"Ψηφιακές μεταδόσεις με όρους τηλεοπτικής παραγωγής" έγραψε ο Γρηγόρης Ιωαννίδης ("Εφημερίδα των Συντακτών", 23.11.2020)

 ...............................................................

Ψηφιακές μεταδόσεις με όρους τηλεοπτικής παραγωγής

έγραψε ο Γρηγόρης Ιωαννίδης ("Εφημερίδα των Συντακτών", 23.11.2020)

Οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις αυτήν την εποχή της κρίσης ψηφιοποιούνται στο διαδίκτυο και μας προσφέρουν νέες εκφράσεις, νέες φόρμες και νέες συγκινήσεις, όμως όλοι πια κατάλαβαν πως το κάθε θέαμα, προκειμένου να χριστεί άξιο μετάδοσης, χρειάζεται άρτιο τεχνικό εξοπλισμό, κάμερες, τηλε-σκηνοθεσία και πιθανόν νέα δραματουργική επεξεργασία. Ισως και να βαδίζουμε στη μετά Netflix θεατρική παραγωγή

Eχουμε ήδη μιλήσει για τους τρόπους αντιμετώπισης της σημερινής απραξίας από τους θεατρικούς παραγωγούς και καλλιτέχνες. Κι αν επανέρχομαι στο ίδιο θέμα, είναι γιατί, όπως είναι επόμενο, οι εξελίξεις στο θέμα είναι ραγδαίες μα και ενδιαφέρουσες.

Η αλήθεια είναι πως όταν με το καλό επανέλθει η ζωή μας στην πρότερη (προπολεμική) κατάσταση, ένα μεγάλο μέρος του σημερινού ψυχικού άχθους θα μετατραπεί σε άπωση για ό,τι συνδέθηκε με την πανδημία – πιθανόν η ίδια η τηλε-επικοινωνία να είναι το πρώτο θύμα αυτής της αίσθησης «απελευθέρωσης». Μοιάζει φυσικό στο διάστημα μετά την άρση των περιορισμών να γνωρίσουμε την έκρηξη ζήτησης εκείνων ακριβώς που στερηθήκαμε, πεθυμήσαμε και επανεκτιμήσαμε εν τη απουσία τους. Το θέατρο θα είναι τότε μια από τις πρώτες εκδηλώσεις που θα πάρουν πίσω το αίμα τους από όλα αυτά τα ανιαρά, τα εξ αποστάσεως υποκατάστατα του ζωντανού στην οθόνη μας.

Μένει να το δούμε… Ωστόσο, και μέχρι τότε, άλλοτε συνειδητά και κάποτε κρυφίως συντελούνται μετατοπίσεις στις πεποιθήσεις μας για Μέσα που μέχρι πρότινος εκτιμούσαμε τόσο λίγο όσο λιγότερο τα γνωρίζαμε. Κάτι τέτοιο καθώς φαίνεται είναι και η μετάδοση της ζωντανής καλλιτεχνικής εκδήλωσης, την οποία μέχρι σήμερα οι περισσότεροι είχαμε στο μυαλό μας σαν τεκμήριο εργασίας περισσότερο παρά σαν μια σοβαρή προέκταση της όλης παραγωγής. Κι όσοι έσπευδαν να ψηφιοποιήσουν τη δουλειά τους, το έκαναν στη λογική ενός ντοσιέ προώθησης της δουλειάς τους, πιθανό δέλεαρ προς μελλοντικούς παραγωγούς και θεατές.

Λίγοι, ελάχιστοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι, είτε μας αρέσει είτε όχι, το θέατρο γνωρίζει μια κρίση που υπολανθάνει στον χώρο και αφορά τον πρωτογενή τομέα συγγραφής, υποκριτικής και σκηνοθεσίας, μα αγγίζει και άλλους, δευτερογενείς τομείς, της πρόσληψης και της θεωρίας νέων μορφών από τους κριτικούς. Κι αυτό όταν η ίδια η εποχή, δίχως να νοιάζεται για τη δική μας μελαγχολία, προχωρεί σε νέες εκφράσεις, νέες φόρμες και νέες συγκινήσεις.

Γι’ αυτό η σημερινή κρίση έχει αρχίσει να κάνει ορατές διαδικασίες που, για να είμαστε ειλικρινείς, αλλιώς δύσκολα θα γίνονταν αντιληπτές. Εχουμε θίξει πως σε αυτή την εξέλιξη ο κεντρικός καταλύτης είναι η ανάγκη, πρωτίστως η ανάγκη της επιβίωσης, όχι της έκφρασης. Η πράξη έδειξε πως έστω και ελλιπώς και με εκατέρωθεν παραχωρήσεις από τις δύο πλευρές παραγωγής και μετάδοσης του θεάματος, ένα σημαντικό μέρος του θεάτρου μπορεί και να συγκρατηθεί και να μεταφερθεί σε ένα κοινό που έτσι κι αλλιώς το θέατρο θα αδυνατούσε να προσεγγίσει διαφορετικά. Μια θεατρική παράσταση χάνει κάτι από την ψυχή της στην ψηφιακή της μετάδοση, το ξέρουμε ήδη. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε τώρα όλο και περισσότερο είναι πως από αυτό που απομένει, κερδίζουν περισσότεροι.

Οι προηγούμενες απόπειρες να ανεβούν στο διαδίκτυο καταγεγραμμένες παραστάσεις τον περασμένο Μάρτιο είχε ασφαλώς διαφορετικό χαρακτήρα – ο στόχος ήταν να κρατηθεί ψηλά το ηθικό καλλιτεχνών και κοινού, ίσως και να μείνει ζεστή η βιαίως διακοπείσα συνάντησή τους. Αυτές όμως τις απόπειρες –που με μια δεύτερη σκέψη κατανοήσαμε πως έκαναν πιθανόν περισσότερο κακό από ό,τι καλό, συχνά επενδυμένες με ανεπαρκή ποιότητα, άθλιο ήχο, και την επιπόλαια σκέψη της δωρεάν διανομής– πολύ γρήγορα οδήγησαν σε δεύτερες, ωριμότερες σκέψεις.

Ολοι κατάλαβαν πια πως το κάθε θέαμα, προκειμένου να χριστεί άξιο μετάδοσης, χρειάζεται πρώτα κατάλληλη επεξεργασία. Θέλει πολλές κάμερες, άρτιο τεχνικό εξοπλισμό, άριστα συστήματα ήχου, απαιτεί τηλε-σκηνοθεσία, πιθανόν και νέα δραματουργική επεξεργασία…. Οταν κάποια στιγμή το αποτέλεσμα θεωρηθεί αν όχι ισάξιο, τουλάχιστον αναλογικά ισότιμο με το ζωντανό πρότυπο, τότε μόνο η μετάδοση στα πέρατα της επικράτειας και της οικουμένης μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για όλους.

Με αυτόν τον τρόπο μια μετάδοση θεατρικής παραγωγής μπορεί να συμπτύξει μεμιάς τα έσοδα ενός μήνα παραστάσεων… Και μπορεί ταυτόχρονα να διαλύσει την εικόνα μιας επαρχίας που παραμένει υποχρεωμένη να βλέπει θέατρο στα τέλη της σεζόν, σε παγωμένες αίθουσες και με ξεθυμασμένες ερμηνείες.

Το πρόβλημα βέβαια βρίσκεται για μια ακόμη φορά –πού αλλού;– στο κόστος. Οπως καταλαβαίνετε, τα παραπάνω όλα δηλούν πως πρέπει πια σε μια παραγωγή θεάτρου να εφαρμοστούν όροι περίπου τηλεοπτικής παραγωγής… Αν η ίδια η μαγνητοσκόπηση δεν είναι από μόνη της απλό θέμα, η online αναμετάδοση κάνει τα πράγματα ακόμα πιο περίπλοκα και κοστοβόρα. Κι αν προσθέσουμε σε αυτά τις πλατφόρμες που θα διαχειρίζονται το λογιστικό, το αποθετικό μέρος μιας on demand τεχνολογίας, τους τεχνικούς υπαλλήλους και συμβούλους που θα συνοδεύουν το όλο εγχείρημα, το πράγμα φτάνει σε απαιτήσεις που λίγοι οργανισμοί μπορούν σοβαρά να ικανοποιήσουν.

Κι όμως πιθανόν μια αυριανή πρόταση κρύβεται πίσω από ό,τι σήμερα φαντάζει με πρόβλημα. Η κινηματογράφηση μιας παράστασης και η ψηφιακή αναμετάδοση είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για αναστοχασμό της θεατρικής τέχνης πάνω στη φόρμα, μα και για παραπέρα συμφιλίωσή της με τα νέα μέσα. Στην ώσμωση μιας νέας έκφρασης, υβριδικής ασφαλώς, που θα στεριωθεί από τη μια στο θέατρο και τη δική του εκ του σύνεγγυς αίσθηση των πραγμάτων, και από την άλλη στο βλέμμα του σκηνοθέτη και στην συγκέντρωση της οθόνης… εκεί είναι που μπορούμε να δούμε προοπτικές και ευκαιρίες.

Το ίδιο το θέατρο δεν πρόκειται να χάσει τίποτα από την εξέλιξη. Το κοινό του, που ανέκαθεν προτιμούσε τη ζωντανή συγκίνηση, θα παραμείνει πάντα εντός της αίθουσας. Αλλά το ίδιο το θέατρο σαν ολότητα θα έχει κερδίσει από το νέο μέσον τη δημοκρατική διασπορά του πέραν και εκτός αυτής.

Αφησα όμως τελευταίο το σημαντικότερο. Πως τίποτα από όλα αυτά δεν πρόκειται να γίνει αυτόματα και σύντομα. Θα ακολουθήσει η γνωστή σε όλους διαδικασία της δοκιμής και του λάθους, της μίμησης και της παραπέρα βελτίωσης, ώσπου κάποτε να φτάσουμε να μιλούμε για κάτι σημαντικό – για έναν μετασχηματισμό παρόμοια με αυτόν τον οποίο ήδη ζούμε σε άλλους χώρους. Δείτε για παράδειγμα τον τρόπο με τον οποίο γεννήθηκε στο Netflix ένα νέο είδος, που δεν είναι ούτε τηλεόραση, ούτε κινηματογράφος, ούτε και θέατρο, που εκτείνεται σε ωριαία, ευάριθμα επεισόδια και αναζητά την οργανική τελείωσή του στους δέκτες μας…

Κι αν κάποτε γεννηθεί η τέχνη αυτή, θα το οφείλει όχι μόνο στους ιδιοφυείς καλλιτέχνες, αλλά και σε όσους ιδιοφυείς παραγωγούς βρέθηκαν πίσω από το εγχείρημα. Με άλλα λόγια χρειάζεται άμεσα επιδότηση της προσπάθειας, κι όσο αφορά τους μικρότερους θιάσους, επιχορήγηση εκείνων που θα ζητήσουν να μεταβούν στο νέο, υβριδικό μοντέλο έκφρασης, είτε με αφορμή την παρούσα συγκυρία, είτε μονιμότερα.

Πρέπει, γι’ αυτό, το υπουργείο να κατανοήσει επειγόντως πως η αληθινή ανάγκη των καλλιτεχνών δεν καλύπτεται με επιδόματα. Ζητούν να αξιοποιήσουν το σήμερα για να εκφράσουν το αύριο. Κι αυτό χρειάζεται σήμερα πόρους που θα επενδυθούν στο σήμερα των παιδιών μας.