Πέθανε η Μάγια Αγγέλου / "Έσβησε η φωνή των ταπεινών και των αγωνιστών" έγραψε η Πόλυ Κρημνιώτη ("ΑΥΓΗ", 29.05.2014)

.....................................................

Έσβησε η φωνή των ταπεινών και των αγωνιστών

• έγραψε η Πόλυ Κρημνιώτη
• "ΑΥΓΗ", 29.05.2014

"Αν είχα καιρό να γράψω κάτι ακόμα, πριν ο θεός αρχίσει να με φωνάζει Μάγια, Μάγια..., θα έγραφα ή ένα ποίημα ή ένα μουσικό κομμάτι ή μια αυτοβιογραφία ακόμα". Έναν ακριβώς χρόνο μετά από αυτή την εκ βαθέων αφήγησή της στους Ν.Υ. Times, η εμβληματική Μάγια Αγγέλου έφυγε από τη ζωή στα 86 της χρόνια. Βρέθηκε νεκρή από τον επιστάτη της, στο σπίτι της, στο Γουίνστον-Σάλεμ της Βόρειας Καρολίνας. Δεν πρόφτασε να γράψει ένα ακόμα ποίημα, άφησε όμως το σημαντικό στίγμα της στην εποχή μας και ένα στοργικό χάδι στις καρδιές των ταπεινών και στις συνειδήσεις των εκατομμυρίων αναγνωστών της σε όλο τον κόσμο.

• 
  
• Πέθανε η Μάγια Αγγέλου

Πρόφτασε να γράψει ποιήματα και εφτά βιογραφίες. Να τραγουδήσει, να χορέψει, να παλέψει. Άραγε ποιες αλήθειες ανασύρει κάθε φορά αυτή η γυναίκα γράφοντας επτά φορές για τον βίο της; Τι την ωθεί να αφηγηθεί ξανά και ξανά τη ζωή της; Η ίδια η ανθρώπινη ιδιοσυστασία. Είχε την τόλμη να μιλήσει για την προσωπική της εμπειρία ως μαύρη γυναίκα, σε μια εποχή που το μαύρο ήταν υπό διωγμό και η γυναικεία φωνή επιχειρούσε να ακουστεί. Με το έργο της έδωσε φωνή στους απόκληρους της ζωής. Μίλησε για την εποχή της και την εποχή μας. Το ότι έφτασε στο σημείο να υποκλίνονται μπροστά της μεγάλες φυσιογνωμίες της τέχνης και της πολιτικής οφείλεται αποκλειστικά σε εκείνη. Στη ζωή, το έργο, τη μαχητικότητα και την αξιοπρέπειά της. Ήταν μια σπουδαία γυναίκα η Μάγια Αγγέλου. Δεν έχει σημασία που επέλεξε να κρατήσει στην ταυτότητά της το όνομα του πρώτου της συζύγου, του Ελληνοαμερικανού Αναστάσιου Αγγέλου. Σημασία έχει ότι κατέκτησε τη δική της ταυτότητα και ότι με τον τρόπο που υπηρέτησε τη ζωή και την τέχνη της μας υποχρέωσε όλους να σκύψουμε και να ακούσουμε τη φωνή μιας χαρισματικής Αφροαμερικανής.

Καταξιωμένη ποιήτρια, συγγραφέας, ηθοποιός, χορεύτρια, τραγουδίστρια, αγωνίστρια, η Μάγια Αγγέλου, πνεύμα ασυμβίβαστο και ανήσυχο, έζησε μια μυθιστορηματική ζωή, γεμάτη δράση και δημιουργία. Δημιουργός τού "Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί", που την έκανε γνωστή διεθνώς ως μία από τις πρώτες Αφροαμερικανές συγγραφείς, είχε προϋπάρξει η πρώτη Αφροαμερικανή που, παρατώντας τις σπουδές της και έχοντας ένα μωρό στην αγκαλιά, έγινε οδηγός τρόλεϊ. Γεννημένη στο Σεντ Λιούις στις 4 Απριλίου 1928, η Μάργκεριτ Τζόνσον, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, ξεκίνησε πονεμένα τον βίο της. Στα οκτώ της έπεσε θύμα βιασμού από τον σύντροφο της μητέρας της. Έχασε τη φωνή της για πέντε χρόνια. "Τον σκότωσε η φωνή μου λέγοντας απλώς το όνομά του" συνήθιζε να λέει.

Προσωπική φίλη του Μάλκομ Χ, τον οποίο βοήθησε στη δημιουργία της Οργάνωσης της Αφρο-αμερικανικής Ενότητας, και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, αφιερώθηκε στη λογοτεχνία και τον αγώνα υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα έργα της αντιμετώπισαν ισχυρές αντιδράσεις στις ΗΠΑ, αλλά όλες οι προσπάθειες να απαγορευτούν από τις βιβλιοθήκες και τα σχολεία έπεσαν τελικά στο κενό. Ο ρατσισμός, η ταυτότητα, η οικογένεια, τα ταξίδια βρέθηκαν στο κέντρο της συγγραφικής και ποιητικής της δημιουργίας.

Από τις διαδηλώσεις και τις αίθουσες διαλέξεων μέχρι τα διεθνή συνέδρια και τις αίθουσες των πανεπιστημίων, η Αγγέλου δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει και να ενεργεί μαχητικά, υπερασπιζόμενη κάθε αδύναμο, κάθε θύμα, κοινωνικής, πολιτικής, οικογενειακής, φυλετικής βίας. Έφτασε να θεωρείται από τους συγχρόνους της ως μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους της αμερικανικής διανόησης.

Ένα από τα συγκλονιστικότερα έργα της:
 

Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί
(I know why the caged bird sings):

Το ελεύθερο πουλί πηδά
Πάνω στου ανέμου τη ράχη
Κι απ' την ορμή του παρασύρεται
Ώσπου το ρεύμα του να σβήσει
Και βυθίζει τα φτερά του
στις πορτοκαλιές ηλιαχτίδες
Και έχει την τόλμη να ζητάει
όλον τον ουρανό
Δικό του.
Μα ένα πουλί που νευρικά βαδίζει
Μες στο στενό του το κλουβί
Σπάνια μπορεί να δει πιο πέρα
Απ' της οργής τα κάγκελα
Τα φτερά του είναι κομμένα και
Τα πόδια του δεμένα
Κι αφήνει τη φωνή του ελεύθερη
Να κελαηδήσει.
Στο κλουβί, το πουλί κελαηδάει
Μ' ένα τιτίβισμα φοβισμένο
Για κείνα, τ' άγνωστα
Που ακόμα τόσο λαχταρά.
Κι η μελωδία του αντηχεί
Στο μακρινό το λόφο
Γιατί το πουλί στο κλουβί
τραγουδάει για ελευθερία.
Το ελεύθερο πουλί σκέφτεται
Το επόμενο αεράκι που θα 'ρθεί
Και τους αληγείς ανέμους να γλυκαίνουν
Μέσα από τους ανασασμούς των δέντρων
Και τα παχιά σκουλήκια να καρτερούν
Πάνω στο φωτεινό της αυγής γρασίδι
Και αποκαλεί πια
όλον τον ουρανό
Δικό του.
Μα στο κλουβί, ένα πουλί στέκει
πάνω στον τάφο των ονείρων
Κι η σκιά του φωνάζει
Μ' ένα ουρλιαχτό εφιαλτικό
Τα φτερά του είναι κομμένα
και τα πόδια του δεμένα
Κι αφήνει τη φωνή του ελεύθερη
Να κελαηδήσει.
Στο κλουβί, το πουλί κελαηδάει
Μ' ένα τιτίβισμα φοβισμένο
Για κείνα, τ' άγνωστα
Που ακόμα τόσο λαχταρά.
Κι η μελωδία του αντηχεί
Στο μακρινό το λόφο
Γιατί το πουλί στο κλουβί
τραγουδάει για ελευθερία.

Μετάφραση: Ηλίας Τουμασάτος