.............................................................
Πόση πραγματικότητα αντέχουμε;
Πόση πραγματικότητα αντέχουμε;
Η θέση τού Μαρξ ότι η «η ανθρωπότητα θέτει στον εαυτό της μόνο προβλήματα που μπορεί να επιλύσει» είναι ίσως από τις πλέον παρεξηγημένες και έχει χρησιμοποιηθεί για να αποδείξει ότι ο Γερμανός φιλόσοφος έπεσε έξω, αφού το βασικό πρόβλημα ήδη από την εποχή του, δηλαδή η υπέρβαση του καπιταλισμού, έχει αποδειχτεί δυσεπίλυτο.
Φυσικά, οι «διερμηνείς» και «μεταφραστές» τού Μαρξ παραλείπουν να αναφέρουν τη συνέχεια αυτής της πρότασης: «γιατί, εάν κοιτάξουμε καλύτερα, θα βρούμε πως πάντοτε και το ίδιο το πρόβλημα ξεπηδά μόνο εκεί όπου διαμορφώθηκαν κιόλας οι υλικοί όροι για τη λύση του ή, τουλάχιστον, βρίσκονται στη διαδικασία γένεσής τους».
Αυτό σημαίνει πως «οι υλικοί όροι» για την υπέρβαση του καπιταλισμού, όπως διαπίστωνε ο Τρότσκι ήδη από τη σκοτεινή δεκαετία του 1930, όχι μόνο έχουν ωριμάσει, αλλά έχουν σαπίσει.
Προφανώς ο καπιταλισμός, παρά τις περί του αντιθέτου προβλέψεις, αποδείχτηκε παραπάνω από ικανός να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, έτσι που ο Βρετανός φιλόσοφος Ντέιβιντ Χάρβεϊ να τον ονομάζει «καπιταλισμό - χαμαιλέοντα». Ωστόσο, το υποκείμενο στην εξίσωση του Μαρξ είναι «η ανθρωπότητα», ο γνωστός «υποκειμενικός παράγοντας».
Η συλλογική συνείδηση αυτής της ανθρωπότητας είναι που πρέπει να διατυπώσει το πρόβλημα «καπιταλισμός» και να επινοήσει τα εργαλεία για την αλλαγή του. Χωρίς αυτό, τίποτα!
Η λεηλασία των φυσικών πόρων του πλανήτη, η πίστη στην αέναη ανάπτυξη και «πρόοδο», ο ασύστολος καταναλωτισμός, η μόλυνση του περιβάλλοντος και η αλαζονεία των κυρίαρχων ελίτ εκφράζονται σήμερα καθολικά με το φαινόμενο της κλιματικής κατάρρευσης (και όχι απλά «αλλαγής»).
Αυτό σημαίνει ότι οι υλικοί όροι για αλλαγή παραδείγματος είναι όλοι εδώ και μάλιστα με δραματικό τρόπο. Ομως, όπως έγραφε ο Τ.Σ. Ελιοτ στο «Burnt Norton», «το ανθρώπινο είδος δεν αντέχει υπερβολική πραγματικότητα». Μια μεγάλη πλειονότητα ανθρώπων δεν θέλει να βλέπει και να μαθαίνει κακές ειδήσεις. Αρνείται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, αρκούμενη στη θρησκευτικού χαρακτήρα πίστη ότι προϊόντος του χρόνου ο ορθολογισμός επικρατεί στον κόσμο και τα πράγματα φτιάχνουν από μόνα τους.
Ο φιλόσοφος Τζον Γκρέι τονίζει πως «όταν οι σύγχρονοι ανθρωπιστές επικαλούνται την ιδέα της προόδου, συνδυάζουν δύο διαφορετικούς μύθους: τον σωκρατικό μύθο του ορθού λόγου με τον χριστιανικό μύθο της λύτρωσης». Υποστηρίζει μάλιστα πως, όπως έχει αποδείξει η Ιστορία, η γνώση από μόνη της δεν μπορεί να μας σώσει από τον (κακό) εαυτό μας. Σταδιακά η γνώση μας αυξάνεται, χωρίς όμως να εξαφανίζει τον ανορθολογισμό και τη βαρβαρότητα, στοιχεία ενάντια στα οποία η μάχη είναι διαρκής.
Ενα βασικό γνώρισμα της φυσικής επιλογής είναι η τυχαιότητα, και η εξέλιξη δεν είναι ούτε προδιαγεγραμμένη ούτε έχει κάποιον τελικό και προκαθορισμένο προορισμό. Αρα μένει σ’ εμάς να εντοπίσουμε τα προβλήματα, να τα μελετήσουμε ορθολογικά και να βρούμε τις λύσεις τους. Αυτό δεν μπορούν να το κάνουν από μόνες τους η επιστήμη ή η τεχνολογία, καθώς αποτελούν μέσα για την επίτευξη σκοπών, χωρίς οι ίδιες να είναι σκοπός ή αυτοσκοπός.
Οι πρωτόγνωρες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, η εξάντληση του πλανήτη και η κλιματική απειλή αποτελούν προβλήματα για τη λύση των οποίων υπάρχουν ήδη οι «υλικοί όροι». Πολιτική βούληση και μαζική κινητοποίηση των πολιτών είναι αυτό που λείπει από την εξίσωση του Μαρξ!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου