Από τις "Σκηνές από ένα γάμο" του Ίγκμαρ Μπέργκμαν. Από το κείμενο-σενάριο. Μέρος γ'.

............................................................

Από τις "Σκηνές από ένα γάμο" του Ίγκμαρ Μπέργκμαν. Από το κείμενο-σενάριο. Μέρος γ'.

Σκηνή Πέμπτη Οι Αγράμματοι

ΓΙΟΧΑΝ: Θα σου πω κάτι κοινότοπο. Είμαστε συναισθηματικά αγράμματοι. Κι όχι μόνο εμείς - σχεδόν όλοι, κι αυτό είναι το καταθλιπτικό.  Μας διδάσκουν τα πάντα για το σώμα, για την αγροτική παραγωγή στη Μαδαγασκάρη και για την τετραγωνική ρίζα του π, ή όπως στο διάολο τη λένε, αλλά ούτε μια λέξη για την ψυχή. Αγνοούμε βαθιά όχι μόνο τους άλλους, αλλά και τον εαυτό μας. Υπάρχουν πολλά ανεύθυνα λόγια, στις μέρες μας, που λένε ότι τα παιδιά θα 'πρεπε να μεγαλώνουν γνωρίζοντας τα πάντα για τη συναδέλφωση, την κατανόηση, τη συνύπαρξη και την ισότητα κι όλα τ' άλλα που αντιπροσωπεύουν την τωρινή οργή. Μα δεν του 'κοψε κανενός να πει ότι πρέπει πρώτα να μάθουμε κάτι για τον εαυτό μας και τα δικά μας αισθήματα. Το δικό μας φόβο, τη μοναξιά και το θυμό. Καταλήγουμε χωρίς ελπίδα, αμαθείς, και γεμάτοι ενοχές, ανάμεσα στα χαλάσματα των φιλοδοξιών μας. Να γνωρίσεις σ' ένα παιδί την ψυχή του είναι κάτι σχεδόν απρεπές. Σε αντιμετωπίζουν σαν διαφθορέα. Πώς είναι ποτέ δυνατό να καταλάβεις τους άλλους, αν δεν γνωρίζεις πρώτα τον εαυτό σου; Τώρα χασμουριέσαι κι έτσι τελειώνει εδώ η διάλεξη. Δεν είχα και τίποτ' άλλο να πω. Λίγο μπράντι ακόμα; Και μετά αποφασίζουμε τι θα κάνουμε για το βραδινό φαγητό.

ΜΑΡΙΑΝ: Ναι, παρακαλώ. Ξέρεις, δε συμφωνώ μαζί σου, αλλά δεν πειράζει. Δεν πιστεύω σ' όλες αυτές τις κουβέντες για τη συνειδητοποίηση. Ποιος ο λόγος να κάνεις τους ανθρώπους πιο νευρικούς απ' ό,τι είναι; Λες ότι η γνώση είναι ασφάλεια. Ανοησίες. Η γνώση δίνει ευρύτερη επιλογή και περισσότερο άγχος.

ΓΙΟΧΑΝ: ...Κλείνω τα σαραπέντε φέτος το καλοκαίρι. Μπορώ φυσιολογικά να περιμένω ότι θα ζήσω άλλα τριάντα χρόνια. Μα κάτω από ένα αντικειμενικό βλέμμα, είμαι ήδη ένα πτώμα. Για τα επόμενα είκοσι χρόνια, θα τριγυρνάω πικραίνοντας τη ζωή μου και τη ζωή των άλλων, απλώς και μόνο με το να υπάρχω. [...] Κι αυτή υποτίθεται πως είναι η ακμή της ζωής, η στιγμή που μπορείς να κάνεις τον εαυτό σου χρήσιμο, η εποχή που έχεις αποχτήσει λίγη πείρα. Σκατά. Πέτα το μαλάκα έξω. Ή, άσ'τον να σέρνεται, μέχρι να σαπίσει. Έχω κουραστεί υπερβολικά, Μαριάν. Αν είχα τα κότσια, θα τα παρατούσα όλα και θα μετακόμιζα στην εξοχή ή θα ζητούσα μια θέση δασκάλου σε κάποια επαρχιακή πόλη. Μερικές φορές ελπίζω να μπορούσα... (Πίνει) Λοιπόν, να το δράμα μου. 

ΓΙΟΧΑΝ: Ξέρεις τι έκανες συνεχώς; Ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό σ ο υ ν  τ α  γ ε ν ν η τ ι κ ά  σ ο υ  ό ρ γ α ν α . Έγιναν εμπόρευμα. Αν μ' άφηνες να σου κάνω έρωτα μια μέρα, ο υπαινιγμός ήταν, ότι θα ήσουν ελεύθερη την άλλη μέρα. Αν ήμουν καλός κι εξυπηρετικός, η ανταμοιβή μου ήταν ένα γαμήσι. Αν είχα υπάρξει δυσάρεστος ή τολμούσα να κάνω κριτική με οποιον δήποτε τρόπο, έπαιρνες το αίμα σου πίσω, κλείνοντας το μαγαζί. Πόσο υπόφερα για να τ' αντέξω! Είναι τερατώδες όταν σκέφτομαι τον τρόπο που συνέχιζες, Χριστέ μου! Ήσουν χειρότερη κι από πουτάνα.

ΜΑΡΙΑΝ: Όταν σκέφτομαι τι ήμουν πριν από λίγα μόνο χρόνια, είναι σα να είμαι άλλος άνθρωπος. Καθώς κάναμε έρωτα σήμερα το βράδυ, αισθάνθηκα σα να το έκανα μ' έναν ξένο. Αστείο δεν είναι; Για να πω την αλήθεια, ήταν μάλλον ερεθιστικό! Ίσως κάποια μέρα να γίνουμε πολύ καλοί φίλοι. Και σταδιακά θα μάθουμε να δεχόμαστε ο ένας τον άλλον σαν αυτούς που πραγματικά είμαστε κι όχι αυτό το απαίσιο...

ΓΙΟΧΑΝ: Απαίσιο τι;

ΜΑΡΙΑΝ: Εννοώ αυτό το μασκαρεμένο πράγμα.

ΓΙΟΧΑΝ: Μασκαρεμένο πράγμα;

ΜΑΡΙΑΝ: Να μπορούσαμε μόνο να συναντιόμαστε σαν οι άνθρωποι που έπρεπε να είμαστε. Κι όχι οι άνθρωποι που προσπαθούν  να παίζουν τους ρόλους που τους έχουν υπαγορεύσει διαφόρων ειδών δυνάμεις.

ΓΙΟΧΑΝ: Φοβάμαι ότι είνα αδύνατο. Το μασκάρεμα αρχίζει στη βρεφική κούνια και διαρκεί σ' όλη τη ζωή. Κανείς στον κόσμο δεν μπορεί να βρει τον εαυτό του, όπως λες εσύ.

Σκηνή έκτη Στη Μέση της Νύχτας, σ' ένα Σκοτεινό Σπίτι, Κάπου στον Κόσμο

ΜΗΤΕΡΑ:  Έχω σκεφτεί πολλά για το γάμο μας. Ιδίως τώρα, που κάθομαι εδώ με το πόδι μου, κι είχα καιρό να σκεφτώ. 

ΜΑΡΙΑΝ: Και σε τι συμπέρασμα έχεις καταλήξει;

ΜΗΤΕΡΑ: Σε τίποτα, πραγματικά. Κι αυτό είναι που μ' εκπλήσσει. 

ΜΑΡΙΑΝ: Τι εννοείς;
ΜΗΤΕΡΑ: Κάναμε καλή ζωή. Μερικές φορές δεν είχαμε κέφια, είν' αλήθεια, αλλά ποτέ δεν τσακωνόμασταν. Ποτέ δεν ξεπέσαμε στο να ταπεινώνουμε και να βρίζουμε ο ένας τον άλλον. Αντί γι' αυτό, παραμέναμε σιωπηλοί. Κι ήταν καλύτερα έτσι. Σταδιακά οι έχθρες υποχώρησαν και ξεχάσαμε τις διαφορές μας. Ούτε ο Φρένρικ ούτε κι εγώ είχαμε παράπονα (Παύση)
ΜΑΡΙΑΝ: Όχι.
ΜΗΤΕΡΑ: Φυσικά μού λείπει. Μα στην πραγματικότητα, δεν αισθάνομαι πιο μόνη τώρα, από τότε που ήταν ζωντανός.
ΜΑΡΙΑΝ: Λυπάμαι πολύ που τ' ακούω αυτό.
ΜΗΤΕΡΑ: Γιατί; Κι οι δυο ήμασταν πολυάσχολοι. Αυτός τις υποθέσεις του, κι εγώ τα δικά μου.

ΜΑΡΙΑΝ: Έχεις ποτέ μισήσει το μπαμπά;
ΜΗΤΕΡΑ: Να τον μισήσω; Τι εννοείς;
ΜΑΡΙΑΝ: Όταν παντρευτήκατε, υπογράψατε κι οι δυο ένα συμβόλαιο που τον ευνοούσε ιδιαίτερα. Δεν τον μίσησες ποτέ γι' αυτή τη συναλλαγή;
ΜΗΤΕΡΑ: Μου άρεσε. Εξ άλλου, ήμασταν τυφλοί σαν τα μικρά γατάκια. Κανείς απ' τους δυο δεν είχε καταλάβει τι ξεκινούσαμε.
ΜΑΡΙΑΝ: Μα, μαμά, δεν είναι δυνατόν!
ΜΗΤΕΡΑ: Είχε τα ελαττώματά του. Κι εγώ επίσης. (Παύση) Όχι δεν είναι αυτό.
ΜΑΡΙΑΝ: Τι είναι τότε;
ΜΗΤΕΡΑ: Αναρωτιέμαι πώς θα ήταν αν είχαμε εμπιστευτεί ο ένας τον άλλον. Αν συζητούσαμε για όλα όσα μας συνέβαιναν.
ΜΑΡΙΑΝ: Και ποτέ δεν το κάνατε;
ΜΗΤΕΡΑ: Όχι. Υπήρχε ο κανόνας που μας έμαθαν οι γονείς μας:  Ο  κ α θ έ ν α ς  α σ χ ο λ ε ί τ α ι  μ ε  τ ι ς  δ ι κ έ ς  τ ο υ  δ υ σ κ ο λ ί ε ς.
ΜΑΡΙΑΝ: Το 'χεις μετανιώσει;
ΜΗΤΕΡΑ: Όχι ακριβώς μετανιώσει. Δεν μπορώ να το πω. Μα δεν μπορώ να  μην αναλογιστώ την ηρωική σιωπή μας. Είμαι σίγουρη ότι τον βασάνισε αρκετά. Ήταν τόσο ζωντανός άνθρωπος. Πολύ πιο εύθυμος και εξωστρεφής από μένα.
ΜΑΡΙΑΝ (Συγκινημένη) : Κατηγορείς τον εαυτό σου, μαμά;
ΜΗΤΕΡΑ: Δεν ξέρω. Μα είναι ανατριχιαστικό. Όχι, όχι, ανατριχιαστικό, αυτή η λέξη είναι υπερβολικά δραματική. Είναι αξιοπερίεργο το ότι δυο άνθρωποι ζουν μια ολόκληρη ζωή μαζί, χωρίς να...
ΜΑΡΙΑΝ: Χωρίς ν' αγγίζουν ο ένας τον άλλον.
ΜΗΤΕΡΑ: Ίσως αυτό να εννοώ.
ΜΑΡΙΑΝ: Και τώρα νομίζεις ότι έφταιγες εσύ;
ΜΗΤΕΡΑ: Εννοείς ότι κάθομαι εδώ με τη συνείδησή μου λερωμένη; Όχι, δεν είναι έτσι. Κάναμε το καλύτερο που μπορούσαμε. Παρ' όλα αυτά...
ΜΑΡΙΑΝ: Δεν μπορείς να μη σκέφτεσαι την...
ΜΗΤΕΡΑ: Μοιάζει τόσο ψεύτικο, όταν το βάζεις σε λέξεις. Εξαφανίστηκε στο σκοτάδι και πήρε τη ζωή του μαζί του. Μα το αστείο είναι ότι έχει πάρει και τη δικιά μου (Χαμογελάει) Αυτό είναι που λένε αντιμετώπιση της πραγματικότητας, έτσι δεν είναι;

ΓΙΟΧΑΝ: Τι συμβαίνει; Κλαις;
ΜΑΡΙΑΝ: Είναι τόσο συγκινητικό. Είμαι πράγματι χαζή.
ΓΙΟΧΑΝ: Συγκινητικός εγώ; Αποκλείεται!
ΜΑΡΙΑΝ: Ναι, είσαι, Γιόχαν, αγάπη μου. Έχεις τόσο πολύ μικρύνει με κάποιο τρόπο.
ΓΙΟΧΑΝ (Σαστισμένος) : Νομίζεις ότι έχω συρρικνωθεί;
ΜΑΡΙΑΝ: Είσαι πολύ πιο όμορφος από πριν. Και μοιάζεις τόσο απαλός και τρυφερός. Άλλοτε είχε πάντα ένα τόσο έντονο βλέμμα, κάπως ανήσυχο κι επιφυλακτικό.
ΓΙΟΧΑΝ: Μπα, πραγματικά;
ΜΑΡΙΑΝ: Σε κακομεταχειρίζονται οι άνθρωποι;
ΓΙΟΧΑΝ (χαμογελώντας) : Πραγματικά, δεν ξέρω. Ίσως να έχω σταματήσει ν' αμύνομαι. Κάποιος είπε ότι έγινα μαλθακός κι ότι παραδίνομαι εύκολα. Ότι είμαι υποτονικός. Δεν είναι αλήθεια. Αν μη τι άλλο, νομίζω ότι έχω βρει τις σωστές μου αναλογίες. Παραδέχτηκα ταπεινά τα όριά μου. Αυτό με κάνει καλό και λίγο πένθιμο.