............................................................
Ο Καβάφης και οι πόλεις*
του Θωμά Τσαλαπάτη
Στον Καβάφη η πόλη παίρνει τις διαστάσεις της ζωής. Αποκλείοντας από τα ποιήματά του τα τοπία της φύσης - αποφεύγοντας την φυσιολατρία της μόδας η οποία τόσο έντονα εμφανίζεται στην σύγχρονή του ποίηση ως ρομαντικό κατάλοιπο ή ως ξέφτι αρχαϊσμού - , ο ποιητής ταυτίζει τα όρια της ζωής με αυτά της πόλης. Το υποκείμενο των ποιημάτων είναι πάντα ο κάτοικος μιας πόλης, αυτή κρίνει την αξία και την τύχη του αυτή ψιθυρίζει και αποφασιζει. Η πόλη κατοικεί τους ήρωές μας. Ως κιβωτός αναμνήσεων, επιθυμιών και ματαιώσεων. Ως συλλογική δημιουργία που συναντά το υποκείμενο, του δίνει διαστάσεις, το ορίζει.
Η πόλη του Καβάφη σχεδόν πάντα - ακόμα και αν δεν κατονομάζεται ακόμα και να ονομάζεται αλλιώς - είναι η Αλεξάνδρεια. Η πόλη αυτή δεν είναι απλά το σκηνικό των βιωμάτων και των περιστατικών αλλά ταυτόχρονα η ίδια η ουσία τους. Πόλη όπου διαφορετικοί πολιτισμοί συναντιούνται, πόλη αρχαία και ταυτόχρονα σύγχρονη, πόλη σύμβολο των ελληνιστικών χρόνων και της ρευστότητάς τους. Μια εποχή όπου τα σύνορα των βασιλείων ήταν φτιαγμένα όχι από πέτρα αλλά από σκόνη, εκτεθειμένα στις διαθέσεις των ανέμων της ιστορίας. Μια εποχή όπου σχεδόν σχολές φιλοσοφίας αλληλοκαλύπτονταν και αναιρούνταν, θρησκείες συνυπήρχαν και περιπλεκονταν, ήθη άλλαζαν και αλληλοσυμπληρώνονταν. Ο Καβάφης δεν επιλέγει την καθαρότητα των μορφών και την αρμονία της κλασικής εποχής, αλλά μια ποικιλίας σε έναν κόσμο ανακατάξεων, σ' έναν κόσμο ψηφιδωτό και συνεχώς εν κινήσει. Η Αλεξάνδρεια είναι η πόλη της ρευστότητας, τςη αλλαγής και της κίνησης. Μέσα από την σχεδόν υποχρεωτική αυτή επιλογή ο Καβάφης καταφέρνει να περιγράψει το στατικό και κάθετο της πόλης συνεχή κίνηση.
Δεν είναι όμως το κέντρο της πόλης, δεν είναι οι πλατείες, τα μνημεία, η αποστειρωμένη ζωή της καρτ ποστάλ αυτη που συναντάμε στον Καβάφη. Αντίθετα ειναι οι σκιές της, τα στενά δρομάκια και τα κακόφημα μέρη, τα καπηλειά, οι ταβέρνες και τα καφενεία, τα φτωχά δωμάτια. Στα μαγαζιά της οι άνθρωποι δεν ανταλλάσσουν εμπορεύματα αλλά βλέμματα, τυχαίες χειρονομίες, προφάσεις και συναντήσεις. Η ζωή εκεί εμφανίζεται ανοιχτή σαν πληγή σε όλα τα ενδεχόμενα. Και τοσο συχνά οι ήρωες που συναντούμε είναι ήρωες προδομένοι και ξεχασμένοι, ζώντες τσακισμένοι απ' την ζωή σε ένα μοτίβο που γίνεται όλο και πιο οικειο στους σημερινούς, στους αθηναϊκούς δρόμους της κρίσης. Μιλώντας μας από άλλους τόπους και άλλους χρόνους ο ποιητής τραγουδά το δικό μας σήμερα:
Όποιος απέτυχε, όποιος ξεπέσει, τι δύσκολο να μάθει της πενίας τη νέα γλώσσα... ( "ΟΠΟΙΟΣ ΑΠΕΤΥΧΕ", ποίημα από τα "Κρυμμένα Ποιήματα" του Αλεξανδρινού)
Ο Καβάφης και οι πόλεις*
του Θωμά Τσαλαπάτη
Στον Καβάφη η πόλη παίρνει τις διαστάσεις της ζωής. Αποκλείοντας από τα ποιήματά του τα τοπία της φύσης - αποφεύγοντας την φυσιολατρία της μόδας η οποία τόσο έντονα εμφανίζεται στην σύγχρονή του ποίηση ως ρομαντικό κατάλοιπο ή ως ξέφτι αρχαϊσμού - , ο ποιητής ταυτίζει τα όρια της ζωής με αυτά της πόλης. Το υποκείμενο των ποιημάτων είναι πάντα ο κάτοικος μιας πόλης, αυτή κρίνει την αξία και την τύχη του αυτή ψιθυρίζει και αποφασιζει. Η πόλη κατοικεί τους ήρωές μας. Ως κιβωτός αναμνήσεων, επιθυμιών και ματαιώσεων. Ως συλλογική δημιουργία που συναντά το υποκείμενο, του δίνει διαστάσεις, το ορίζει.
Η πόλη του Καβάφη σχεδόν πάντα - ακόμα και αν δεν κατονομάζεται ακόμα και να ονομάζεται αλλιώς - είναι η Αλεξάνδρεια. Η πόλη αυτή δεν είναι απλά το σκηνικό των βιωμάτων και των περιστατικών αλλά ταυτόχρονα η ίδια η ουσία τους. Πόλη όπου διαφορετικοί πολιτισμοί συναντιούνται, πόλη αρχαία και ταυτόχρονα σύγχρονη, πόλη σύμβολο των ελληνιστικών χρόνων και της ρευστότητάς τους. Μια εποχή όπου τα σύνορα των βασιλείων ήταν φτιαγμένα όχι από πέτρα αλλά από σκόνη, εκτεθειμένα στις διαθέσεις των ανέμων της ιστορίας. Μια εποχή όπου σχεδόν σχολές φιλοσοφίας αλληλοκαλύπτονταν και αναιρούνταν, θρησκείες συνυπήρχαν και περιπλεκονταν, ήθη άλλαζαν και αλληλοσυμπληρώνονταν. Ο Καβάφης δεν επιλέγει την καθαρότητα των μορφών και την αρμονία της κλασικής εποχής, αλλά μια ποικιλίας σε έναν κόσμο ανακατάξεων, σ' έναν κόσμο ψηφιδωτό και συνεχώς εν κινήσει. Η Αλεξάνδρεια είναι η πόλη της ρευστότητας, τςη αλλαγής και της κίνησης. Μέσα από την σχεδόν υποχρεωτική αυτή επιλογή ο Καβάφης καταφέρνει να περιγράψει το στατικό και κάθετο της πόλης συνεχή κίνηση.
Δεν είναι όμως το κέντρο της πόλης, δεν είναι οι πλατείες, τα μνημεία, η αποστειρωμένη ζωή της καρτ ποστάλ αυτη που συναντάμε στον Καβάφη. Αντίθετα ειναι οι σκιές της, τα στενά δρομάκια και τα κακόφημα μέρη, τα καπηλειά, οι ταβέρνες και τα καφενεία, τα φτωχά δωμάτια. Στα μαγαζιά της οι άνθρωποι δεν ανταλλάσσουν εμπορεύματα αλλά βλέμματα, τυχαίες χειρονομίες, προφάσεις και συναντήσεις. Η ζωή εκεί εμφανίζεται ανοιχτή σαν πληγή σε όλα τα ενδεχόμενα. Και τοσο συχνά οι ήρωες που συναντούμε είναι ήρωες προδομένοι και ξεχασμένοι, ζώντες τσακισμένοι απ' την ζωή σε ένα μοτίβο που γίνεται όλο και πιο οικειο στους σημερινούς, στους αθηναϊκούς δρόμους της κρίσης. Μιλώντας μας από άλλους τόπους και άλλους χρόνους ο ποιητής τραγουδά το δικό μας σήμερα:
Όποιος απέτυχε, όποιος ξεπέσει, τι δύσκολο να μάθει της πενίας τη νέα γλώσσα... ( "ΟΠΟΙΟΣ ΑΠΕΤΥΧΕ", ποίημα από τα "Κρυμμένα Ποιήματα" του Αλεξανδρινού)
*: Είναι το δεύτερο μέρος της ομιλίας του ποιητή Θωμά Τσαλαπάτη στην εκδήλωση που οργάνωσε η Ο.Μ. του ΣΥΡΙΖΑ Αμαρουσίου την 1η Δεκεμβρίου στο "Στέκι" της οργάνωσης στο Μαρούσι. Το πρώτο μέρος ήταν βασισμένο κυρίως στο άρθρο του "Ο Καβάφης και οι μετανάστες" ("Εφημερίδα των Συντακτών", 7/7/2013) που έχουμε αναρτήσει στο ιστολόγιό μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου