“Η Αριστερά έχει κερδίσει τις ψήφους των ανέργων, αλλά όχι και τις καρδιές τους” συνέντευξη του Χριστόφορου Κάσδαγλη στον Στρατή Μπουρνάζο ("Ενθέματα" της "ΑΥΓΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ", 22 Ιουνίου 2014)

..............................................................

“Η Αριστερά έχει κερδίσει τις ψήφους των ανέργων, αλλά όχι και τις καρδιές τους”

"Ενθέματα" της "ΑΥΓΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ",  22 Ιουνίου 2014

με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου του «Ημερολόγιο ενός ανέργου» (εκδ. Καστανιώτη)

συνέντευξη του Χριστόφορου Κάσδαγλη

 

Τις ιστορίες του βιβλίου, μαζί με πολλές άλλες, τις έχουμε διαβάσει στο imerologioanergou.gr. Ποιος είναι ο λόγος που σε οδήγησε να τις κάνεις βιβλίο;

Ο ένας λόγος είναι καθαρά υποκειμενικός. Από τη φύση μου σκέφτομαι περισσότερο με όρους σύνθεσης ενός βιβλίου, με γεμίζει πιο πολύ, με κάνει πιο δημιουργικό. Αλλά δεν είναι αυτό το βασικό. Πρόκειται για εντελώς διαφορετική αναγνωστική εμπειρία. Και κυρίως πρόκειται για το πέρασμα από το ατομικό βίωμα στο συλλογικό, για τη μεγάλη εικόνα, για το πιο βαθύ αποτύπωμα της εποχής που ζούμε.

Με ποιο κριτήριο επέλεξες τις ιστορίες που απαρτίζουν το βιβλίο, και γενικότερα τι σήμαινε η διαδικασία σύνθεσής του;

 

Έργο του Μίχαελ Χάφτκα, 2001

Επρόκειτο για μια μεγάλη περιπέτεια. Το υλικό ήταν θηριώδες, ποσοτικά και ποιοτικά. Δεν ήξερες τι να διαλέξεις. Κι επειδή δεν έκανα το λάθος που κάνουν οι άνθρωποι της εξουσίας, ήξερα πως πίσω από κάθε κείμενο βρίσκεται ένας άνθρωπος και πίσω του μια οικογένεια – ακριβώς όπως και πίσω από τις στατιστικές και τους δείκτες. Κι έτσι τα πονούσα τα κείμενα και δεν πήγαινε το χέρι μου να τα κόψω. Έπρεπε όμως να γίνει, αλλιώς δεν θα έφτιαχνα βιβλίο αλλά εγκυκλοπαίδεια. Τα κριτήρια ήταν τα προφανή. Αντιπροσωπευτικότητα, μοναδικότητα, ένταση, αφηγηματική δύναμη. Κι ακόμα οι κάλυψη ορισμένων απρόσμενων ενοτήτων που θα βρεις μέσα στο βιβλίο: Τα καλά νέα, η επιστροφή στο χωριό, η γυναικεία ματιά, το χιούμορ, η μετανάστευση.

Η ανεργία είναι ένα θέμα που επανέρχεται διαρκώς μέσα από άρθρα, αναλύσεις, ιστορίες που ακούμε – δεν είναι καθόλου άγνωστο θέμα στον αναγνώστη.

Όχι, φίλε, δεν συμφωνώ. Το θέμα είναι εντελώς άγνωστο σε όποιον δεν το ζει ο ίδιος. Ξέρουμε αρκετά πράγματα για την ανεργία γενικά, ως φαινόμενο, αλλά όσοι διατηρούν τις δουλειές τους δεν έχουν ιδέα για τη ζωή και τα βάσανα των ανέργων, για το πώς σκέφτονται και με τι θηρία παλεύουν. Θηρία μέσα τους και γύρω τους. Εμένα προσωπικά, παρότι βιώνω τα τελευταία χρόνια το φάσμα της ανεργίας, το Ημερολόγιο μου άνοιξε τα μάτια.

Tι έμαθες μέσα απ’ αυτή την εμπειρία, πόσο σε άλλαξε;

Ένα μονάχα θα σου πω: Λέμε ότι τον τελευταίο χρόνο το ποσοστό της ανεργίας παρέμεινε λίγο πολύ σταθερό. Ιδού ένα κλασικό παράδειγμα όπου οι αριθμοί ψεύδονται. Καμία σταθερότητα! Γιατί ακόμα κι αν οι αριθμοί παραμένουν σταθεροί, η κατάσταση των ανθρώπων μέσα σ’ ένα χρόνο έχει επιδεινωθεί σε απίστευτο βαθμό. Άλλο να είσαι άνεργος ένα εξάμηνο και τελείως άλλο πράγμα να είσαι άνεργος δύο ή τρία χρόνια. Πρώτα σου κόβουν το επίδομα. Τα όποια αποθέματά σου εξαντλούνται. Έπειτα εξαντλούνται τα αποθέματα του περίγυρού σου, που κι εκείνων η θέση τους στο μεταξύ έχει επιδεινωθεί. Κι ενώ «εξαντλούνται όλες οι πηγές σου», όπως γράφει κάποιος στο Ημερολόγιο, παράλληλα έχουν εξαντληθεί και η υπομονή σου και οι αντοχές σου, η ψυχική ισορροπία, οι σχέσεις σου με τη γυναίκα σου και τα παιδιά σου. Η ζωή σου μοιάζει πλέον με κόλαση. Ασχέτως αν εσύ ελπίζεις ή αισιοδοξείς – μερικές φορές.

Διακρίνω σωστά στο βιβλίο, ιδίως σε ορισμένα δικά σου κείμενα, μια κριτική προδιάθεση ως προς τη στάση της Αριστεράς σε σχέση με τα προβλήματα των ανέργων;

Εδώ αγγίζεις ένα σημείο κομβικό. Οι δεξιές πολιτικές γεννάνε συνεχώς ανεργία και εξαθλιώνουν τους ανέργους με όλους τους δυνατούς τρόπους. Η Αριστερά, από την άλλη, τάσσεται φύσει και θέσει στο πλευρό των ανέργων. Ωστόσο, αυτή η σχηματική προσέγγιση δεν καλύπτει επαρκώς το θέμα. Γνώμη μου είναι, αλλά προκύπτει και από τα κείμενα του βιβλίου, ότι η Αριστερά δυσκολεύεται να πιάσει τους ανέργους και τα προβλήματά τους στο ραντάρ της και, πολύ περισσότερο, αποτυγχάνει να τα ιεραρχήσει στην πράξη σε πρώτο βαθμό προτεραιότητας.

Νομίζω ότι υποτιμάς όσα κάνει η Αριστερά.

Θα χρησιμοποιήσω ένα μικρό παράδειγμα: Η Αριστερά δίνει πολλές μάχες στη Βουλή για διαδικαστικά θέματα, συγκρούεται φραστικά με την κυβέρνηση, εγείρει ζητήματα συνταγματικής νομιμότητας, υπερασπίζεται τα κεκτημένα διαφόρων επαγγελματικών κατηγοριών. Όλ’ αυτά δε λένε και πολλά πράγματα στους ανέργους, δεν τους συγκινούν, και οπωσδήποτε δεν τους κινητοποιούν. Έχουν πολύ επείγοντα προβλήματα να αντιμετωπίσουν, και θα περίμεναν πολύ πιο απτές μάχες γύρω από τα δικά τους θέματα. Τι μάχες έδωσε, για παράδειγμα, η Αριστερά σε σχέση με το απίστευτο καθεστώς της υπερφορολόγησης των ανέργων με διάφορα τρυκ, όπως τα τεκμήρια διαβίωσης; Το να φορολογούνται οι άνεργοι, δηλαδή οι μη έχοντες εισόδημα, είναι εντελώς τρελό. Και όμως, πολύ μεγαλύτερη φασαρία έχει γίνει για τα χαράτσια, για τη φορολόγηση των αγροτών, για τους ελεύθερους επαγγελματίες και για τις φορολογικές κλίμακες, παρά γι’ αυτή την ακραία περίπτωση ταξικής αναλγησίας, που καταδικάζει στον όλεθρο εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Αμφιβάλλω αν το συγκεκριμένο θέμα έχει γίνει καν κατανοητό σε όλες του τις διαστάσεις.

Ποιες είναι κατά τη γνώμη σου οι αιτίες αυτού του οξύμωρου;

Γενικότερα η Αριστερά, συγκροτημένη παραδοσιακά γύρω από το συνδικαλιστικό κίνημα και τα αιτήματά του, δεν έχει κατορθώσει να πιάσει τον σφυγμό των ανέργων, τους επικαλείται κι εκείνη περισσότερο ως αριθμούς και ως πολιτικό επιχείρημα και όχι ως μία τάξη που αναλαμβάνει να την εκπροσωπήσει αυθεντικά και να την οδηγήσει με ένα πειστικό σχέδιο έξω από το βάραθρο που της επιφυλάσσουν οι μνημονιακές πολιτικές. Η Αριστερά έχει σε μεγάλο βαθμό εξασφαλίσει τις ψήφους των ανέργων, αλλά όχι και τις καρδιές τους. Αποβλέπουν σ’ αυτήν για να φύγει η κυβέρνηση, δεν ανιχνεύουν όμως κάποιο σχέδιό της για τη σωτηρία τους και την επανένταξή τους στην παραγωγή – αυτή είναι η αλήθεια. Οι άνεργοι άλλωστε υποεκπροσωπούνται, τόσο στις οργανώσεις όσο και στα ψηφοδέλτια της Αριστεράς.

Υπήρχαν, πάντως. αρκετοί απολυμένουι τόσο στο ευρωψηφοδέλτιο όσο και στα αυτοδιοικητικά σχήματα.

Αυτήν ακριβώς τη διάκριση ετοιμαζόμουν να κάνω. Δεν μιλάω εδώ για τις ομάδες ανέργων που βρίσκονται σε συλλογική κινητοποίηση με αιτήματα επαναπρόσληψης, κυρίως στο Δημόσιο, όπως οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ, οι καθαρίστριες, οι σχολικοί φύλακες κ.λπ. Μιλάω κυρίως για τους ανέργους του ιδιωτικού τομέα, αυτή τη στρατιά που πυκνώνει σιγά σιγά μέσα από μια διαδικασία αργού θανάτου, αυτή τη διάσπαρτη κοινότητα που είναι βουτηγμένη στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, που κανείς δεν της δίνει σημασία και δεν σκύβει πάνω στα προβλήματά της. Ε, λοιπόν, όλος αυτός ο κόσμος, που έχει μπόλικο ελεύθερο χρόνο αλλά και διάθεση ανατροπής –περισσότερο από ανάγκη και λιγότερο λόγω ιδεολογικής ανησυχίας-, αυτός ο κόσμος που δεν έχει τίποτα να χάσει παρά τις αλυσίδες της ανέχειάς του, μένει μακριά από τις πολιτικές διεργασίες της Αριστεράς και αποκτά μια χαλαρή μόνο σχέση ανάθεσης μαζί της – για την οποία, πίστεψέ με, δεν φταίει ο ίδιος, φταίει ο αυτισμός και η εσωστρέφεια της Αριστεράς.

Και οι δομές αλληλεγγύης που ξεφυτρώνουν παντού;

Οι υπάρχουσες δομές αλληλεγγύης υστερούν κατά πολύ των αναγκών, σε όλα τα επίπεδα: Σε επίπεδο οργάνωσης, γεωγραφικής διασποράς, ποιοτικών χαρακτηριστικών και συλλογικότητας. Στην καλύτερη περίπτωση αποτελούν μηχανισμούς που έρχονται από τα πάνω να «βοηθήσουν», να «συμπαρασταθούν», να «στηρίξουν», ενώ θα ’πρεπε να έχουν γίνει ένα με τη φτωχολογιά. Οι ίδιοι οι άνεργοι θα ’πρεπε να τις έχουν πάρει στα χέρια τους και να πρωτοστατούν σ’ αυτές, σε ένα πλαίσιο αυτοοργάνωσης. Όλο αυτό, φυσικά, θα άλλαζε επίσης τη φυσιογνωμία, ακόμα και την ίδια την κοινωνική και οργανωτική σύνθεση της Αριστεράς. Αλλά αν θέλουμε να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, απέχουμε έτη φωτός απ’ αυτή την όσμωση…

Στον πρόλογο του βιβλίου λες ότι «η καλύτερη ευχή είναι κάποια στιγμή, σύντομα, να μην υπάρχει πια λόγος συγγραφής, συγκέντρωσης και αναπαραγωγής τέτοιων κειμένων». Πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο;

Εσύ τώρα μου ζητάς να χωρέσω σε μια απάντηση ένα ολόκληρο μανιφέστο, εκείνο ακριβώς το πρόγραμμα που λείπει από την Αριστερά. Μπορώ να διατυπώσω εδώ μονάχα μερικές βασικές αρχές. Αρκετά στοιχεία θα βρεις πιο εκτεταμένα στο βιβλίο. Νομίζω ότι πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση στο εγγυημένο εισόδημα για όλους, στη δωρεάν περίθαλψη και στη δωρεάν παιδεία- χωρίς ολιγωρία και χωρίς εκπτώσεις. Κι έπειτα να δοθούν ευκαιρίες δημιουργικής απασχόλησης σε όλον αυτό τον κόσμο, ας είναι σε πρώτη φάση και σε εθελοντική βάση, εφόσον το βιοτικό θέμα θα έχει στοιχειωδώς αντιμετωπιστεί – και μάλιστα με όρους ισοτιμίας.

Νομίζω ότι δεν απέχει αυτό που λες από τις σχετικές εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ και άλλων κομμάτων.

Υπάρχουν τέτοιες εξαγγελίες διάσπαρτες σε προγράμματα που τοποθετούνται επί παντός, που δεν θα τα ‘λεγες ακριβώς προγράμματα αλλά μάλλον ευχολόγια. Εγώ μιλάω για ένα συνεκτικό σχέδιο με ανελαστικές προτεραιότητες. Η πλήρης κάλυψη των ανέργων θα ’πρεπε να αποτελέσει την απόλυτη προτεραιότητα ενός αριστερού προγράμματος, και ταυτοχρόνως να λογίζεται ως ο βασικός άξονας για την αναστροφή του οικονομικού κλίματος, το έναυσμα για τη δημιουργία ενεργού ζήτησης, που θα οδηγήσει σε αναθέρμανση της οικονομίας. Κι ακόμα τονίζω πως πρέπει ρητά να κοστολογηθεί, και να περιγραφούν με σαφήνεια και δεσμευτικά οι πόροι που θα το χρηματοδοτήσουν.

Γιατί θεωρείς ότι ειδικά η συγκεκριμένη δέσμη μέτρων θα έπρεπε να κοστολογηθεί; Υποτίθεται ότι αυτό θα ’πρεπε να αφορά όλες τις πτυχές ενός κυβερνητικού προγράμματος, έτσι δεν είναι;

Προφανώς. Επιμένω όμως ειδικά σ’ αυτό το σημείο, γιατί είμαι πεπεισμένος ότι μεγάλο μέρος των μεσαίων στρωμάτων έχουν υιοθετήσει το κυβερνητικό σενάριο που προβλέπει άδηλα να συνεχίσουν να τα κουτσοβολεύουν όπως όπως, έστω και με απώλειες, επιρρίπτοντας το μεγάλο βάρος της κρίσης στους ανέργους, στους ανασφάλιστους, στους άπορους, στους απλήρωτους, στους επισφαλώς εργαζόμενους. Αυτή η λογική περνάει ακόμα και σε κοινωνικές ομάδες που επηρεάζονται και επηρεάζουν την Αριστερά, οι οποίες είναι εξαιρετικά πιθανό να αντιδράσουν σε σχεδιασμούς που θα δίνουν απόλυτη προτεραιότητα στους ανέργους. Ενδέχεται να αρνηθούν να θυσιάσουν μέρος των προσδοκιών τους για χάρη ενός σχεδίου αναδιανομής και κοινωνικής δικαιοσύνης. Φοβάμαι ότι η Αριστερά δεν είναι έτοιμη να οργανώσει αυτή τη διαδικασία, κι ότι εφόσον επιμείνει σ’ αυτή την κατεύθυνση θα κλυδωνιστεί σοβαρά. Άσε που, για να είμαι απολύτως ειλικρινής, δεν είμαι καν βέβαιος ότι θα επιμείνει…

Τη συνέντευξη πήρε ο Στρατής Μπουρνάζος