Μια ανάγνωση ενός εμβληματικού τραγουδιού του Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου από τον συγγραφέα και φίλο στο fb Κώστα Κουτσουρέλη (facebook, 20.3.2020)

..............................................................

Μια ανάγνωση ενός εμβληματικού τραγουδιού του Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου

από τον συγγραφέα και φίλο στο fb Κώστα Κουτσουρέλη (facebook, 20.3.2020)

 

Υπάρχει ένα τραγούδι του Νίκου Γκάτσου, που περιλήφθηκε στη Μυθολογία του Μάνου Χατζιδάκι, δίσκο του 1966. Τίτλος του είναι "Ο Ιρλανδός κι ο Ιουδαίος", και πρώτος ερμηνευτής του ήταν ο νεαρός τότε Γιώργος Ζωγράφος.* Ο Γκάτσος μέσα από ένα παραμύθι μάς αφηγείται τη ματωμένη ανθρώπινη ιστορία.

Χρόνια και χρόνια μες στην άμμο
εκεί που ανθίζει η φοινικιά
δυο φίλοι πήγαιναν σε γάμο
δώρα κρατώντας και προικιά.
Ο ένας ήταν Ιρλανδός
ο άλλος ήταν Ιουδαίος...

 

Η πορεία μέσα στην έρημο είναι δύσκολη, όμως η ελπίδα δεν τους εγκαταλείπει:

Δίψα τους έκαιγε τα χείλη
μα πριν φωνάξουν τη βροχή
είδαν στην έρημο μια πύλη
που 'γραφε τέλος και αρχή.

 

Όταν διαβαίνουν όμως την πύλη, και ρωτούν πού πρέπει να πάνε, μαθαίνουν ότι έχουν φτάσει αργά:

Πέρασαν τα μεγάλα τείχη
και γύρω από την αγορά
κάποιον ρωτήσανε στην τύχη
πού είν' ο γάμος κι η χαρά.
Κι αυτός απλώνοντας τα χέρια
τους έδειξε στο χώμα εμπρός
δυο πεθαμένα περιστέρια
που ήταν η νύφη κι ο γαμπρός.

 

Οι μορφές που ο ποιητής επιλέγει δεν είναι τυχαίες. Λίγοι λαοί έχουν υποφέρει τόσο στην ιστορία τους όσο οι Ιρλανδοί και οι Ιουδαίοι. Κι αν η μοίρα του εβραϊσμού είναι μέσες άκρες γνωστή, η ιρλανδική ιστορία είναι πολύ λιγότερο. Δεν ξέρω πόσοι έχουν υπ’ όψιν τους την βάρβαρη και μακραίωνη αγγλική καταπίεση που υπέστησαν, την συστηματική, διά γραφειοκρατικών μεθόδων εντεταλμένων από το Λονδίνο, εξάλειψη της κέλτικης γλώσσας (ο "Ξεριζωμός" του Μπράιαν Φρίελ που παίχτηκε κι εδώ σε μας είναι μια συγκλονιστική μαρτυρία), τον μεγάλο ιρλανδικό λιμό που, επίσης με την αγγλική συνέργεια, στα μέσα του 19ου αιώνα αποδεκάτισε τον πληθυσμό μειώνοντας τον στο μισό, από τα 9 εκατομμύρια που ήταν τότε, και από τον οποίο ακόμη και σήμερα η Ιρλανδία δεν έχει συνέλθει.

Στα 1966, που γράφει ο Γκάτσος, το Έιρε έχει αποκτήσει κοντά 40 χρόνια την ανεξαρτησία του, όμως στη Βόρεια Ιρλανδία όπου ο πληθυσμός είναι μεικτός, πιστοί καθολικοί οπαδοί της Ένωσης και προτεστάντες οπαδοί της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο ακονίζουν τα νύχια τους, η κατάσταση σιγοβράζει. Θυμίζω ότι σιγοβράζει επίσης τότε το Κυπριακό, και στο ελληνικό αυτό νησί το αγγλικό διαίρει και βασίλευε έχει στρέψει τη μια ομάδα του πληθυσμού ενάντια στην άλλη.

Και είναι να ανατριχιάζει κανείς αναλογιζόμενος πόσο προφητικός αποδείχτηκε ο Γκάτσος. Μια χρονιά μετά, το 1967, η ιστορική μείζων Παλαιστίνη θα ζήσει τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το 1972 θα έχουμε την τρομοκρατική επίθεση κατά της ισραηλινής αποστολής στους ολυμπιακούς αγώνες του Μονάχου, το 1973 τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, και όλα τα άλλα που ακολούθησαν έκτοτε και είναι γνωστά.

Στην Βόρειο Ιρλανδία με την πορεία της 5ης Οκτωβρίου 1968 και τη "Μάχη του Μπογκσάιντ" του Αυγούστου του 1969 θα ξεκινήσει ένας κανονικός τριακονταετής πόλεμος, με κοντά 4.000 νεκρούς, που θα κορυφωθεί στη Ματωμένη Κυριακή του 1972 και στις απεργίες πείνας των εγκλείστων στις φυλακές της Θάτσερ το 1981, πόλεμος που μόλις στα 1998 θα σταματήσει (προσωρινά;) με την ειρηνευτική συμφωνία των δύο μερών.

Θα πει κανείς, υπάρχουν, μπορεί να τα βρει κανείς όλα αυτά σ’ ένα τραγούδι; Κι αυτά κι άλλα πολλά, θα έλεγα. Ας ακούσουμε ξανά τους σπουδαίους στίχους του Γκάτσου κι ας αναλογιστούμε όλους εκείνους που αυτήν εδώ τη στιγμή πορεύονται μέσ' απ' τις ερήμους - στο Κουρδιστάν, στην Κύπρο, στην Καταλωνία και όπου άλλου. Και που ρωτούν, πόσο συχνά μάταια, να μάθουν «πού είναι ο γάμος και η χαρά».

*Σημείωση, δική μου : Παιδί το τραγουδούσα αυτό το τραγούδι μόνο αφουγκραζόμενος τις εικόνες του. Μεγάλος ψυχανεμίστηκα το ιστορικό του νόημα. Προτιμώ τη λιγότερο "φωναχτή" και χαμηλόφωνη, ευαίσθητη ερμηνεία του Γιώργου Ρωμανού.