Από τις "Σκηνές από ένα γάμο" του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Από το κείμενο-σενάριο. Μέρος Α'.

................................................................





      Από τις "Σκηνές από ένα γάμο" του 

                     Ίγκμαρ Μπέργκμαν

Ο Γιόχαν (Ε, Γιόζεφσον) και η Μάριαν (Λ.Ούλμαν)

Σκηνή Πρώτη Αθωότητα και Πανικός

ΠΕΤΕΡ: ...Αναρωτιέμαι αν υπάρχει τίποτα χειρότερο από έναν άντρα και μια γυναίκα που μισούν ο ένας τον άλλον. Τι σκέφτεστε; Μήπως η αποπλάνηση παιδιών είναι χειρότερη; Μα το Χριστό μου, τότε εγώ και η Καταρίνα είμαστε δυο παιδιά. Μέσα στην Καταρίνα ένα κοριτσάκι κάθεται και κλαίει, γιατί έπεσε και χτύπησε και κανείς δεν ήρθε να την παρηγορήσει. Εγώ κάθομαι στη γωνιά, μικρός ακόμα και κλαίω, γιατί η Καταρίνα δε μ' αγαπάει, παρόλο που είμαι απαίσιος μαζί της.

ΚΑΤΑΡΙΝΑ: Είναι ένα πράγμα που μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες. Κι αυτό είναι, πως ξέρουμε με σιγουριά ότι δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο απ' αυτό. Γι' αυτό νομίζω ότι είμαστε έτοιμοι για διαζύγιο.

Σκηνή Δεύτερη: Η Τέχνη να Σκουπίζεις Κάτω απ' το Χαλί

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ: Σκέφτεστε: Δεν έχω γνωρίσει τόσο κακομαθημένη γυναίκα, όσο η κυρία Ζάκομπι. Έχει τα πάντα που μπορεί κανείς να επιθυμήσει σ' αυτό τον κόσμο, αλλά δε σταματάει να λυπάται τον εαυτό της και να γκρινιάζει για κάτι αόριστο και μακρινό, που αποκαλεί αγάπη. Υπάρχουν, τέλος πάντων, κι άλλα πράγματα: συντροφικότητα, πίστη, τρυφερότητα, φιλία, ευημερία, ασφάλεια.

ΜΑΡΙΑΝ: Ίσως πραγματικά να σκεφτόμουν κάτι τέτοιο.

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ: Αφήστε με να σας πω κάτι. Τριγυρνάω με μια διανοητική εικόνα του εαυτού μου. Και δεν ταιριάζει σε κανένα σημείο με την πραγματικότητα.

ΜΑΡΙΑΝ: Μπορώ να σας ρωτήσω κάτι προσωπικό, κυρία Ζάκομπι; Δεν είν' αλήθεια για την αγάπη ότι...

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ: Τι πηγαίνατε να πείτε;

ΜΑΡΙΑΝ: Δεν ξέρω.

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ: Λέω στον εαυτό μου ότι έχω τη δυνατότητα ν' αγαπήσω, αλλά είναι όλα κλειδωμένα μέσα μου. Το πρόβλημα είναι ότι η ζωή που έχω ζήσει μέχρι τώρα, έρχεται όλο και περισσότερο σε σύγκρουση με τις δυνατότητές μου. Επιτέλους, πρέπει να κάνω κάτι γι' αυτό. Και το πρώτο βήμα πρέπει να είναι το διαζύγιο. Νομίζω ότι ο άντρας μου κι εγώ εμποδίζουμε ο ένας τον άλλο μ' ένα θανάσιμο τρόπο.

ΜΑΡΙΑΝ: Ακούγεται τρομακτικό.

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ: Ε ί ν α ι  τρομακτικό.  Κάτι το πολύ περίεργο: Οι αισθήσεις μου - δηλαδή η αφή, η όραση και η ακοή - αρχίζουν να μ' εγκαταλείπουν. Για παράδειγμα, μπορώ να πω ότι αυτό το τραπέζι, το βλέπω και το πιάνω. Μα η αίσθηση είναι αμυδρή και στεγνή, αν καταλαβαίνετε.

ΜΑΡΙΑΝ (ξαφνικά): Νομίζω πως καταλαβαίνω.

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ: Το ίδιο είναι και μ' όλα τ' άλλα. Μουσική, μυρωδιές, πρόσωπα και φωνές ανθρώπων. Τα πάντα γίνονται πιο σκληρά και γκρίζα, χωρίς καμιά αξιοπρέπεια.

ΜΑΡΙΑΝ: Νομίζετε ότι τώρα θα συναντήσετε κάποιον άλλον άντρα;

Κα ΖΑΚΟΜΠΙ (με χαμόγελο): Όχι, δεν έχω αυταπάτες.

 ...........................................

ΜΑΡΙΑΝ: Αρχίζω να θυμώνω.

ΓΙΟΧΑΝ: Μήπως πρόκειται ν' αδιαθετήσεις;

ΜΑΡΙΑΝ: Πάντα νομίζεις ότι φταίει αυτό.

ΓΙΟΧΑΝ: Μα δεν είναι έτσι;

ΜΑΡΙΑΝ: Μα κι αν ακόμα περιμένω την περίοδό μου τη Δευτέρα, αυτό δεν εξηγεί αναγκαστικά γιατί αισθάνομαι τόσο εξοργισμένη.

ΓΙΟΧΑΝ: Μα, Μαριάν, χρυσή μου, τι συμβαίνει;

ΜΑΡΙΑΝ: Για σκέψου το. Η ζωή μας είναι σχεδιασμένη σε μικρά τετράγωνα - κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή. Και σε κάθε τετράγωνο γράφει τι πρέπει να κάνουμε. Τα τετράγωνα γεμίζουν ένα-ένα και από αρκετό καιρό πριν. Αν ξαφνικά εμφανιστεί ένα άδειο τετράγωνο, τρομάζουμε και το μουτζουρώνουμε στα γρήγορα.

ΓΙΟΧΑΝ: Νομίζεις ότι η ζωή είναι βαρετή;

ΜΑΡΙΑΝ: Όχι. Τι ερώτηση! Εσύ;

ΓΙΟΧΑΝ: Δεν ξέρω. Δεν τόχω ποτέ αντιμετωπίσει έτσι.

ΜΑΡΙΑΝ: Ακόμα νομίζω ότι η ζωή είναι συναρπαστική.

ΓΙΟΧΑΝ (κοιτάζοντάς την): Ε ί σ α ι  όμορφη, ξέρεις.

ΜΑΡΙΑΝ: Με τα μαλλιά μου ακατάστατα, μ' αυτήν την απαίσια παλιά μπλούζα, και άβαφτη...

ΓΙΟΧΑΝ: Μαριάν!

ΜΑΡΙΑΝ: Είναι τίποτα που θέλεις να μου πεις;

ΓΙΟΧΑΝ: Μπορεί το σχήμα των πραγμάτων να είναι τόσο απατηλό, ώστε η ζωή ξαφνικά να πάει στραβά; Χωρίς να ξέρεις ο ίδιος πώς έγινε. Σχεδόν ανεπαίσθητα.

ΜΑΡΙΑΝ (Μαλακά): Εννοείς εμάς;

ΓΙΟΧΑΝ: Είναι θέμα επιλογής, έστω και λανθασμένης; Ή να προχωράς στην ίδια παλιά ρουτίνα χωρίς σκέψη! Ώσπου να βρεθείς πεταμένος στο σκουπιδότοπο.

ΜΑΡΙΑΝ (ερευνητικά): Έχει συμβεί τίποτα, Γιόχαν;

ΓΙΟΧΑΝ: Τίποτα. Απολύτως Τίποτα. Ορκίζομαι. 

 Σκηνή Τρίτη Πάολα

ΓΙΟΧΑΝ: ...Δε θα πάρω τίποτα μαζί μου εκτός από τα βιβλία μου, αν δεν έχεις αντίρρηση. Απλώς θα εξαφανιστώ, ακούς; Σαν τον αέρα. Θα πληρώνω ό,τι μπορώ, στα λογικά πλαίσια, για να θρέψω εσένα και τα παιδιά. Οι ανάγκες μου είναι μηδαμινές. Το μόνο που μ' ενδιαφέρει είναι να ξεφύγω απ' όλα αυτά. Ξέρεις τι είν' αυτό που έχω βαρεθεί περισσότερο; Όλη αυτή τη γαμημένη διαρκή επανάληψη του τι υποτίθεται πως κάνουμε, τι πρέπει να σκεφτούμε. [...] Πρέπει να γιορτάσουμε Χριστούγεννα, Πάσχα, Πεντηκοστή, γενέθλια, ονομαστικές γιορτές, κι όλο αυτό το γαμημένο συρφετό. Το ξέρω πως είμαι άδικος. Το ξέρ πως ό,τι λέω τώρα είναι καταραμένες ανοησίες. Το ξέρω πως κάναμε καλή ζωή. Και πραγματικά νομίζω ότι ακόμα σ' αγαπώ. Με κάποιο τρόπο σ' αγαπώ  π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο  από τότε που συνάντησα την Πάολα. Μα μπορείς να καταλάβεις αυτή την πικρία; Δεν ξέρω πώς να τ' ονομάσω. Πικρία, δε βρίσκω καλύτερη λέξη [...] Όχι, δεν καταλαβαίνω. Δεν καταλαβαίνω τι είν' αυτό που ονομάζω πικρία και που πάει απ' το κακό στο χειρότερο.

ΜΑΡΙΑΝ: Και γιατί δεν είπες τίποτα;

ΓΙΟΧΑΝ: Πώς να μιλήσεις για κάτι που δεν μεταφράζεται σε λόγια; Πώς να πει κανείς ότι είναι βαρετό να κάνεις έρωτα, παρόλο που τελικά είναι τέλεια; Πώς να πω ότι κάνω προσπάθεια για να μη σε δείρω όταν κάθεσαι και τρως τα βραστά αυγά σου στο καθαρό και ταχτοποιημένο τραπέζι; Και τα κορίτσια που παίρνουν ύφος, μ' αυτό τον κακομαθημένο τρόπο. Γιατί ασχολούμαστε μ' αυτές τόσο υστερικά; Μου λές; Δε σε κατηγορώ, Μαριάν. Τα πάντα έχουν απλώς έχουν πέσει στο καλάθι των αχρήστων. Και κανείς δεν ξέρει το γιατί.   

ΜΑΡΙΑΝ: Πρέπει να έκανα λάθη όλο αυτό τον καιρό.

ΓΙΟΧΑΝ: Σταμάτα. Είναι εύκολο να ξεφεύγεις παίρνοντας την ευθύνη. Σε κάνει να αισθάνεσαι δυνατός, ευγενικός, γενναιόδωρος και ταπεινός. Κανείς απ' τους δυο δεν έχει κάνει σφάλματα. Δεν έχει νόημα να ξεθάβεις τις ενοχές και τις τύψεις, παρόλο που μόνο ο Θεός ξέρει πόσο ένοχα αισθάνομαι. Είναι όλα σκέτη τύχη, μια σκληρή σύμπτωση. Γιατί να πρέπει εσύ κι εγώ να γλιτώσουμε από την ταπείνωση και τις καταστροφές που τυχαίνουν σ' όλους; Είναι απολύτως λογικό. Άρα, γιατί να μιλάμε για ενοχές και σφάλματα.

ΜΑΡΙΑΝ: Καημένε μου.

ΓΙΟΧΑΝ: Δε θέλω τη συμπάθειά σου. Μην κάνεις αδεξιότητες. Νομίζω ότι από μέρους μου είναι μόνο προσποίηση. Εννοώ ότι είναι όλα μόνο κούφιες κουβέντες. Ούτε στιγμή δεν έχω αυταπάτες ότι βρήκα την αλήθεια για μας τους δυο. Στην πραγματικότητα, δε νομίζω ότι υπάρχει σκέτη αλήθεια. Είναι μονάχα ένα πλήθος από πληγές παντού. Ό,τι και να πούμε, όπου και να στραφούμε, πονάει.

"Σκηνές από ένα γάμο" του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν (μτφ. Φίλιππος Δραγούμης, εκδ. "Νέα Σύνορα"-Α.Α.Λιβάνη, 1983)