Από τα «Σημειωματάρια» του Αλμπέρ Καμί (1913 – 1960) (μτφ. Λήδα Παλλαντίου, εκδ. «Εξάντας», 1987) – μέρος ε’ και τελευταίο…

.............................................................

Αλμπέρ Καμί (1913 -1960)

·         Από τα «Σημειωματάρια» του Αλμπέρ Καμί (1913 – 1960) 

(μτφ. Λήδα Παλλαντίου, εκδ. «Εξάντας», 1987) – 

- μέρος ε’ και τελευταίο…

               ΤΕΤΡΑΔΙΟ 6^ο ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1948 – ΜΑΡΤΙΟΣ 1951

          ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ BUCHER*

   «Οι άνθρωποι που τους βαραίνει μια βαθιά θλίψη προδίδονται όταν είναι ευτυχισμένοι: έχουν έναν τρόπο να αρπάζουν την ευτυχία, σαν να θέλουν να την αγκαλιάσουν και να την πνίξουν από ζήλεια…»

*Σημ.: Προσχέδιο νουβέλας που συναντάμε πολλές φορές.

       ΙΟΥΛΙΟΣ ΤΟΥ ’48 – ΚΟΜΟ

   «Τι θα κάνουμε έναν ουρανό στερημένο από την αγάπη μας. Μένουμε μόνοι στη φρίκη των αληθινών ημερών μας».

       […]

   Η υπευθυνότητα έναντι της ιστορίας απαλλάσσει από την υπευθυνότητα έναντι των ανθρώπινων. Έτσι βολεύεται.

   Τα άστρα λαμπυρίζουν με τον ίδιο ρυθμό που τερετίζουν τα τζιτζίκια. Μουσική σφαιρών.

   Τρέλα αρετής που συγκλονίζει αυτό τον αιώνα. Στρέφοντας τα νώτα στον σκεπτικισμό, που είναι εν μέρει ταπεινοφροσύνη, η ανθρωπότητα γίνεται δύσκαμπτη προκειμένου να βρει μιαν αλήθεια. Θα χαλαρώσει όταν η κοινωνία ξαναβρεί μια πλάνη που θα είναι βιώσιμη.

   Η χαρά της ζωής διασκορπά, καταργεί τη συγκέντρωση, σταματάει κάθε ορμή προς το μεγαλείο. Αλλά χωρίς τη χαρά της ζωής… Όχι, δεν υπάρχει λύση. Εκτός κι αν από ένα μεγάλο έρωτα δημιουργήσεις μια ρίζα και βρεις εκεί την πηγή της ζωής, χωρίς να τιμωρηθείς για αντιπερισπασμό.

         1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1948

   «Κοντεύω να τελειώσω τη σειρά των έργων που είχα σκοπό να γράψω πριν από δέκα χρόνια. Μ’ έβαλαν στο σωστό κανάλι του επαγγέλματός μου. Τώρα που ξέρω ότι το χέρι μου δε θα τρέμει, θα μπορώ ν’ αφήσω την τρέλα μου να εκφραστεί ελεύθερα». Έτσι μιλούσε εκείνος που ήξερε τι έκανε.

   Σε τελευταία ανάλυση η πυρά.

   Νύχτα στην κορυφή του Vaucluse. Ο γαλαξίας κατεβαίνει ως τις φωλιές των φώτων της κοιλάδας. Όλα συγχέονται. Υπάρχουν χωριά στον ουρανό και αστερισμοί στο βουνό.

   Όταν κάνεις κάτι για ένα πλάσμα (αν το κάνεις αληθινά) απαρνείσαι ένα άλλο. Δεν μπορεί κανείς να υποτάσσεται στην άρνηση των όντων·  είναι ένας νόμος που αποδυναμώνει στο διηνεκές. Σε ακραίες περιπτώσεις το να αγαπάς ένα ον ισοδυναμεί με το να σκοτώνεις όλα τα άλλα.

   Στην αρχή δεν αγαπάμε κανέναν. Κατόπιν τους αγαπάμε όλους γενικά. Στη συνέχεια αγαπάμε ορισμένους, ύστερα μόνον ένα και ύστερα τον ένα.

   Όσο ο άνθρωπος δεν έχει δαμάσει τον πόθο, δεν έχει δαμάσει τίποτα. Και δεν τον δαμάζει σχεδόν ποτέ.

   Vinaver*. Ο συγγραφέας είναι τελικά υπεύθυνος για ό,τι έχει κάνει απέναντι στην κοινωνία. Ωστόσο πρέπει να παραδεχτεί (και σ’ αυτό το σημείο πρέπει να φανεί πολύ σεμνός, ελάχιστα απαιτητικός) ότι δεν γνωρίζει εξ υπαρχής την υπευθυνότητά του, ότι αγνοεί, όσο γράφει, τις συνθήκες της δέσμευσης – του κινδύνου που αναλαμβάνει.

             […]

   Κατά τη διάρκεια της Κομμούνας της Μόσχας, στην πλατεία Trubnaia, μπροστά σ’ ένα κτίριο κατεστραμμένο από τα κανόνια, ένα πιάτο μ’ ένα κομμάτι ανθρώπινης σάρκας μαζί με μια πινακίδα που γράφει: «Δώστε τον οβολό σας για τα θύματα».

             […]

   Ολόκληρη η ιστορία της ρωσικής τρομοκρατίας μπορεί να θεωρηθεί ως ιστορία πάλης μεταξύ των διανοουμένων και της απολυταρχίας, ενώπιον του σιωπηλού λαού.

             […]

   Δεν μπορείς να πιστεύεις στην καλοσύνη, στην ηθική και στην αφιλοκέρδεια χάριν της ψυχολογίας. Και δεν μπορείς να πιστεύεις στο κακό, κλπ. χάριν της ιστορίας.

   Μυθιστόρημα*. Οι εραστές από πέτρα. Και ήξερε τώρα γιατί είχε υποφέρει όλο το διάστημα αυτού του έρωτα, κάτι που δεν μπόρεσε να λυθεί παρά όταν… τη δεδομένη στιγμή… κάποιος άνεμος ουρανόσταλτος τους απολίθωσε πάνω στην ίδια την ορμή του έρωτά τους. Ακινητοποιημένοι στο εξής για πάντα ο ένας αντίκρυ στον άλλο, αποσπασμένοι απ’ τη σκληρή γη, αγνοώντας τους πόθους που κυλούσαν μανιασμένοι γύρω τους και στραμμένοι ο ένας προς τον άλλο, προς την υπέροχη θαρρείς όψη της συμπληρωματικής αγάπης.

*Σημ.: Παράγραφος που αποκαταστάθηκε από τους εκδότες.

   Δε λέει κανείς ούτε το ένα τέταρτο όσων ξέρει. Διαφορετικά θα γκρεμίζονταν τα πάντα. Λέει ελάχιστα, και να τους που ουρλιάζουν.

   Όταν έχεις δει μια και μοναδική φορά τη λάμψη της ευτυχίας στο πρόσωπο ενός πλάσματος που αγαπάς, καταλαβαίνεις ότι δεν είναι δυνατό να υπάρχει άλλη τάση στον άνθρωπο παρά μόνο να προκαλεί αυτό το φως στα πρόσωπα που τον περιστοιχίζουν… Και σε σπαράζει η σκέψη της δυστυχίας και του σκοταδιού που ρίχνεις, με το γεγονός και μόνο της ζωής σου, στις καρδιές που συναντάς.

             […]

   Sperber: «Ο Θεός ας τιμωρεί τους ευσεβείς που, αντί να πάνε στην εκκλησία, μπαίνουν σε ένα επαναστατικό κόμμα για να το κάνουν εκκλησία»...

          …ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΤΟΥ ‘49

   Μυθιστόρημα. «Κάπου, σε μιαν απόμακρη μεριά της ψυχής του, ένιωθε αγάπη γι’ αυτούς. Ήταν αντικείμενα  μιας αληθινής αγάπης, αλλά από τόση απόσταση που η λέξη αποκτούσε καινούρια σημασία».

   «Δυο πράγματα επιθυμούσε. Το πρώτο ήταν η απόλυτη κατάκτηση, το δεύτερο η απόλυτη ανάμνηση που ήθελε να της αφήσει. Οι άνθρωποι ξέρουν πολύ καλά ότι ο έρωτας προορίζεται να πεθάνει, γι’ αυτό, όσο ζουν, δουλεύουν για την ανάμνησή του. Ήθελε να της δώσει μια μεγάλη εικόνα του εαυτού του, ώστε ο έρωτάς τους να μείνει οριστικά μεγάλος. Ωστόσο τώρα ήξερε ότι δεν ήταν μεγάλος, ότι κι αυτή μια μέρα – αργά ή γρήγορα – θα το μάθαινε, και αντί για απόλυτη ανάμνηση, θα γινόταν, γι’ αυτόν τουλάχιστον, απόλυτος θάνατος. Η νίκη, η μοναδική νίκη θα ήταν να αναγνωρίσει ότι ο έρωτας μπορεί να είναι μεγάλος ακόμα κι αν ο εραστής δεν είναι. Αλλά δεν ήταν ακόμα έτοιμος γι’ αυτή την τρομερή ταπεινοφροσύνη».

   «Κουβαλούσε πάνω του, λαξεμένη με πυρωμένο σίδερο, την ανάμνηση του προσώπου της που το είχε καταφάει ο πόνος… Τότε περίπου έχασε για πρώτη φορά την αυτοεκτίμησή του. Κατώτερος στον έρωτα, είχε δίκιο εκείνη».

         (…)

   «Ακριβώς εκείνη την ημέρα την έχασε. Φαινομενικά, η δυστυχία ήρθε αργότερα. Όμως αυτός ήξερε πως είχε έρθει εκείνη την ημέρα. Για να την κρατήσει, θα ‘πρεπε να μην είχε λαθέψει ποτέ. Είχε τέτοιες απαιτήσεις, ώστε δεν του επέτρεπε ποτέ να κάνει ούτε ένα λάθος, να επιδείξει την παραμικρή αδυναμία. Από οποιονδήποτε άλλο θα το αποδεχόταν, το είχε αποδεχτεί και θα το αποδεχόταν. Όχι γι’ αυτόν, όμως. Είναι τα προνόμια του έρωτα».

   «Στον έρωτα υπάρχει τιμή. Όταν χαθεί, ο έρωτας εκμηδενίζεται».

           ΤΕΛΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΤΟΥ ’49. ΥΠΟΤΡΟΠΗ

   …Ύστερα από μια τόσο παρατεταμένη βεβαιότητα πως είχα γιατρευτεί, ήταν φυσικό αυτή η πτώση να με απελπίσει. Και με απελπίζει πραγματικά. Ωστόσο, επειδή διαδέχεται μια αδιάκοπη συνέχεια από απελπισίες, καταλήγει να μου προκαλεί γέλια. Επί τέλους λυτρώθηκα. Και η τρέλα είναι λύτρωση.

           […]

   Αν υπάρχει ψυχή, είναι πλάνη να πιστεύουμε ότι μας έχει δοθεί δημιουργημένη. Η ψυχή δημιουργείται εδώ, κατά τη διάρκεια όλης της ζωής μας. Και το να ζει κανείς δεν είναι παρά ο μακρύς αυτός και βασανιστικός τοκετός. Όταν η ψυχή είναι έτοιμη, δημιουργημένη από εμάς και τον πόνο, είναι η ώρα του θανάτου.

        

         […]

   Επιμένει κανείς να συγχέει κανείς το γάμο και τον έρωτα αφενός, την ευτυχία και τον έρωτα αφετέρου. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα κοινό. Γι’ αυτό συμβαίνει, επειδή η απουσία έρωτα είναι συχνότερη από τον έρωτα, μερικοί γάμοι να είναι ευτυχισμένοι.

           […]

   Ντελακρουά. «Ό,τι πιο αληθινό υπάρχει μέσα μου είναι οι ψευδαισθήσεις που δημιουργώ με τη ζωγραφική μου. Τα υπόλοιπα είναι κινούμενη άμμος».

   Ντελακρουά. «Αυτό που χαρακτηρίζει τους μεγαλοφυείς ανθρώπους… δεν είναι οι καινούριες ιδέες, αλλά η ιδέα που τους διακατέχει ότι το ειπωμένο εξακολουθεί να μην είναι αρκετό»

           (…)

   Id. «Η εικόνα της περιοχής (του Μαρόκου) θα μείνει πάντοτε στα μάτια μου. Οι άνθρωποι αυτής της ισχυρής φυλής θα κινούνται πάντοτε, όσο ζω, μέσα στη θύμησή μου. Σ’ αυτούς ξαναβρήκα πραγματικά την πανάρχαια ομορφιά».

   Id. «…Βρίσκονται πιο κοντά στη φύση με χίλιους τρόπους: με τα ρούχα τους, με το σχήμα των παπουτσιών τους. Εμείς, με τους κορσέδες μας, με τα στενά παπούτσια και τις γελοίες ζώνες μας, προκαλούμε τον οίκτο. Η χάρη εκδικείται την επιστήμη μας».

           10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1950

   Σε τελευταία ανάλυση, δεν είδα ποτέ πολύ ξεκάθαρα μέσα μου. Αλλά ακολουθούσα πάντοτε, από ένστικτο, ένα αόρατο άστρο…

   Υπάρχει μέσα μου μια αναρχία, μια φρικτή αταξία. Το να δημιουργώ μού κοστίζει χίλιους θανάτους γιατί πρόκειται για τάξη και όλη μου η ύπαρξη αντιστέκεται στην τάξη. Χωρίς αυτήν, όμως, θα πέθαινα διασκορπισμένος.

            […]

   Ντελακρουά – για τις αποστάσεις στο Λονδίνο.

   «Πρέπει κανείς να υπολογίζει με λεύγες: αυτή και μόνο η δυσαναλογία ανάμεσα στην απεραντοσύνη του τοπίου όπου κατοικούν αυτοί οι άνθρωποι και στη φυσική ανεπάρκεια των ανθρώπινων αναλογιών με προκαλεί να τις δηλώσω εχθρούς του αληθινού πολιτισμού· εκείνου του πολιτισμού που φέρνει τους ανθρώπους κοντά στον αττικό πολιτισμό – που έκανε τον Παρθενώνα μεγάλο σαν τα σπίτια μας κι έκλεινε τόση ευφυΐα, ζωή δύναμη, μεγαλείο στο στενό περίγραμμα των ορίων του, τα οποία κάνουν να χαμογελά η βαρβαρότητά μας, τόσο στριμωγμένη στα τεράστια κράτη της».

…Id. «Είναι τρομακτικό, λέει ο Ντελακρουά, σε πόσων μνημείων και έργων τέχνης την εξαφάνιση συνέβαλαν οι επαναστάτες».

           […]

   Η καρδιά δεν είναι τα πάντα. Πρέπει να είναι, γιατί χωρίς αυτήν… Ωστόσο, πρέπει να κυριαρχείται και να μεταμορφώνεται.

   …Ο έρωτας είναι αδικία, αλλά η δικαιοσύνη δεν επαρκεί.

   …Το παράλογο στον έρωτα είναι ότι επιθυμεί κανείς να τον επισπεύσει και να χάσει τις ημέρες της αναμονής. Δηλαδή επιθυμεί να πλησιάσει στο τέλος. Από μια άποψη  ο έρωτας συμπίπτει με το θάνατο.

             […]

   Έζησα χωρίς μέτρο της ομορφιάς: αιώνιος άρτος.

             […]

   Εκείνοι που δεν αξίωσαν την απόλυτη παρθενία των όντων και του κόσμου και δεν ούρλιαξαν από νοσταλγία και αδυναμία μπροστά στον ανέφικτο χαρακτήρα της· εκείνοι που δεν καταστράφηκαν προσπαθώντας να αγαπήσουν ένα πρόσωπο που δεν μπορεί να επινοήσει τον έρωτα αλλά απλώς τον επαναλαμβάνει, δεν μπορούν να καταλάβουν την πραγματικότητα της εξέγερσης και την καταστροφική μανία της*.

*Σημ.: Βλ. Ο Επαναστατημένος άνθρωπος

   Δε μου αρέσουν τα μυστικά των άλλων. Με ενδιαφέρουν όμως οι ομολογίες τους.

             […]

   Κάθε εκπλήρωση είναι δουλεία. Υποχρεώνει σε μια υψηλότερη εκπλήρωση.