"Δυο Μάτια" για το ποίημα του Κωστή Παλαμά γράφει ο φίλος στο fb και ποιητής Κώστας Κουτσουρέλης (facebook, 21/4/2017)

.........................................................

Κωστής Παλαμάς
(1859 - 1943)






ΔΥΟ ΜΑΤΙΑ

Τοῦ λύχνου μου τὸ λάδι σώθηκε,
καὶ ξαγρυπνῶ. Τί νύχτα! Ἄστρο κανένα,
στὴν ἄκρη ἀπ᾿ τὸ κρεβάτι μου ἕνα φάντασμα
κι ἀπάνω μου δυὸ μάτια καρφωμένα.

Ὁ κόσμος δὲν ὑπάρχει. Ἀπὸ τῆς ἄβυσσος
ρουφήχτηκε τὰ στόματα. Σκοτάδια.
Μόνο δυὸ μάτια ὑπάρχουνε στ᾿ ἀνύπαρχτα,
δυὸ μάτια μοναχὰ γιομίζουν τ᾿ ἄδεια.
Μόνο δυὸ μάτια στὰ σκοτάδια φέγγουνε.
Ὅλα κοιμοῦνται, χάνονται, ὅλα σβοῦνε,
μόνο δυὸ μάτια μὲ κοιτάζουν ἄγρυπνα,
δὲν κλείσανε· ποτὲ δὲ θὰ κλειστοῦνε.

                                         ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

[ Κανείς Έλληνας ποιητής δεν έχει εκφράσει με τρόπο μυχιότερο το Δέος - αυτή την υπαρξιακή μεθόριο όπου συναντιούνται αξεχώριστα ο Τρόμος με το Θαύμα. Ο Παλαμάς προκαταλαμβάνει εδώ τον όψιμο Φίλιπ Λάρκιν του «Audade»:

Ξυπνώ στις τέσσερις μες στ' άηχο σκοτάδι.
Κοιτώ τα στόρια αντίκρυ μου προσμένοντας το φως.
Ώς τότε αυτόν που είναι πάντα εκεί διακρίνω

Υπερβαίνει όμως τον Άγγλο ομότεχνό του εξακολουθητικά: τα μάτια που εδώ μας κοιτάζουν δεν είναι μ ό ν ο τα μάτια του θανάτου. Αλλά και κάτι άλλο, οριακό, σφραγισμένο, όπως ο παλαμικός πόνος, «στη χώρα την κατάνακρη του αμίλητου».

Την αμφισημία του συμβόλου ο Παλαμάς την επιστρατεύει συχνά. Το περίφημο κυπαρίσσι του λ.χ., από τις "Εκατό φωνές" («και τίποτ' άλλο»...) είναι σύμβολο πένθους ή πλήρωσης, γύμνιας ή πλησμονής; Και ο ίσκιος της "Φοινικιάς", αυτού του κορυφαίου δέντρου-συμβόλου της ελληνικής ποίησης, που στέκει πολύ ψηλότερα όχι μόνο από το "Φωτόδεντρο" του Ελύτη αλλά και από το "Carmen seculare" του Σολωμού, αυτός ο ίσκιος λοιπόν είναι «της ζωής ή του θανάτου;»

Το πράγμα συμβαίνει διαρκώς με τον Παλαμά, όμως δεν παύει να μ' εντυπωσιάζει: τα "Δυο μάτια" απουσιάζουν όχι μόνο από τις ανθολογίες της ελληνικής ποίησης, αλλά και από τις ειδικές ανθολογίες του Παλαμά. Μόνο οι Κατσίμπαλης-Καραντώνης το περιλαμβάνουν.

Παλαμάς, αυτός ο μέγας άγνωστος...]