«Δεν πιστεύω σε κανέναν παντογνώστη σκηνοθέτη και δάσκαλο» συνέντευξη του Πέτρου Σεβαστίκογλου στη Μάνια Ζούση ("ΑΥΓΗ", 28.2.2021)

...............................................................

«Δεν πιστεύω σε κανέναν παντογνώστη σκηνοθέτη και δάσκαλο»

συνέντευξη του Πέτρου Σεβαστίκογλου στη Μάνια Ζούση ("ΑΥΓΗ", 28.2.2021) 

Ο σκηνοθέτης και καθηγητής κινηματογράφου Πέτρος Σεβαστίκογλου, μιλά για τη νέα γενιά καλλιτεχνών που ξεσηκώνεται για το μέλλον της

Μεθοδικός και επίμονος δημιουργός, ο σκηνοθέτης Πέτρος Σεβαστίκογλου μοιράζει τη ζωή του πίσω από την κάμερα αλλά και μέσα στις αίθουσες και στα αμφιθέατρα διδάσκοντας την τέχνη του σε μελλοντικούς ομότεχνους. Με αφορμή τις καταγγελίες για βία, κακοποίηση, σεξισμό, ανοχή και συγκάλυψη στον χώρο του θεάματος, μιλά στην ΑΥΓΗ για τη νέα γενιά καλλιτεχνών που ξεσηκώνεται για το μέλλον της και μοιράζεται τις σκέψεις του πάνω σε μια χρονίζουσα παθογένεια, την ευθύνη των διδασκόντων, και «μια κανονικότητα που πρέπει να αλλάξει», όπως λέει. Γιος του Γιώργου Σεβαστίκογλου και της Άλκης Ζέη, που στα νηπιακά του χρόνια στη Μόσχα τον νανούρισε ο Αντρέι Ταρκόφσκι, ο Πέτρος, με συστολή και βαθιά ευγένεια, προσπερνά το γεγονός αναφέροντας: «Ελπίζω το άγγιγμά του να μου μετέφερε έστω και ένα χιλιοστό από το ταλέντο του». Την ίδια ώρα δεν διστάζει να ομολογεί ότι «πρέπει συνεχώς να αναθεωρούμε τις βεβαιότητές μας».

Αυτό το διάστημα ο σκηνοθέτης βρίσκεται στο τελικό στάδιο του μοντάζ για τη νέα του ταινία «Η βουή του κόσμου», η οποία παρακολουθεί και αφουγκράζεται τις αγωνίες νέων ανθρώπων μέσα από τις προσωπικές τους ιστορίες στα πέρατα του κόσμου, μιας γενιάς που μοιάζει σαν ένα καζάνι που βράζει και είναι έτοιμο να εκραγεί.

«Όλοι μας είχαμε γνώση τού τι συνέβαινε»

«Είχα την τύχη να έχω όχι μόνο πατέρα, αλλά και δάσκαλο τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, που η πολιτική του θέση ήταν ενάντια σε οποιονδήποτε δογματισμό. Εφάρμοζε την ισότητα τόσο στη σχολή του όταν δίδασκε όσο και στο θέατρο. Θεωρώ πως το να μην μπορείς ως σκηνοθέτης να ακούς τις γνώμες των άλλων, των μαθητών σου, μοιάζει σαν να σταματάς ένα τεράστιο κομμάτι της δημιουργίας».

Στην ερώτηση τι από όσα αποκαλύπτονται το τελευταίο διάστημα ήταν γνωστό στη θεατρική κοινότητα, ο Πέτρος Σεβαστίκογλου δεν κρύβει το ότι όλοι γνώριζαν. «Όλοι μας είχαμε γνώση του τι συνέβαινε, ίσως όχι όλη την έκταση των γεγονότων, αλλά σίγουρα είχαμε γνώση για πράγματα που έχουν συμβεί. Κι αυτό είναι μεγάλος πόνος για όλους μας. Γιατί δεν μιλήσαμε, γιατί δεν κάναμε κάτι. Για όλα αυτά τα προβλήματα που υπήρχαν και δεν ήταν απλώς κάποιες εξαιρέσεις».

Για το πού πρέπει να αναζητηθεί η αιτία, ο σκηνοθέτης απαντά πως «δεν φταίνε μόνο οι σχολές. Το πρόβλημα ξεκινάει πολύ πιο πριν, από τα νηπιαγωγεία, τα σχολεία, ολόκληρη την κοινωνία και τη λειτουργία της. Και δεν είναι μόνο ελληνική. Παρακολουθώντας και τη γαλλική πραγματικότητα, καθώς έχω μεγαλώσει εκεί, βλέπω ότι συμβαίνουν τα ίδια».

Και εξηγεί πως τέτοιου είδους περιστατικά δεν εμφανίζονται μόνο στον χώρο του θεάματος. «Απλώς εδώ τα πρόσωπα είναι γνωστά και αναγνωρίσιμα. Μια ολόκληρη κοινωνία λειτουργεί μ’ αυτόν τον τρόπο. Ευτυχώς υπάρχουν, και δεν είναι εξαιρέσεις, πολύ πιο σημαντικά κομμάτια της κοινωνίας ή και της εκπαίδευσης του θεάτρου που λειτουργούν εξαιρετικά» επιμένει.

«Αν έχεις επιχειρήματα, δεν έχεις κανέναν λόγο να είσαι αυστηρός»

«Πολλοί πιστεύουν ότι δεν υπάρχει ισότητα μεταξύ σπουδαστών και καθηγητών γιατί ο καθηγητής ξέρει και ο σπουδαστής δεν ξέρει. Απλώς ξέρουμε άλλα πράγματα. Δεν μπορώ να μιλήσω στους μαθητές μου για τον Άμλετ ή για τον Ορέστη, που είναι οι νέοι μιας εποχής που ξεσηκώνεται ενάντια στο παρελθόν, αν δεν τους ρωτήσω πρώτα. Πώς θα σκηνοθετήσω ένα έργο από τη δική τους πλευρά αν δεν ξέρω τι μουσικές ακούν, ποια είναι όλα αυτά τα στοιχεία που τους διαφοροποιούν; Από τη νέα γενιά ζητώ να μάθω τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη ζωή τους. Δεν πιστεύω σε κανέναν παντογνώστη σκηνοθέτη ή δάσκαλο.

Από την άλλη πλευρά, πολλοί, ακόμα και άνθρωποι με πολύ ανοιχτό μυαλό, θεωρούν ότι το θέατρο δεν είναι δημοκρατικό. Ότι πρέπει να υπάρχει ένας που να διευθύνει και οι άλλοι να ακολουθούν. Πώς είναι δυνατόν σε μια δημοκρατική κοινωνία εμείς οι άνθρωποι της τέχνης να λέμε ότι ο χώρος που δραστηριοποιούμαστε δεν είναι δημοκρατικός; Υπάρχει μια πολιτική ανακολουθία. Πώς μπορεί να θέλεις τη δημοκρατία και προσωπικά να μην είσαι δημοκρατικός σ’ αυτό που κάνεις; Στη δημοκρατία υπάρχουν κανόνες και είναι πολύ δύσκολο να τους τηρήσουμε. Γι’ αυτό ξεπερνάμε τα όρια.

Υπάρχει και ένα τρίτο θέμα, που λέγεται αυστηρότητα. Πολλοί καθηγητές λένε ότι πρέπει να είμαστε αυστηροί με τους μαθητές γιατί είναι ένα πολύ δύσκολο επάγγελμα και χωρίς αυστηρότητα δεν μπορείς να καταφέρεις κάτι. Διαφωνώ ριζικά και μ’ αυτό. Δεν είναι θέμα αυστηρότητας. Είναι θέμα απαιτητικότητας. Το να είσαι αυστηρός με κάποιον σημαίνει ότι δεν του έχεις εμπιστοσύνη. Αλλά αν είσαι απαιτητικός, σημαίνει ότι του έχεις απόλυτη εμπιστοσύνη, τον σέβεσαι, τον έχεις κάνει υπεύθυνο. Έχουμε έναν κοινό στόχο και μόνο απαιτητικοί μπορούμε να είμαστε ο ένας απέναντι στον άλλο. Αν έχεις επιχειρήματα, δεν έχεις κανέναν λόγο να είσαι αυστηρός».

«Τα παιδιά συνειδητοποίησαν τι μέλλον τους περιμένει»

Αναφερόμενος στην ανακοίνωση του Συλλόγου Σπουδαστών της Δραματικής Σχολής του Εθνικού, όπου διδάσκει χρόνια, ο Πέτρος Σεβαστίκογλου είναι ξεκάθαρος. «Τα παιδιά είχαν ένα τεράστιο κουράγιο. Γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο όταν είσαι μαθητευόμενος ή νέος ηθοποιός να μιλήσεις για προβλήματα, γιατί αισθάνεσαι ότι θα σου κλείσουν όλες οι πόρτες, πράγμα που συνέβαινε. Αν κάποιος ξεσηκωνόταν, πιθανόν πολλές πόρτες θα του έκλειναν. Και στην ερώτηση γιατί τώρα, η απάντηση είναι γιατί τώρα η σταγόνα ξεχείλισε το ποτήρι. Αλλά το ποτήρι ήταν ήδη γεμάτο. Χρειάστηκε ένα μικρό σπρώξιμο για να ξεσπάσει. Πολλές φορές άγαρμπα, σκληρά, με αδικίες. Αλλά δεν μπορείς να πεις σε κάποιον που αισθάνεται κάτι να τον πνίγει και να θέλει να κάνει εμετό ‘σε παρακαλώ μπορείς να κάνεις εμετό με ευγενικό τρόπο;’. Αυτό που πρέπει να αναρωτηθούμε είναι τι ταΐσαμε εμείς αυτά τα παιδιά που τους προκάλεσε εμετό.

Με τα γεγονότα που ξέσπασαν συνειδητοποίησαν τι μέλλον τους περιμένει. Έχουν προσέλθει αθώα να συναντήσουν την ομορφιά της τέχνης και τον υπέροχο χώρο της δημιουργίας. Και συνειδητοποιούν πολλές φορές ότι αυτός ο χώρος δεν είναι έτσι.

Άρα, είναι ένας ξεσηκωμός προς το μέλλον τους. Πολύ πιο πέρα από τη σχολή και το θέατρο είναι το σε τι κοινωνία ζούμε. Και ευτυχώς που αυτά τα παιδιά ξεσηκώθηκαν».

«Μια γενιά που βράζει, έτοιμη να εκραγεί»

«Όλο αυτό το διάστημα είχα την αίσθηση ότι αυτή η γενιά που την κατηγορούμε για απάθεια και αδράνεια ‘βράζει’ σιωπηλά και είναι έτοιμη να εκραγεί. Και πρέπει να ανοίξουμε ‘ αυτιά μας. Και τα παιδιά μόνα τους αλλά και μαζί μας να δούνε ποιο είναι το επόμενο βήμα. Για να μην ξαναγυρίσουμε σε μια κανονικότητα. Πολλοί πιστεύουν ότι η πανδημία θα τελειώσει, έγινε ένα ξέσπασμα και θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Μα η κανονικότητα είναι που έφερε αυτά τα αποτελέσματα. Η κανονικότητα πρέπει να αλλάξει. Και εμείς οι δάσκαλοι πρέπει να σκεφτούμε με ποιον τρόπο διδάσκαμε. Ποια είναι τα λάθη μας. Και να ακούσουμε τα παιδιά. Γιατί έχουμε κλειστεί στις βεβαιότητές μας, τις γνώσεις μας, στην πείρα μας, που πρέπει συνεχώς να αναθεωρούνται. Ένας καλός δάσκαλος και σκηνοθέτης πρέπει συνεχώς να αναθεωρεί τον εαυτό του. Αλλά και η διδασκαλία πρέπει να αλλάξει. Δεν μεταφέρουμε τις γνώσεις μας. Οργανώνουμε τις γνώσεις που τα παιδιά παίρνουν από αλλού, όπως το Ίντερνετ.

Αλλά την ίδια ώρα δεν θα πρέπει να θεοποιούμε τις νέες γενιές. Κι εγώ ανήκα στη νέα γενιά. Και ήμασταν επαναστάτες κι έτοιμοι να αλλάξουμε τον κόσμο και την κοινωνία. Και είδα πόσοι τελικά βρεθήκανε να κάνουν τα ίδια που έκαναν οι προηγούμενοι. Δεν υπάρχουν καλές και κακές γενιές. Υπάρχουν γενιές που ξεσπούν κατά στιγμές. Κι αυτό πρέπει να το υποστηρίξουμε. Και να αλλάξουμε κυρίως εμείς. Να ακούμε, καθώς το βασικό προτέρημα ενός καλλιτέχνη είναι να ακούει. Διαφορετικά, αυτό που κάνει είναι να αναπαράγει αυτό που ξέρει, μια μπαγιάτικη κόπια που επαναλαμβάνεται».

«Η βουή του κόσμου»

Ο Πέτρος Σεβαστίκογλου βρίσκεται αυτό το διάστημα στην τελική φάση του μοντάζ της νέας του ταινίας «Η βουή του κόσμου», που περιλαμβάνει υλικό που γυρίστηκε τα τελευταία πέντε χρόνια στην Κίνα, τη Ρωσία, τη Βραζιλία, τη Σενεγάλη, την Ελλάδα και στις ΗΠΑ . Είναι μια ταινία χωρίς διαλόγους, μια συμφωνία με εικόνες. Ο λόγος και η εικόνα είναι κομμάτι της βουής, όπως λέει.

«Δεν έχω ουσιαστικά πατρίδα. Η πρώτη μου γλώσσα ήταν τα ρωσικά, στη συνέχεια τα ελληνικά και στο τέλος τα γαλλικά.

Μέχρι τα 8 μου χρόνια αλλάξαμε τρεις χώρες γιατί μας κυνηγούσαν οι δογματισμοί - της Σοβιετικής Ένωσης, της ελληνικής χούντας. Αυτό που αισθανθήκαμε, παρά τις δυσκολίες, ήταν ότι όλο αυτό ήταν ένας ωραίος, μεγάλος περίπατος.

Σαν τα κλειδιά που ανακάλυπτε μέσα σε καθέναν από τους μαθητές του ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, επιστρέφοντάς τα στους ίδιους.

Ό,τι κάνει κάθε καλλιτέχνης είναι μέρος της ζωής του, άρα το ταξίδι στον κόσμο και η γνωριμία με καινούργιους, διαφορετικούς πολιτισμούς είναι κάτι που μου είναι ζωτικά αναγκαίο. Βρέθηκα σε διάφορες χώρες για τις ανάγκες κινηματογράφησης. Για την ταινία μου ‘Electra’ βρέθηκα στη Σενεγάλη, όπου παρακολουθώ ένα νέο αγόρι στην καθημερινή του ζωή. Βρέθηκα στην Κίνα για μια γαλλική παραγωγή που ήταν ‘Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων’ στη σύγχρονη εποχή, με την ηρωίδα να προσγειώνεται στους ουρανοξύστες και τα μπαρ. Εκεί γνώρισα τους νέους ακροβάτες και είδα έναν κόσμο που άλλαζε βίαια. Τα παιδιά ακόμα και σε μια κωμόπολη βίωναν μια βίαιη αλλαγή ενός κόσμου που γκρεμιζόταν με απίστευτη ταχύτητα. Και η πανδημία τους έκανε να αναρωτηθούν για όλα. Δουλειά μου ήταν να τους εξηγήσω το έργο κι εκεί είναι το πώς πείθεις τον άλλον να μεταφέρει και να ανταλλάξει τις ιδέες του με χαρά. Τι να την κάνουμε την τέχνη εάν δεν υπάρχει μέσα χαρά; Δεν μπορούμε να ονειρευόμαστε μια καλύτερη κοινωνία, εκπαίδευση αλλά και παράσταση χωρίς αγάπη, απόλυτο σεβασμό, εμπιστοσύνη προς τον άλλο και έχοντας ευθύνη για το όραμα που κάθε φορά βάζουμε μπροστά μας. Κι αυτό να το μοιραστούμε με τους άλλους. Γιατί όταν όλοι είμαστε απαιτητικοί, θα προκύψουν αριστουργήματα».