[Περί "μικρής" και "ευρείας απηχήσεως" τέχνης...] από τον φίλο στο fb και ποιητή Κώστα Κουτσουρέλη (facebook, 31/10/2015)

..............................................................

Περί "μικρής" και "ευρείας απηχήσεως" τέχνης...

από τον φίλο στο fb και ποιητή Κώστα Κουτσουρέλη (facebook, 31/10/2015)

...Συνεχίζοντας τη χθεσινή, ωραία, κουβέντα μας (τόσο εδώ, όσο και στο Καφέ Πόλις, στη βραδιά για τη Σοφία Κολοτούρου) πάνω στη σημερινή ποίηση και την (ανύπαρκτη έως προβληματική) σχέση της με το κοινό, αναρτώ μια μικρή ανθολογία απόψεων για το ζήτημα που φωτίζουν ίσως την άποψή μου ότι τέχνη που δεν έχει ευρεία απήχηση τόσο στο ευρύ κοινό όσο και στους ειδήμονες, αλλά μόνο σε μία από τις δύο αυτές κατηγορίες αποδεκτών, είναι κατ' ανάγκην και τέχνη κατώτερη, υποδεέστερη, "μικρή", όπως θα έλεγε ο Γρ. Ξενόπουλος.

Περιττό να πω ότι αυτή είναι και η γνώμη μου για τη σημερινή ποίηση, ελληνική και ξένη, εξαιρουμένων ελαχίστων από τους εκπροσώπους της. Η συμβολιστική δοξασία, που την υιοθέτησαν και πολλοί από τους μοντερνιστές, ότι η ποίηση απευθύνεται εξ ορισμού μόνον στους λίγους και τους εκλεκτούς, ότι είναι μονολογική, ότι είναι καταδικασμένη να ζει στο περιθώριο κ.ο.κ., ιστορικά είναι στάση αμυντική, εμφανιζόμενη μόνο στις εποχές της παρακμής. Η "αριστοκρατικότητα" της τέχνης αυτού του είδους τις περισσότερες φορές είναι στην πραγματικότητα πρόσχημα, ανακουφιστική δικαιολογία της αποτυχίας της να κερδίσει την προσοχή και την εκτίμηση των πολλών.

ΣΑΜΙΟΥΕΛ ΤΖΟΝΣΟΝ: «Αγάλλομαι όταν συμπίπτω με τον κοινό αναγνώστη, γιατί από τον κοινό αναγνωστικό νου, τον αδιάφθορο από τις προκαταλήψεις των λογίων, τον πέρα απ’ όλα τα λεπτεπίλεπτα κατεβατά και τους δογματισμούς της πολυμάθειας, πρέπει να απονέμεται εντέλει κάθε ποιητική τιμή.»

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΡΟΪΔΗΣ: «[Το έργο του Ντοστογιέφσκι] δύναται να συντελέση εις την εκρίζωσιν της ικανώς διαδεδομένης παρ’ ημίν προλήψεως, καθ’ ην τα φιλολογικά έργα πρέπει να διαιρώνται εις τα ευχαριστούντα τους πολλούς και τα δυνάμενα να εκτιμηθώσι παρά των ολίγων...Το αληθές εν τούτοις είναι ότι το κυριώτατον προσόν παντός πράγματι καλού έργου είναι να ευχαριστή εξ ίσου αμφοτέρας τας τάξεις των αναγνωστών.»

ΟΥΓΚΟ ΦΟΝ ΧΟΦΜΑΝΝΣΤΑΛ: «Μια πραγματική και διαρκής επιτυχία προϋποθέτει την ικανότητα να προσεγγίσουμε τόσο το λιγότερο καλλιεργημένο όσο και το πλέον λεπταίσθητο τμήμα του κοινού. Αυτό το τελευταίο δημιουργεί το πρεστίζ, δίχως το οποίο θα ήμασταν χαμένοι, όπως ακριβώς και αν στερηθούμε την αγάπη των πολλών.»

Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ:
«...Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει·
τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,
τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε»

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ: «πολλοί νεοέλληνες κριτικοί, προπάντων νέοι, περιφρονούν ως κατώτερα κι ανάξια τα λογοτεχνικά έργα που διασκεδάζουν τον κόσμο -διηγήματα, μυθιστορήματα, δράματα, κωμωδίες και ποιήματα κάθε λογής- και δεν θεωρούν "έργα Τέχνης" αληθινά, παρά εκείνα που κάνουν τον κοινό αναγνώστη να πλήττει. Αλλ' αυτό προέρχεται από πλάνη και παρεξήγηση. Η τέχνη δεν κρίνεται μόνο από την ευχαρίστηση ή την ανία που προξενεί. Κι ούτε η διασκεδαστική είναι πάντα κατώτερη, ούτε η πληκτική είναι πάντα ανώτερη. Απεναντίας, η πληκτική Τέχνη δεν έχει κάποια αξία, παρά μόνον όταν υπάρχουν κι άνθρωποι, λίγοι έστω, που τους διασκεδάζει. Γιατί το διασκεδαστικό είναι στοιχείο της Τέχνης απαραίτητο. Γενικά, η Τέχνη είναι Μία. Κι είτε μεγάλη, είτε μικρή -γιατί υπάρχει και μικρή αλλά γνήσια Τέχνη- είναι, και πρέπει να είναι, και δεν μπορεί παρά να είναι, διασκεδαστική.»

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΚΟΥΤΡΗΣ: «Ἀλλ' ἡ ποίησις εἶναι φαινόμενον κοινωνικόν, εἶναι (ὑπὸ ἀριστοτελικὴν ἔννοιαν) τέχνη, καὶ ὡς τέχνη προϋποθέτει παράδοσιν, προϋποθέτει ἐπίσης τὴν ἀντικειμενενικὴν ἀναγνώρισιν καὶ ἐκτίμησιν ἐκ μέρους τῶν ἄλλων. Εἰδεμὴ καταντᾷ ἁπλῆ ἐκδήλωσις ἀτομικῆς ἰδιορρυθμίας. Εἰς τὴν κρίσιν μας περὶ τέχνης ὁ παράγων τοῦ ἀπολαύοντος τὸ καλλιτέχνημα δὲν εἶναι ὀλιγώτερον σημαντικὸς ἀπὸ τὸν παράγοντα τοῦ δημιουργοῦντος, καὶ ὁ Ἀριστοτέλης δὲν ἦτο δυνατὸν, φιλοσοφῶν περὶ τέχνης, νὰ ἐγκολπωθῇ τὸν ἄκρατον ὑποκειμενισμὸν καὶ τὴν ματαιοφροσύνην "μοντέρνων" καλλιτεχνῶν, ποὺ συχνάκις ἀγνοοῦν τὸ κοινόν, συχνότερα ὅμως ἀγνοοῦνται καὶ ἀπ'αὐτό, καὶ ἀπ'αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς κεχηναίους ποὺ τοὺς λιβανίζουν. Ἡ ἀντίληψις ὅτι ὅ ποιητὴς τραγουδεῖ ἔτσι σὰν τὰ πουλιά, μόνον διότι δὲν ἠμπορεῖ νὰ κάνῃ τίποτ' ἄλλο εἶναι παιδαριώδης -ἄλλωστε καὶ τὰ πουλιὰ τραγουδοῦν, διὰ νἀ τ'ἀκούσῃ κάποιος. Ἕνας φιλόσοφος ἠμπορεῖ νὰ φιλοσοφῇ μόνον διὰ τὴν εὐχαρίστησιν, ποὺ τοῦ προσφέρει ἡ εὕρεσις τῆς ἀληθείας -τοὐλάχιστον εἶναι νοητὸν αὐτόν. Ὁ καλλιτέχνης δὲν ἔχει αὐτὴν τὴν αὐτάρκειαν.»

ΤΖΟΖΕΦ ΕΠΣΤΑΪΝ: «Πλήθη Λονδρέζων κάποτε σηκώνονταν στὶς μύτες τῶν ποδιῶν γιὰ νὰ δοῦν τὸν Τέννυσον νὰ περνᾶ. Σήμερα κάποιος σὰν τὸν Τέννυσον τὸ πιθανότερο εἶναι ὅτι δὲν θὰ ἔγραφε ποίηση καὶ μᾶλλον οὔτε θὰ διάβαζε κἄν. Ἡ ποίηση ἔχει ἀποσυρθεῖ –ἔχει αὐτοαποσυρθεῖ;– ἀπὸ τὴν κεντρικὴ σκηνή. Κυριολεκτικά, ἡ ποίηση δὲν φαίνεται πουθενὰ παροῦσα στὰ πεδία τῆς δράσης. Στὴν πραγματικότητα ἀρχίζει νὰ μοιάζει μὲ περιθωριακὴ ἐνασχόληση, ὅπως ἡ χειροπρακτικὴ ἢ ὁ βελονισμὸς ἀπέναντι στὴν ἐπίσημη ἰατρική – εἶναι παράξενη, ἰδιότροπη, περιτριγυρίζεται ὅμως ἀπὸ μιὰ μικρὴ σέκτα ἀκολούθων ποὺ ὁρκίζονται στὸ ὄνομά της.»

[Στο δεύτερο τεύχος του Νέου Πλανόδιου, καλοκαίρι 2014, φιλοξενούμε εκτενές αφιέρωμα με κείμενα διάσημων συγγραφέων (Λάρκιν, Γκομπρόβιτς, Νταίμπλιν κ.ά.) που σχολιάζουν ακριβώς αυτήν την, εντυπωσιακή, κοινωνική παρακμή της ποιητικής τέχνης στις μέρες μας.]



Προσθέτω αντί σχολίου:

  ...ΑΜΛΕΤ: ...Παρακαλώ μια αναλαμπή από το ταλέντο σας. Τώρα ένα λόγο συνταραχτικό. 
ΠΡΩΤΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ: Τι λόγο καλέ μου Κύριε; 
ΑΜΛΕΤ: Θυμάμαι κάποια λόγια - μού τα είχες απαγγείλει. Δεν τα έπαιξες ποτέ. Ίσως μόνο μια φορά. Το έργο εκείνο δεν άρεσε στον κόσμο. Όμως εγώ το αγάπησα. Γιατί η τέχνη δεν είναι για τους πολλούς. Ούτε είναι για τους λίγους, είναι πάντα για τον καθένα χωριστά... 
 
(Ουίλλιαμ Σαίξπηρ "ΑΜΛΕΤ", Μτφ. Γιώργος Χειμωνάς)