...........................................................
«Θεωρώ κληρονομιά όλη τη σοφία της ανθρωπότητας»
Η ζωή του Περικλή Κοροβέση γεμάτη τέχνη, ιδέες και
ακτιβισμό |
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Περικλής Κοροβέσης μιλάει
χαμηλόφωνα και γκρεμίζει τείχους, ζει σε μια από τις πιο
πολυπολιτισμικές γειτονιές της Αθήνας, γράφει, συλλέγει γνώσεις από τους
αρχαίους πολιτισμούς, την αραβική ποίηση, βλέπει παραστάσεις σε
θεατράκια, δονείται από την τέχνη που διευρύνει τα ανθρώπινα όρια και
κάνει ακτιβισμό πάντα και παντού.
Οι
εκδόσεις «Opportuna», που εξέδωσαν το καινούργιο βιβλίο του «Η αδράνεια
ροκανίζει το μέλλον», με κείμενά του δημοσιευμένα στην «Εφημερίδα των
Συντακτών», διοργανώνουν σήμερα (Κυριακή) (18.30) στο «Τριανόν»
εκδήλωση-αφιέρωμα για την 50χρονη πολυεπίπεδη δράση του Περικλή
Κοροβέση.
Με το βιβλίο του «Οι Ανθρωποφύλακες» έσυρε τη χούντα στο Συμβούλιο
της Ευρώπης απ’ όπου αποβλήθηκε η Ελλάδα, κοινοποίησε διεθνώς τις
βασανιστικές μεθόδους της και τράβηξε, ίσως, την πρώτη κλωστή για να
ξηλωθεί το παράνομο καθεστώς της δικτατορίας, αφού ήταν το πρώτο
αντιδικτατορικό βιβλίο.
Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο Στέφανος Ροζάνης και ο Γιάννης Ραχιώτης.
Παράλληλα, θα προβληθεί για πρώτη φορά στην Αθήνα το πειραματικό μικρού
μήκους ντοκιμαντέρ «Σκέφτομαι τα κορίτσια που αγάπησαν», που έκανε
πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Με αφορμή την εκδήλωση, η
«Εφ.Συν.» ζήτησε συνέντευξη από τον άνθρωπο που ξεκίνησε από την τέχνη,
ζει και πάλλεται εντός της, «αλλά μετά τη χούντα και αυτά που πέρασα, η
τέχνη έγινε ακτιβισμός».
• Πώς προέκυψε το ντοκιμαντέρ «Σκέφτομαι τα κορίτσια που αγάπησαν»;
Είχαμε διοργανώσει περιοδεία για τις «Παράπλευρες καθημερινές
απώλειες» και για την επανέκδοση των «Ανθρωποφυλάκων». Ο Σπύρος
Σκάνδαλος και ο Γιώργος Μπουγιούκος, νέα παιδιά, μου πρότειναν να την
κινηματογραφήσουν. Ετσι, ξεκινήσαμε με την κάμερα σαν χωροφύλακα, να
καταγράφει τα πάντα. Μέχρι ένα κατούρημα έκλεψαν οι κερατάδες (γέλια).
Δεν υπάρχει σενάριο, κινηματογραφούν κουβέντες σε λέσχες,
παρουσιάσεις και από το τεράστιο υλικό προέκυψε 18λεπτο road movie. Χάρη
στις κινηματογραφικές τους ικανότητες εμφανίζομαι σαν πρωταγωνιστής. Τη
βρήκα πολύ συμπαθητική δουλειά, αλλά δεν είναι ούτε συνέντευξη εφ’ όλης
της ύλης ούτε η ζωή μου στο φιλμ. Είναι τέσσερις συγκεκριμένες ημέρες
ενός ανθρώπου.
• Είστε απαιτητικός θεατής; Αποθεώσατε με δύο δημοσιεύματα το «Battlefield» του Πίτερ Μπρουκ που είδαμε στην Αθήνα.
Με τρία. Αν κάποιος μου πει ότι δεν σκαμπάζω «γρι» από πολιτική, δεν
θα με πειράξει. Αντιθέτως, θα αγριέψω αν μου πει ότι δεν καταλαβαίνω από
θέατρο, κινηματογράφο, βιβλίο, χορό - και εδώ που τα λέμε από κρασί και
καλό φαγητό, γιατί από τις γυναίκες, μαθαίνω ακόμα. Αυτά είναι η τροφή
μου και όσο μεγαλώνω πρέπει να προσέχω τι τρώω.
Οταν μου λείπουν, είμαι εξαθλιωμένος. Πέρασα πολλές φτώχειες, αλλά
ποτέ δεν έχασα θέατρο, χορό, όπερες, βιβλία. Ηταν προτιμότερο να τρώω
ένα σάντουιτς και να βλέπω μια παράσταση, παρά να τρώω κοψίδια και να
βλέπω σίριαλ. Αυτό φάνηκε από την επιλεκτική στάση που είχα με τη
χούντα. Οταν έχεις απέναντί σου τον Παπαδόπουλο, δεν θα κάνεις τίποτα;
Τον εαυτό σου υποστηρίζεις, άσχετα από ιδεολογίες, φιλοσοφίες.
• Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης;
Η τέχνη είναι τρόπος ζωής. Ο Γκροτόφσκι είπε «στο θέατρο δεν
παίζουμε, ζούμε. Θέατρο παίζουμε στη ζωή». Ο καλός ηθοποιός που μας
αφήνει άφωνους είναι γιατί βάζει την ψυχή του. Ο καλλιτέχνης μάς
διδάσκει τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος.
Ιδιαίτερα οι χορευτές αποκαλύπτουν τις δυνατότητες του σώματος. Για
κάποιους θεολόγους η έννοια του Θεού είναι ο άνθρωπος που ξεπερνάει τα
όριά του. Στην ουσία, τελετουργία και τέχνη είναι αδελφά συμπτώματα.
• Οταν γράφατε τους «Ανθρωποφύλακες» είχατε επίγνωση ότι με τη λογοτεχνία αλλάζετε τρόπο ζωής και κάνετε πολιτική πράξη;
Ημασταν νέοι, δεν φανταζόμασταν ούτε είχαμε καταλάβει πόσο μέτραγαν
αυτά για τη χούντα. Τα θεωρούσα ως την κανονική πορεία ενός αριστερού.
Είχα διαβάσει για τη Μακρόνησο και γνώριζα τις μεθόδους.
Ελεγα «δεν είσαι κάτι ξεχωριστό, μην το παίρνεις προσωπικά». Ημουν
από τους τυχερούς που τη σκαπούλαραν. Θεωρούσα ότι ήμουν ασήμαντος στην
Ιστορία, ένα παιδί, όχι ήρωας. Χρόνια αργότερα έμαθα από τον Δημήτρη
Γκιώνη ότι είχα γράψει το πρώτο αντιδικτατορικό βιβλίο, αλλά δεν είχα
συνείδηση.
Αυτά δεν είναι βήματα για εξουσία, αλλά για αυτογνωσία. Βγαίνοντας
από τη φυλακή, είδα ότι ο κόσμος ενδιαφερόταν να μάθει. Οταν πήγα να
καταθέσω στο Συμβούλιο της Ευρώπης, μου είπε ο Πάμπλο «γράψε ένα
βιβλίο». Η πρόθεση ήταν να εκφράσω κάτι. Μετά τη χούντα και αυτά που
πέρασα, δεν υπάρχει τέχνη, υπάρχει ακτιβισμός.
• Ο Πάμπλο σάς παρακίνησε πρώτος;
Ναι, σε ένα παράνομο ραντεβού στο Μουσείο της Γενεύης, όπου ως
επισκέπτες σχολιάζαμε υποτίθεται τους πίνακες. Εγραψα το βιβλίο σ’ ένα
κατάλυμα για τους πρόσφυγες. Ηταν από Αγκόλα, Αλγερία, Αργεντινή,
Λατινική Αμερική και όλοι είχαν περάσει βασανιστήρια. Είδα ότι παντού
λειτουργεί η ίδια μέθοδος.
Το βιβλίο δεν είναι σοσιαλιστικού ρεαλισμού, τον οποίο απεχθανόμουν,
είναι αυθόρμητης έκφρασης, το έγραψα σαν απλή κατάθεση και σ’ αυτό
λειτούργησαν τα διαβάσματα του παρελθόντος. Ο Ρολάν Μπαρτ, που αργότερα
γνώρισα, έλεγε κείμενο, όχι πλοκή, οπότε περιγράφω τον μηχανισμό, όχι το
πρόσωπο. «Οι ανθρωποφύλακες» δεν έχουν πρωταγωνιστή.
Καταγράφεις αλλά δεν οικειοποιείσαι, δεν κάνεις καριέρα. Το
μεγαλύτερο κομπλιμέντο μού το έκαναν οι συγκρατούμενοι, οι
συν-βασανιζόμενοί μου, όταν μου είπαν «θα μπορούσα να το έχω γράψει
εγώ». Πράγμα που σημαίνει ότι εκεί είδαν τον εαυτό τους. Αντέξανε-δεν
αντέξανε στα βασανιστήρια, δεν υποτιμώ κανέναν. Οσοι κατηγορούν εκ των
υστέρων, ας περνούσαν από εκεί να δούμε τι θα έκαναν. Εχω την ίδια
εκτίμηση και σεβασμό σε όσους βασανίστηκαν. Μίλησαν-δεν μίλησαν.
• Εσείς συλληφθήκατε όταν σύντροφός σας έσπασε στον βασανισμό και έδωσε ονόματα και μαζί το δικό σας...
Δεν ήταν οποιοσδήποτε, ήταν ένα από τα πέντε παιδιά που μαζί με τον
Μίκη δημιούργησαν το «Πατριωτικό Μέτωπο», την πρώτη αντιστασιακή
οργάνωση. Ηταν ο Θέμης Μπανούσης, αλλά αυτό δεν αλλάζει σε τίποτα την
προσφορά του.
• Στο σημείωμα της έκδοσης «Η αδράνεια ροκανίζει το μέλλον»,
χαρακτηρίζετε «λείψανα ιδεολογημάτων τον κομμουνισμό και τη
σοσιαλδημοκρατία», αναφέρετε ότι μας χρειάζεται «μια νέα καθαρή ματιά
που να αξιοποιεί τη σοφία της ανθρωπότητας» και φέρνετε το παράδειγμα
του κολιμπρί για την ατομική προσφορά στην κοινότητα. Ποιο μοντέλο έχετε
στο μυαλό σας;
Μετά τη χούντα είδαμε ότι όσα μας είχε μάθει η Αριστερά δεν ίσχυαν.
Καταλαβαίναμε ότι χρειάζεται μια επανατοποθέτηση των πραγμάτων, ένας
νέος διαφωτισμός. Οι σοσιαλδημοκράτες συνέβαλαν για να φτιαχτεί ένα νέο
κοινωνικό πρόσωπο όχι γιατί πίστευαν στην κοινωνία, αλλά για να μη
χάσουν τη θέση τους.
Τότε καταλάβαμε ότι χρειαζόταν μια ενιαία διαφώτιση και να
ξαναρχίσουμε από την αρχή, να δούμε πού κάναμε το λάθος. Μετά τον
Γαλλικό Μάη, το πρόβλημα δεν ήταν να μετατρέψουμε τον Μαρξ και τον Λένιν
σε νέο θρησκευτικό δόγμα, αλλά να βρούμε αν είχαν κάτι να μας πουν για
να επικοινωνήσουμε.
Εμείς διαμορφώσαμε τη θεωρία σε σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα.
Αλλά οι άνθρωποι, όταν ακούν κάτι καινούργιο, προτιμούν τη σιγουριά
τους. Δεν είναι καθόλου εύκολη η προσωπική επανάσταση για να βρεις τον
εαυτό σου.
Γι’ αυτό θαυμάζω τους ομοφυλόφιλους, ειδικά της Ελλάδας, οι οποίοι
μπόρεσαν σε μικροαστικά περιβάλλοντα να επιβάλουν την ταυτότητά τους. Θα
πω κάτι που θα φανεί προβοκατόρικο: έχουμε να μάθουμε από τους
ομοφυλόφιλους, τους τρανσέξουαλ, τις τραβεστί πώς βρήκαν την
προσωπικότητά τους σε μια κοινωνία όχι απλά εχθρική, αλλά τιμωρητική.
Τα δόγματα δημιουργήθηκαν από τους δημοκράτες και τους κομμουνιστές.
Εξαιρώ τους αναρχικούς γιατί αυτοί δεν έχουν πάρει την εξουσία, αν την
έπαιρναν, θα βλέπαμε τι θα γινόταν, γιατί υπάρχουν αρκετοί εξουσιαστές
μέσα στους αντιεξουσιαστές...
• Οι απόψεις σας συνδυάζουν τον μαρξισμό και την αναρχία. Πού ανήκετε ιδεολογικά;
Εχουν γραφτεί πολλά για τις σχέσεις μαρξισμού - αναρχισμού. Η δική
μου προσέγγιση είναι άλλη. Θεωρώ κληρονομιά όλη τη σοφία της
ανθρωπότητας. Καλός ο Μαρξ, καλός ο Μπακούνιν, αλλά υπάρχουν κι άλλοι
που έχουν σχέση με την ανθρωπότητα.
Πρέπει να πάρουμε την αρχαία σοφία, την ελληνική, την κινεζική, την
αραβική, των Ινδιάνων. Αυτά είναι απελευθερωτικά προτερήματα για την
κοινωνία. Ιδεολογικά θα έλεγα ότι είμαι κοροβεσιστής και δεν θέλω
κανέναν οπαδό γιατί θα μου τα κάνει σκατά (γέλια).
• Πώς αισθάνεστε που είστε διάσημος;
Δεν είμαι ιδιαίτερα, εξάλλου ήταν κάτι που ποτέ δεν με ενδιέφερε.
Εκείνο που ήθελα ήταν να διαμορφώσω την προσωπικότητά μου, να έχω
προσωπικές αναφορές. Αυτό έχω ως όφελος και από την άλλη πιστεύω ότι
πέρασε κάποιος ποδόγυρος από τη ζωή μου, όπως λέει ο Σιρανό ντε
Μπερζεράκ.
Μπορεί να αποτύχαμε να κάνουμε την επανάσταση, αλλά διαμορφώσαμε έναν
κύκλο και μια εκτίμηση από ανθρώπους και αυτό δεν είναι λίγο. Στα 76
μου πηγαίνω ακόμα στα θεατράκια και αισθάνομαι ευχαρίστηση αντί να τρέχω
στα πολιτιστικά ιδρύματα.
Σκηνή από το ντοκιμαντέρ «Σκέφτομαι τα κορίτσια που
αγάπησαν» |
Θεωρώ οδηγό εκείνο που λέει «προσπάθησες ν’ αλλάξεις τον κόσμο, δεν
τα κατάφερες, προσπάθησες ν’ αλλάξεις την πατρίδα σου, δεν τα κατάφερες,
προσπάθησες ν’ αλλάξεις τη γειτονιά σου, δεν τα κατάφερες, προσπάθησες
ν’ αλλάξεις τον εαυτό σου και αυτό δεν είναι λίγο».
• Στριφογυρίζει στο μυαλό μου πώς αντέχει κάποιος τον βασανισμό...
Το νερό είναι η βασική μονάδα για να δοκιμάσεις τα κρασιά. Το νερό
είναι το μηδέν και είσαι εσύ. Δεν ξέρεις ότι μέσα σου κουβαλάς ένα
μπορντό, ένα μποζολέ, ένα αγιορείτικο. Αναδύονται άγνωστες δυνάμεις κι
αυτές σε οδηγούν. Διαισθάνεσαι ότι έρχεσαι από κάπου αλλού, έχεις άλλο
πολιτισμό και δεν θέλεις να σε ταπεινώσουν αυτοί οι μαλάκες.
• Και στη ζωή μετά πώς το διαχειρίζεσαι;
Τα βασανιστήρια δεν τελειώνουν την ημέρα που βγαίνεις από τη φυλακή.
Τα κουβαλάς συνέχεια, χρειάζεσαι στήριξη, γι’ αυτό είχα πει να
δημιουργηθούν κέντρα βασανιζόμενων. Το θέμα είναι να μη σε πληγώνει, να
λειτουργείς όπως το στρείδι που έναν κόκκο άμμου τον κάνει μαργαριτάρι.
Υπάρχει διάχυτος φασισμός στην ελληνική κοινωνία
• Πώς βλέπετε την πολιτική εξέλιξη της χώρας;
Βλέπω ότι όλα τα κόμματα του Κοινοβουλίου, πλην ΚΚΕ και Χ.Α., έκαναν παρτούζες εθνικής ενότητας.
• Ωραίο αυτό που λέτε, αλλά γιατί βάζετε μαζί ΚΚΕ και Χ.Α.;
Δεν τους βάζω μαζί, ο καθένας έχει τη δική του σκοπιά, αλλά
εκπροσωπούν τα δύο άκρα. Το ΚΚΕ είναι το παλαιότερο ελληνικό κόμμα.
Είναι δυνατό με τέτοιες θυσίες να βρίσκεται πίσω από τη Χ.Α.; Δεν πάει
κάτι στραβά εκεί;
• Η κοινωνία δεν πάει στραβά όταν ψηφίζει X.A.;
Είναι όνειδος για όλους μας. Παρότι έχω γράψει πολλά για τον
σταλινισμό, να σου πω την αμαρτία μου, έχω μια συμπάθεια αλλά και μια
λύπη γι’ αυτά που συμβαίνουν. Με στεναχωρεί η εξέλιξη, ότι το ΚΚΕ
παραμένει σε έναν ανεδαφικό ρεαλισμό που οδηγεί στη σέχτα.
Οι χρυσαυγίτες, που είναι επικίνδυνοι, είναι το βαθύ ελληνικό κράτος,
οι απόγονοι του Μεταξά, και αν κάνουν μια μεταστροφή στιλ Λεπέν,
μπορούν να αποσπάσουν υψηλά ποσοστά.
• Υπάρχει κρίση στην πολιτική σκέψη της κοινωνίας και στρέφεται προς τη Χ.Α.;
Υπάρχει διάχυτος φασισμός. Η μεγάλη δεξαμενή που τροφοδοτεί τη Χ.Α.,
εκτός από τα παραδοσιακά κόμματα, είναι αυτό που λέμε η νοοτροπία του
Ελληνα. Συμπεριφορές που θεωρούνται ιδιοτροπία του λαού. Μια Πρωτοχρονιά
φωνάξαμε εδώ τις μάνες που ήταν ακόμα ζωντανές, ανάμεσά τους και του
Γιάννη Καλαϊτζή.
Ολες ηλικιωμένες γυναίκες. Οταν έφευγαν, τις περίμενε κάτω το
αυτοκίνητο. Σπάει όμως η κόπιτσα από τη φούστα της μάνας του Καλαϊτζή
και μέχρι να τη μαζέψει και να μπει, σχηματίστηκε ουρά από αυτοκίνητα
που άρχισαν να κορνάρουν όλα μαζί. Χωρίς να πούμε τίποτα με τον Γιάννη,
αρχίσαμε να περνάμε από το καθένα μέχρι κάτω και να τους φωνάζουμε «δεν
βλέπετε ότι έχουμε ηλικιωμένες γυναίκες;».
Κανείς δεν άνοιξε το παράθυρο. Οταν περιμένω στην ουρά και κάποιος
μπαίνει μπροστά μου, όταν με κλέβει το εστιατόριο, αυτές δεν είναι
φασιστικές συμπεριφορές που θέλουν να επιβάλουν τον δικό τους κώδικα;
Οταν στην παρέα με τους κοιλάρες σού βάζουν στη μούρη σου τα παϊδάκια
και τα λουκάνικα και σου λένε «φάε ρε, φάε», δεν είναι σχέσεις επιβολής;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου