"Το μυστήριο μιας ταυτότητας - Για το πεζοτράγουδο " "Ο ΞΕΝΟΣ" του Charles Beaudelaire - από τον φίλο στο fb Athanase Athanassiou (facebook, 4/4/2019)

.............................................................

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΜΙΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Ένα ποίημα εξαιρετικής απλότητας, αλλά με πλούσια νοήματα. Ίσως να δίνει και τον ορισμό του ποιητή και του πόσο "άλλος" είναι ο ποιητής απέναντι στους άλλους και τον κόσμο. Αν είναι έτσι, το δύσκολο πεπρωμένο του περνάει μέσα από μερικές σημαντικές προϋποθέσεις, όπως φαίνονται σ' αυτό το ποίημα του Μπωντλέρ :

• Την απομόνωση από τους άλλους.
• Την περιφρόνηση της υλικής πραγματικότητας, του φτηνού συμφέροντος.
• Τη δύσκολη και μάταιη αναζήτηση της ομορφιάς.
• Τη απουσία μιας πατρίδας, ενός πραγματικού σύμπαντος που να του ανήκει.
• Την προτίμηση, το ζωτικό πάθος, για την απόδραση, το ταξίδι, τα σύννεφα.

---------------------------------------------------------------------------

Charles Beaudelaire (1821 - 1867)
 





Ο ΞΕΝΟΣ

- Ποιον αγαπάς καλύτερα, άνθρωπε αινιγματικέ, για λέγε! Τον πατέρα, τη μάνα σου, την αδελφή ή τον αδελφό σου;
- Δεν έχω μήτε πατέρα, μήτε μητέρα, μητ’ αδελφή, μητ’ αδελφό.
- Τους φίλους σου;
- Χρησιμοποιείτε τώρα μια λέξη που η έννοια της ως τα σήμερα μου είναι άγνωστη.
- Την πατρίδα σου;
- Αγνοώ σε ποιο γεωγραφικό πλάτος βρίσκεται.
- Την ομορφιά;
- Θα την ήθελα ευχαρίστως, θεά και αθάνατη.
- Το χρυσάφι;
- Το μισώ όπως εσείς μισείτε τον Θεό.
- Ε, τι αγαπάς λοιπόν, παράξενε ξένε;
- Αγαπώ τα σύννεφα… τα σύννεφα που περνάνε… εκεί πέρα… εκεί πέρα… τα υπέροχα σύννεφα!

(Από τα "Μικρά ποιήματα σε πρόζα", 1869)
---------------------------------------------------------------------------

Μικρή απόπειρα ανάλυσης 

:

"Ο ξένος" (L’étranger), ποίημα γραμμένο σε πεζό λόγο, δημοσιεύεται το 1869, πρώτο ανάμεσα σε 14 άλλα μικρά πεζοτράγουδα της συλλογής "Η ακατανίκητη νοσταλγία του Παρισιού" (Le Spleen de Paris). Μοιάζει με μια ανάκριση όπου οι ερωτήσεις είναι σχεδόν πάντα απότομες, σύντομες και μονοσύλλαβες πλην της πρώτης και της τελευταίας, ενώ οι απαντήσεις βρίσκονται σε συνεχή αντίφαση με τις ερωτήσεις και τις αρνούνται με τρόπο τραχύ. Αυτός που ερωτά μιλά στον ενικό, ο ξένος απαντά στον πληθυντικό, αρνείται την οικειότητα, θέλει να κρατάει απόσταση ανάμεσα στο εγώ και τους άλλους.

Τι είναι ένας άνθρωπος "ξένος", ποια είναι η ταυτότητά του; Στην αρχή, ένας "αινιγματικός" άνθρωπος, άρα έχουμε δυσκολία να τον αναλύσουμε, να τον καταλάβουμε. Στο τέλος, ένας "παράξενος" ξένος, πλεονασμός που τονίζει την απόσταση, ίσως όμως και τη δυσαρέσκεια, μπορεί και το θαυμασμό. Στο ενδιάμεσο, η προσπάθεια να τον ξεσκεπάσουμε μέσα από μια σειρά ερωτήσεων που ψάχνουν να χαρακτηρίσουν τα πάθη του και τις προτιμήσεις του, παίζοντας σε δυο αντιθετικά πεδία : την αγάπη και το μίσος ή την αδιαφορία. Το ρήμα αγαπώ πλαισιώνει το κείμενο αλλά με μια αξιοσημείωτη διαφορά : ο ανακριτής περνάει από το "ποιον" στο "τι", καθώς από τις αρνητικές απαντήσεις αντιλαμβάνεται την ανημποριά του ξένου να αγαπήσει κάτι, ό,τι και να είναι αυτό.

. Άρνηση του οικογενειακού κυττάρου (είναι εξέγερση; είναι παθητική μοναξιά;) Σε κάθε επανάληψη της κτητικής αντωνυμίας "σου", έρχεται με επιμονή, αποφασιστικότητα και συμμετρία το σφυροκόπημα των "μήτε… μήτε".

. Άρνηση και των φίλων (μολονότι, εάν την οικογένεια δεν τη διαλέγουμε, τους φίλους μπορούμε να τους διαλέξουμε.) Η απάντηση είναι ακόμα πιο περίπλοκη : "μια λέξη που ως τώρα μου είναι άγνωστη" και δείχνει μια βαθιά αναστάτωση. Όμως, το "ως τώρα" μπορεί να δείχνει ότι κάπου κρύβεται μια ελπίδα. Ο όρος "λέξη" προσδίδει στη λέξη φιλία μια έννοια αφηρημένη, εικονική, "φεησμπουκική", σα να μη βιώθηκε ποτέ συγκεκριμένα, με το σώμα και με την καρδιά.

. Αμφισβήτηση ή άρνηση αναγνωρισμένων αξιών (πατρίδα, ομορφιά, χρυσάφι), αδυναμία του ξένου να καθορίσει έναν τόπο για να μείνει, για να ζήσει. Δε θέλει να ριζώσει μέσα στην πραγματικότητα ("αγνοώ το γεωγραφικό πλάτος").

. Την ομορφιά, το καθαρό ιδανικό κάθε ανθρώπου και καλλιτέχνη, δεν την αρνείται, αλλά τη βρίσκει απρόσιτη ("θα την ήθελα…").

. Τη δύναμη του πλούτου, την απεχθάνεται περισσότερο από κάθε τι ("μισώ") και δίνει στο χρυσό μια μυθική αξία.

. Το τελευταίο ερώτημα φέρνει επιτέλους μια θετική απάντηση ("αγαπώ, υπέροχα"). Επαναλαμβάνει τρεις φορές τον όρο "σύννεφο", μια αλληγορία για ό,τι είναι άυλο, για ό,τι αλλάζει θέση, για την απόδραση, το όνειρο, τη φαντασία…