχνολογίες. Βιβλία που μοιράζονται από χέρι σε χέρι, βιβλία μεταχειρισμένα, βιβλία κλεμμένα χωρίς ενοχές και δεύτερες σκέψεις.

Η ανάγνωση είναι η μεγάλη εισπνοή. Στις σωστές περιόδους της είναι η ίδια η ένταση του κόσμου βαλμένη σε τετράγωνο σχήμα. Γιατί αν η συγγραφή είναι μια διαδικασία μοιράσματος σκέψεων, αγωνίας και περιγραφών, τότε και η ίδια η ανάγνωση οφείλει να έχει κάτι από αυτή τη διαδικασία. Το βιβλίο που σου επέβαλε κάποιος φίλος να διαβάσεις βάζοντάς το στην τσάντα σου υποχρεωτικά, το βιβλίο για το οποίο κάποιος άλλος δεν μπορεί να σταματήσει να μιλά, αυτά τα «μπορώ να το πάρω;», «έχεις το…», και «αυτό έφυγε» δίπλα στη βιβλιοθήκη ενός φίλου.

Να διαβάζεις όπως περπατάς. Αλλοτε τρέχοντας, άλλοτε σουλατσάροντας χωρίς λόγo κοιτώντας δεξιά-αριστερά, άλλοτε με μόνο στόχο να φτάσεις στο τέλος της διαδρομής. Η ανάγνωση είναι ένα διαρκές βάδισμα προς την καρδιά του κόσμου. Αλλά πολλές φορές δεν είναι ένα βάδισμα μοναχικό.

Στις σελίδες των δανεισμένων βιβλίων, στις σελίδες των ξαναδιαβασμένων βιβλίων, ενώ συνεχίζεις, βλέπεις υπογραμμίσεις. Γραμμές ενός φίλου υπονοώντας το σημαντικό, αυτό που πρέπει να διαβαστεί εξαρχής. Γραμμές κάποιου αγνώστου που μέσα από αυτές αρχίζεις να μαθαίνεις τον χαρακτήρα του. Γραμμές κάποιας μελέτης για άγνωστο σκοπό που σε κάνει να αναρωτιέσαι για τις παλαιότερες χρήσεις του βιβλίου.

Γιατί κάθε υπογράμμιση υπονοεί μια επιστροφή. Κλέβει κάτι από το παρθένο έδαφος της δικής σου πρώτης διαδρομής και σου δείχνει πως βλέμματα περάσαν από εδώ. Σαν ένα διαμέρισμα που μόλις άρχισες να κατοικείς και βρίσκεις κρυμμένα αντικείμενα από παλιούς ενοικιαστές στις πτυχώσεις και τους τοίχους.

Το βιβλίο έτσι μεγαλώνει. Γίνεται ένας τόπος που ξεπερνά τη δική σου ανάπλαση του δεδομένου κόσμου. Πάντοτε σε συντροφεύει μια άλλη ματιά, βγαλμένη από το παρελθόν. Μια ματιά που ζητά να σε καθοδηγήσει.

Γιατί κάθε υπογράμμιση είναι μια ερμηνεία του βιβλίου. Μια υποχρεωτική εστίαση σε συγκεκριμένα σημεία που ενδεχομένως να προσπερνούσες ή να μην έδινες τόση σημασία. Μια προϋπάρχουσα οριοθέτηση που σου λέει πού να σταθείς και πού να προσπεράσεις τρέχοντας. Φράσεις αποσπασμένες από το σώμα του βιβλίου που κουβαλούν τη σήμανση του σημαντικού, πινακίδες νοήματος στη ροή του λόγου, σημεία συμπύκνωσης με άγνωστες προθέσεις να τα δημιουργούν.

Ετσι ο διάλογός σου με τον συγγραφέα γίνεται συζήτηση. Ενα τρίγωνο πια όπου εσύ, ο υπογραμμιστής και ο συγγραφέας ανταλλάσσετε παρατηρήσεις και απόψεις. Και το βιβλίο μια πολλαπλή επιφάνεια νοήματος διευρυμένη προς άγνωστες κατευθύνσεις συνειρμών και σημασιών. Γιατί αν κάθε ανάγνωση είναι μια εκ νέου συγγραφή ενός κειμένου, μια ανάγνωση ενός υπογραμμισμένου βιβλίου είναι η εκ νέου συγγραφή μιας εκ νέου συγγραφής. Τα ενδεχόμενα ανοίγουν προς μια πολλαπλή συνομιλία που άλλοτε καταλήγει στον θόρυβο και άλλοτε σε μια πολλαπλασιαστική ανταλλαγή.

Παίρνεις ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη, ένα βιβλίο που έχεις ξαναδιαβάσει. Και θυμάσαι την τότε απόλαυση, την ιδιόμορφη αυτή ηδονή της γνωριμίας σου με ήρωες και μοτίβα. Αλλά τόσο οι ήρωες όσο και τα μοτίβα έχουν πια σήμερα ξεχαστεί.

Το μόνο που θυμάσαι είναι η αίσθηση της απόλαυσης που τώρα ζητάς να επαναλάβεις. Ξεκινάς την ανάγνωση με την προσδοκία της επανάληψης. Και καθώς προχωράς κάτι σε πετά διαρκώς από την ελεύθερη ροή του δρόμου. Είναι οι υπογραμμίσεις, τα σημάδια, οι σημειώσεις με έναν γραφικό χαρακτήρα που πια δεν μπορείς καν να αποκωδικοποιήσεις.

Ποιος πέρασε λοιπόν τόσο άγαρμπα από αυτή τη διαδρομή; Καταλαβαίνεις πως ήσουν εσύ. Ή μάλλον εσύ σε κάποια άλλη ηλικία. Και τελικά η ανάγνωση του βιβλίου γίνεται μια ανάγνωση της περασμένης ηλικίας, μια ανάγνωση του εαυτού σου όπως διαμορφωνόταν ώστε να καταλήξει σε αυτό που είσαι σήμερα.

Πίσω από τις γραμμές και τα θαυμαστικά δεν βλέπεις τις ιστορίες του συγγραφέα. Αρχίζεις σιγά σιγά να διακρίνεις τις δικές σου προσδοκίες, τα γούστα, τις επιθυμίες. Ολα όσα συνέλεγες ώστε να τα πάρεις μαζί σου μετά την ανάγνωση. Στον έξω κόσμο που τη μετατρέπει σε απόλαυση, γνώση ή εφόδιο ανάλογα με τις εκάστοτε προθέσεις.

Γιατί κάθε υπογράμμιση σε ένα βιβλίο που διαβάζουμε είναι ένα γράμμα στον μελλοντικό εαυτό μας.