"Ταξίδι στην Κριμαία" ("Evge") ταινία του Ναριμάν Αλίεβ (2019)

 ..............................................................

"Ταξίδι στην Κριμαία" ("Evge") ταινία του Ναριμάν Αλίεβ (2019)

έγραψε ο Μανώλης Κρανάκης (flix.gr, 5.9.2021)

Ένα νεαρό αγόρι, ο Αλίμ, φοιτητής δημοσιογραφίας στο πανεπιστήμιο του Κιέβου κάθεται στο διάδρομο ενός νεκροτομείου. Μοιάζει χαμένος. Περιμένει τον πατέρα του που προσπαθεί να ξεγελάσει με δωροδοκίες την γραφειοκρατία και να φροντίσει μόνος του για την ταφή του μεγαλύτερου γιου του, ακόμη ένα θύμα του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που ξεκίνησε το 2014 και συνεχίζεται, κοστίζοντας ζωές και πολλά περισσότερα και από τις δύο πλευρές. Ο πατέρας του, ο Μουσταφά, είναι αυστηρός Μουσουλμάνος, θέλει η ταφή του γιου του να γίνει με κάθε παράδοση, πίσω στην Κριμαία και είναι διατεθειμένος να διασχίσει ολόκληρη την Ουκρανία για να τα καταφέρει. Με τον νεκρό γιο μέσα σε ένα ανοιχτό φέρετρο, αντίθετα από ότι ορίζει ο νόμος, στο πίσω μέρος ενός τζιπ, το ταξίδι ξεκινάει. Ενα ταξίδι πρωτίστως εξιλέωσης για τον Μουσταφά και βίαιης ενηλικίωσης για τον Αλίμ.

Όταν ο Αλίμ ρωτήσει τον πατέρα του που πάνε, αυτός θα απαντήσει «Σπίτι».

«Σπίτι» είναι και η ακριβής μετάφραση του πρωτότυπου τίτλου του μεγάλου μήκους ντεμπούτου του Ναριμάν Αλίεφ, μιας ταινίας που «ενηλικιώνεται» κι αυτή με τη σειρά της, καθώς, στάση με τη στάση, το ταξίδι των δυο αντρών που ξεκινούν ως δύο άκρα πριν ανακαλύψουν τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ τους, μετατρέπεται από μια ιστορία διαδραματίζεται στο σήμερα μιας διχασμένης χώρας και που πατάει γερά στο ρεαλισμό σε ένα σχεδόν μεταφυσικό εσωτερικό οδοιπορικό που κορυφώνεται στην τελική ποιητική πράξη που μοιάζει αδύνατον να σε αφήσει ασυγκίνητο.

Οι έννοιες του «σπιτιού», της «πατρίδας», του «ανήκειν» είναι κυρίαρχες σε αυτό το road movie που, με αφορμή αυτό το παράδοξο (αν και κινηματογραφικά γνώριμο) καραβάνι της μεταφοράς ενός νεκρού, χαρτογραφεί την Ουκρανία σήμερα, εντοπίζει τα ιστορικά και κοινωνικά κενά στην συχνά εχθρική ως και βίαιη αντιμετώπιση που θα έχουν οι δύο Τατάροι της Κριμαίας, αλλά ανοίγει και την εικόνα σε μια γωνιά του κόσμου όπου κάτω από τον εκτυφλωτικό ήλιο και την ανέμελη καθημερινότητα κρύβεται επιμελώς μια απέραντη θλίψη κι ένα μεγάλο τραύμα, ένα ανοιχτό κατηγορώ προς κάθε κατεύθυνση. Ο Αλίεφ είναι πολιτικός με τον τρόπο που οφείλει κάθε νέος κινηματογραφιστής που μεταφέρει στην πρώτη του ταινία πρωτίστως ένα βίωμα, αλλά η πραγματική του ιστορία είναι η σχέση του Αλίμ με τον Μουσταφά, μια μικρότερης εμβέλειας αλλά ουδόλως διαμετρήματος σύγκρουση ανάμεσα σε δύο γενιές.

Πατέρας και γιος βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά του χρόνου, της Ιστορίας και του κόσμου. Ο Αλίμ ζει στο Κιέβο μια ελεύθερη ζωή, κοιτάζοντας μπροστά στο μέλλον μιας νέας εποχής, αφήνοντας πίσω του καταγωγές, θρησκείες και εθνικά τραύματα. Αυτά τα κουβαλάει - σχεδόν κυριολεκτικά - στο κουρασμένο μεταφορικά αλλά και παθολογικά σώμα του ο Μουσταφά, ο οποίος υπήρξε αμετακίνητος θεματοφύλακας μιας παράδοσης που σκορπίστηκε στον αέρα τραγικών απελάσεων και διωγμών. Το ίδιο κάνει και τώρα, απαιτώντας από τον Αλίμ να τον ακολουθήσει, θεωρώντας υποχρέωση του να αποχαιρετήσει τον αδελφό του, ακόμη ένα θύμα της απονενοημένης «ελεύθερης» ζωής στο Κιέβο κατά τον ίδιο.

Στην πραγματικότητα, ο Μουσταφά θέλει κάτι άλλο, κάτι που το ανακαλύπτει στην πορεία και θα γίνει μαζί η αποστολή και η ύστατη θυσία του μαζί. Σίγουρος πως το «σπίτι» είναι κάτι που πρωτίστως το κουβαλάς μαζί σου, ο Μουσταφά προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει στον Αλίμ τα υλικά για να μπορέσει αυτός να χτίσει το δικό του. Κάτι που δεν έκανε για πολλά χρόνια και που η ταινία θα αφήσει τις βαθύτερες αιτίες να πλανώνται ως αίνιγμα στη σχέση τους.

Μια σχεδόν αριστουργηματική σκηνή που ο πατέρας μαθαίνει στον γιο να αμύνεται και άλλη μια μιας προσευχής που μένει καρφωμένη στη μνήμη για πολύ ώρα μετά τους τίτλους τέλους, ορίζουν την ενηλικίωση του Αλίμ καθώς στην «έρημο» μιας αχαρτογράφητης γύρω του χώρας απλώνονται τα τραύματα ενός ολόκληρου λαού, αλλά και τα «συγγνώμη» ενός πατέρα προς ένα γιο που αφήνουν πλέον ελεύθερο χώρο για ελπίδα.

Μπορεί η ιστορία να μοιάζει μικρή, και η δυναμική της να εξαντλείται συχνά σε εύκολες σεναριακές λύσεις, ενδεικτικές ενός φιλόδοξου ντεμπούτου, αλλά ο Αλίεφ αντισταθμίζει σε στιβαρότητα οπτικής και συναισθήματος, παραδίδοντας ένα λιτό, βαθιά θλιμμένο αλλά με τον τρόπο του λυτρωτικό ταξίδι προς το… σπίτι.