Για την ταινία του Νίκου Παπατάκη "Η φωτογραφία" (1986) από τη φίλη στο fb Eirini Giannaki (facebook, 21.3.2022)

 ..............................................................

Για την ταινία του Νίκου Παπατάκη "Η φωτογραφία" (1986)

από τη φίλη στο fb Eirini Giannaki (facebook, 21.3.2022)

Ημέρα της ποίησης σήμερα, κάποιος μου θύμισε αυτή τη φωτογραφία από μια ταινία που ονομάζεται απλά "Η Φωτογραφία" και είναι του Νίκου Παπατάκη. Μία από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών, αν όχι η καλυτερη κι ας είναι συγκριτικά ελάχιστα γνωστη. Για όποιον δεν έχει δει την ταινία του 1986, στη φωτογραφία είναι ο Ηλίας-Άρης Ρέτσος μπροστά στη φωτογραφία της λαϊκής τραγουδίστριας που θα συστήσει ως αδελφή του στον Γεράσιμο - Χρήστο Τσάγκα, μετά τη μετανάστευση του στο Παρίσι και τη φιλοξενία του από τον τελευταίο, στα χρόνια της δικτατορίας. Αυτό το ψέμα το οποίο ο Ηλίας θα συνεχίσει να τροφοδοτεί με διάφορα τεχνάσματα θα σταθεί καταλυτικό για τον Γεράσιμο αλλά και για όλη την πλοκή της ταινίας. Ο Γεράσιμος θα ερωτευτεί την εικονιζομενη άγνωστή του γυναίκα και θα αναδιοργανώσει όλη τη ζωή του, γκρεμίζοντας τα πάντα στην κυριολεξία, μέχρι και τους τοίχους του σπιτιού του, προκειμένου να την παντρευτεί. Η φαντασία θα φουντώσει την αγάπη του για ενα "πουκάμισο αδειανό", για μια γυναίκα που δεν υπάρχει καν και που τι ειρωνεία, τη λένε Ευτυχία, μέχρι που οι δυο τους θα επιστρέψουν στην Ελλάδα για τον γάμο και το τραγικό τέλος της ιστορίας. Ο Ελληνογάλλος Παπατάκης που είχε γεννηθεί στην Αιθιοπία είχε πει σε συνεντευξη: "Ήθελα να κάνω ένα ελληνικό φιλμ κι όταν λέω ελληνικό δεν εννοώ να διαδραματίζεται στην Ελλάδα ή να παρουσιάζει ελληνικές φορεσιές. Αλλά να πραγματεύεται ένα σοβαρό ελληνικό πρόβλημα, και νομίζω πως τα κατάφερα." Κι ο Ραφαηλιδης είχε γράψει πως πρόκειται για "μια βαθιά ελληνική ταινία". Οπως τόσοι ποιητές της διασποράς ή που ενίοτε δεν μιλούσαν καν ελληνικά, έγραψαν, ως γνωστόν, μερικά από τα πιο "ελληνικα" ποιήματα κι οπως τόσοι καλλιτέχνες μίλησαν πολύ πιο δραστικά για τα καθ' ημάς ενώ είχαν μετοικήσει. Ωστοσο, δεν μιλάμε για μιαν "ελληνικότητα" για προφανείς λόγους. Το φιλμ δεν πραγματευεται μόνο τη μετανάστευση και τον νοστο αλλά και πολλά άλλα θέματα, όπως τις εθνικές μας ψευδαίσθησεις, τη δύναμη της εικόνας, τη φρεναπάτη του έρωτα και την αναζωογονητικη οσο και διαβρώτική ενέργεια του ονείρου. Παρ' όλο που η ταινία είναι ρεαλιστική, ταυτόχρονα στηρίζεται σε ένα παράδοξο το οποίο ο Παπατάκης με ευφυή τρόπο εξυφαινει, πειθοντας και τους πλέον κυνικους. Είναι δυνατόν ένας μεσήλικας με τακτοποιημενη φαινομενικά ζωή, μέχρι χθες ήσυχος κι απλός άνθρωπος, να στηριξει ολη του τη ζωή του σε μια χίμαιρα, οδηγούμενος στην καταστροφη;; Και από τι είδους σαδισμό εκκινείται ο ευεργετημενος νεαρός Ηλίας που πυροδοτεί την καταστροφή του ευεργέτη του; Αρκεί μία και μόνο εικόνα, μία προβολή, μια φαντασίωση για να στηθεί το οικοδόμημα ολοκληρης ζωης; Στο τέλος, ο Παπατακης δε λυπάται τους ήρωες του, όπως σε αρχαία ελληνική τραγωδία, η μετωπική σύγκρουση με την πραγματικότητα θα είναι αναπόφευκτη. Η φαντασία έχει πάντα ακριβό τίμημα για τους θαρραλέους εραστές της, όσο και για τους υποδαυλιστές της. Ο ποιητής Γιάννης Κακουλιδης έγραψε τους υπέροχους στιχους του τραγουδιού της ταινίας που τραγουδησε η ξεχασμένη Έλια Φιλίππου σε μουσική του Χριστόδουλου Χάλαρη και που εξηγούν καλυτερα με τη θαυμαστή οικονομία και την ακριβή στόχευση του λαϊκού τραγουδιού και την ταινία και τη φωτογραφία:

Μη στέλνεις γράμμα και γραφή,

μη στέλνεις ταχυδρόμους

και μέσα στα μεσάνυχτα

με βγάζουνε στους δρόμους.

Μη γράφεις άλλα ψέματα,

μην κοροϊδεύεις άλλο,

μου είναι βαρύ, αβάσταχτο

και βάσανο μεγάλο.

Τι δυστυχία, με λένε Ευτυχία

και τη ζωή μου τη χαλώ

σε έναν κόσμο ψεύτικο

και μέσα σ’ ιστορίες για άγρια θηρία.

Μη στέλνεις άνθη και φοντάν

και χρυσαφείς καδένες,

σταμάτα πια τα κόλπα σου

κι οι πονηριές κομμένες.

Τα όνειρα σε σελοφάν

τα τύλιξες, αλήτη.

Με πρόδωσες, με πούλησες

και μου `κλεισες το σπίτι.