...............................................................
ΟΝΕΙΡΟΜΑΝΤΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΗΤΕΣ, ΜΑΓΟΙ ΚΑΙ ΑΓΥΡΤΕΣ
3. ΟΝΕΙΡΟΚΡΙΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
Το πόσο πολύ βαθιά επηρέασε τα συναισθήματα και τις σκέψεις των ανθρώπων σε όλη τη διαδρομή της ιστορίας το όνειρο, κανείς δεν αμφιβάλλει. Όμως ο απόλυτα προσωπικός χαρακτήρας του, η σύνδεσή του με την παραδοξότητα, το αλλόκοτο, το μυστηριώδες, ίσως και κάποιο προφητικό στοιχείο, αλλά και η πλήρης έλλειψη σοβαρής παρατήρησης και πειραματικών δεδομένων, δεν έχουν επιτρέψει τη διαμόρφωση ενός αποδεκτού μοντέλου ερμηνείας του. Γοητευτικές και συναρπαστικές αλλά αναπόδεικτες και πλήρως ασταθείς όλες οι σχετικές θεωρίες, επιστημονικές και μη.
Από πολλούς πιστεύεται ότι τα όνειρα είναι απλές και αυθαίρετες εικόνες από τις ημερήσιες εμπειρίες που παράγονται κατά την υπολειμματική λειτουργία του εγκεφάλου στον ύπνο. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι προκύπτουν από την δραστηριότητα στην ενδοψυχική χώρα και αποκαλύπτουν τα μυστικά της με τρόπο συμβολικό. Άλλοι ότι έρχονται από πολύ μακριά από το αδιαπέραστο σκότος του σύμπαντος, από τον θεό, τον διάβολο και άλλες υπερφυσικές δυνάμεις, για να προειδοποιήσουν.
Στο έπος του Γιλγαμές βλέπει κανείς τα πρώτα καταγεγραμμένα όνειρα. Αναφέρονται την εμφάνιση στον βασιλιά, των θεοτήτων του ουρανού Ινάννα και του κάτω κόσμου Ερεσκιγάλ. Ο ονειρομάντης παραδίδει την ερμηνεία τους με γλώσσα μεταφορική και συμβολική. Ωστόσο ήδη από τότε αντί απλώς να συνάγεται ότι τα όνειρα ήσαν θεϊκά μηνύματα, τα Μεσοποταμιακά κείμενα μελετούσαν και προσωπικούς παράγοντες όπως ηλικία, φύλο, υγεία, εμπειρίες πρόσφατες και παρελθούσες κατά την διαδικασία αναζήτησης της σημασίας των ονείρων. Μερικές (ή μήπως όλες;) από εκείνες τις ερμηνευτικές τεχνικές χρησιμοποιούνται αυτούσιες και σήμερα: αναλογικότητα, ελεύθερος συνειρμός, αντιστροφή, συμβολισμός, ασαφής γλώσσα γεμάτη διφορούμενα και αμφισημίες.
Οι πρώτες προσπάθειες ψύχραιμης και σοβαρής αλλά οπωσδήποτε μη επιστημονικής μελέτης της ονειρικής εμπειρίας που άρχισαν από τον Αρτεμίδωρο τον Δαλδιανό τον 2ο αιώνα μΧ., προσγειώθηκαν ακατάστατα στην Ψυχιατρική του 19ου αιώνα, εισχώρησαν στις φροϋδικές μελέτες και έκτοτε ταλαιπωρούν αδιαλείπτως την Ψυχιατρική επιστήμη η οποία βεβαίως και αυτή δεν έχει μέχρι τώρα προσθέσει σχεδόν τίποτε ουσιώδες σε αυτό το θέμα.
Ένα όνειρο είναι δυνατόν να δώσει την ευκαιρία να γίνει καλύτερα γνωστό ένα πρόβλημα του οποίου η ύπαρξη ήταν άγνωστη ή με το οποίο το άτομο δεν είχε ασχοληθεί ποτέ μέχρι εκείνη τη στιγμή ή είχε ασχοληθεί ανεπιτυχώς. Ενδέχεται να παρέχει πληροφορίες για την κατάσταση της υγείας και να προειδοποιεί για επικείμενες ασθένειες ή και για τη θεραπεία τους, αλλά γι΄αυτήν την πανάρχαια ιατρική άποψη υπάρχει σοβαρή τεκμηρίωση.
Ο αγχωτικός, φοβιτσιάρης, ψυχαναγκαστικός και φιλάσθενος ρήτορας Αίλιος Αριστείδης (117-185μ.Χ.) χρησιμοποιούσε τα όνειρα του για να θεραπεύσει τις ασθένειες του με την βοήθεια του Ασκληπιού. Τα κατέγραφε σε καθημερινό ημερολόγιο για 25χρόνια. Θα πρέπει να προέβαινε σε εγκοιμήσεις στον Ναό σχεδόν κάθε βράδυ!! Θεός ξέρει πόσο θα του στοίχιζε αυτό. Ο Ασκληπιός δεν θεράπευε (ούτε τώρα) δωρεάν!!
Ο Γαληνός, αναφέρει ασθενή που πριν πάθει παράλυση, ονειρεύτηκε ότι το ένα σκέλος του ήταν λίθινο και την άλλη μέρα το βρήκε παράλυτο.
Ο Μεντελέγιεφ, παρά το ότι ως γνήσιος επιστήμων απεχθανόταν την παραψυχολογία, δεν διστάζει να συνδέσει το μέγα επίτευγμά του, την επινόηση του Περιοδικού Πίνακα των στοιχείων, με τη μεσολάβηση ενός ονείρου: «είδα ένα όνειρο με έναν πίνακα όπου όλα τα στοιχεία βρίσκονταν στη θέση τους, όπως έπρεπε. Ξυπνώντας αμέσως τον κατέγραψα σε μια κόλλα χαρτί». Στις αγωνιώδεις προσπάθειές του να βρει έναν τρόπο κατάταξης των στοιχείων, «κατασκεύασε» ασυνείδητα τον χάρτη τους, ο οποίος εμφανίσθηκε εναργέστερος στο όνειρο.
Ο Kekule το 1865 σύμφωνα με τις αφηγήσεις του, ήταν βαθειά προβληματισμένος με το μυστήριο του βενζολίου και την απεικόνιση του χημικού του τύπου. Μια νύχτα ονειρεύτηκε ένα φίδι να δαγκώνει την ουρά του. Το πρωί, ο δομικός τύπος του βενζολίου έχει ήδη συνταχθεί. Ήταν ένας δακτύλιος αποτελούμενος από 6 άτομα άνθρακα.
ΠΡΟΦΗΤΙΚΑ. Τα προφητικά όνειρα κυρίως εκπορεύονται από τον θεό («και γαρ τ’ όναρ εκ Διός εστί»), με νύξεις για γεγονότα που θα προκύψουν στο μέλλον. Καθώς το σώμα καθεύδει, το πνεύμα εξέρχεται, περιφέρεται και ταξιδεύει σε τόπους, σε καταστάσεις, πρόσωπα και πνευματικές δυνάμεις από τα οποία αντλεί στοιχεία ενδεικτικά της μελλοντικής ζωής και των περιστάσεων που θα αντιμετωπίσει ο ονειρευόμενος. Η εμφάνιση ζώων, νεκρών ανθρώπων και ποικίλων αντικειμένων έχει θεωρηθεί στοιχείο δηλωτικό της υπάρξεως πνευμάτων, τα οποία επειδή δύνανται να εισέρχονται οπουδήποτε, είναι σε θέση να μαθαίνουν ο,τιδήποτε και διά των ονείρων να το ανακοινώνουν και να το αποκαλύπτουν στον ενδιαφερόμενο. Ωστόσο η ερμηνευτική και προφητική τους αξία δεν έχει ίχνος επιστημονικής τεκμηρίωσης-«ο τοις ονείροις πιστεύων ως άπαν αδόκιμος».
Ο Αρτεμίδωρος ο Δαλδιανός (και σχεδόν όλες οι θρησκείες, ιδιαιτέρως οι μονοθεϊστικές), αναγνωρίζει, μεταξύ άλλων ειδών και την ύπαρξη θεόπεμπτων ονείρων με προφητικό χαρακτήρα.
Από τότε μέχρι την σύγχρονη εποχή καταβάλλεται εργώδης προσπάθεια αποκαλύψεως του προφητικού τους περιεχομένου από τους ονειροκρίτες που έχουν επίσης την ικανότητα πρόβλεψης του μέλλοντος, θεραπεία νόσου, επικοινωνία με θεούς, δαίμονες και πνεύματα, που σημαίνει ότι μόνο άνθρωποι με υπερφυσικές δυνάμεις μπορούν να εξηγήσουν τα όνειρα!.
Ο θεολόγος, προφήτης, μυστικιστής, οραματιστής, και κατά τους ψυχιάτρους ψυχωτικός, Emanuel Svedenborg (1688–1772) κατέγραφε τα παράξενα όνειρα και οράματα του σαν μια μάχη της αγάπης για τον εαυτό του εναντίον της αγάπη για τον Θεό. Ο πατέρας του νεωτερικού ορθολογισμού μέγας φιλόσοφος Immanuel Kant (1724–1804) ήταν παραδόξως υποστηρικτής των παραφυσικών φαινομένων και θαυμαστής των ονείρων και του ιδίου του Svedenborg.
Ο Edgar Cayce (1877– 1945) στους πελάτες του οποίου περιλαμβάνονταν διασημότητες όπως ο Woodrow Wilson και ο Thomas Edison είναι ο τελευταίος ονειρομάντης που είχε και την ικανότητα της προφητείας. Πάσχων από υποτροπιάζουσα υστερική αφωνία, είναι κλασικό παράδειγμα φιλάνθρωπου απατεώνα. Τα προφητικά βιβλία του πωλούνται ακόμη κατά εκατομμύρια.
Στην σύγχρονη εποχή τα όνειρα ερμηνεύονται από την επιστήμη όχι ως δίαυλοι επικοινωνίας της συνείδησης με το θείο και το υπερφυσικό, αλλά με τις περιστάσεις της ζωής. Η ανάλυση τους έχει εγκαταλείψει το θεϊκό και δαιμονικό στοιχείο ως εξηγητικό παράγοντα, προσγειώθηκε σε ρεαλιστικές προσεγγίσεις και παρά το ότι από κλινική άποψη δεν έχουν σχεδόν καμία διαγνωστική αξία, ο ρόλος τους στην ψυχαναλυτική διαγνωστική και ψυχοθεραπεία είναι (ακόμη) θεμελιώδης.
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ το όνειρο είναι η βασιλική οδός προς την αποκάλυψη του ασυνειδήτου. Το ατομικού κατά τον Sigmund Freud, του συλλογικού κατά τον Karl Young, του σχεδίου της ζωής κατά τον Alfred Adler.
Δομείται από υπολειμματικά υλικά της καθημερινότητας, υπό μορφή αναμνήσεων των γεγονότων της περασμένης ημέρας, σε συνδυασμό με αρχέγονες και ασυνείδητες επιθυμίες, ερωτικές διαθέσεις και ευχές. Ασήμαντες καθημερινές ματαιώσεις επιθυμιών ενεργοποιούν στο όνειρο άλλες αρχέγονες μορφές ανάλογων επιθυμιών που ματαιώθηκαν. Η τελεολογία του συνίσταται στην προστασία του ύπνου, την οποία επιτυγχάνει μεταμφιέζοντας εξωτερικά ερεθίσματα σε συστατικά του ονείρου ή επιτρέποντας τη μεταμφιεσμένη έκφραση απαγορευμένου ασυνείδητου υλικού. Η συγκάλυψη των απαγορεύσεων γίνεται μέσα από τους μηχανισμούς του συμβολισμού και της αντικατάστασης.
Μέσα στα όνειρα, στις παραδρομές της γλώσσας ή τα σωματικά συμπτώματα εκδηλώνονται με συγκεκαλυμμένη μορφή και παίζουν διαμορφωτικό ρόλο στην προσωπική ιστορία του ανθρώπου, απωθημένες ενορμήσεις, ανεπίτρεπτες επιθυμίες θανάτου ή σεξουαλικής συνεύρεσης με πρόσωπα απαγορευμένα, ψυχοτραυματικές εμπειρίες της πρώτης παιδικής ηλικίας κλπ. Τα όνειρα που λησμονήθηκαν στην πραγματικότητα έχουν λογοκριθεί επειδή το περιεχόμενό τους αποτελείτο από απαράδεκτα και αγχογόνα στοιχεία.
Το έργο του Φρόΰδ πάνω στην Ερμηνεία των Ονείρων, παρά τον πλήρως υποθετικό του χαρακτήρα είναι ίσως η πληρέστερη και σοβαρότερη προσπάθεια που έγινε για να κατακτηθεί το αίνιγμα της ασυνείδητης ψυχής πάνω στο φαινομενικά στέρεο έδαφος του εμπειρισμού. Ωστόσο οι σύγχρονοι ψυχαναλυτές δεν είναι και τόσο πιστοί στην φροϋδική άποψη ότι τα όνειρα είναι η βασιλική οδός προς το ασυνείδητο και πολλοί έχουν εγκαταλείψει την ονειρική ανάλυση κουρασμένοι από την δογματική ακαμψία των δασκάλων τους και εστίασαν περισσότερο το ενδιαφέρον τους στην ανάλυση της μεταβίβασης.
Τα όνειρα δεν βρίσκονται πλέον στο κέντρο της φροϋδικής σκηνής. Η πολυγλωσσία των σύγχρονων ψυχαναλυτών στην στενή της συγγένεια με την μετανεωτερική γλωσσική αλχημεία των Γάλλων κυρίως διανοουμένων, διαμόρφωσε αυτήν την στροφή. Ούτως ή άλλως η ψυχανάλυση στο σύνολο της σήμερα είναι πολύ περισσότερο διαδεδομένη στον κόσμο των κριτικών της λογοτεχνίας και λιγότερο στην Ψυχιατρική.
Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ θεωρεί την ερμηνεία του ονείρου ως ψευδοεπιστήμη. Στάση καθαρά αμυντική και ηττοπαθής. Επειδή δεν είναι σε θέση να καταδεχθεί να μελετήσει ό,τι είναι εκτός του πεδίου της, δεν έχει θέσεις γι΄αυτά τα φαινόμενα, δεν γνωρίζει που να τα κατατάξει μέσα στον φυσικό κόσμο και έτσι υποστηρίζει ότι έχουν μόνο εσωτερική αφετηρία, τον εγκέφαλο και είναι αποτελέσματα ιδιάζουσας βιοηλεκτρικής δραστηριότητας που πυροδοτούν αναμνήσεις αποθηκευμένες σε διάφορες εγκεφαλικές περιοχές. Χαρακτηρίζει το όνειρο ως νοητική δραστηριότητα που περιλαμβάνει ένα σύνολο σκέψεων, συναισθημάτων και εικόνων που εκτυλίσσεται κατά την διάρκεια του ύπνου. Μια διαδικασία μέσω της οποίας επιχειρείται να αποσυνδεθεί ο φλοιός από κάθε εισερχόμενο αισθητηριακό ερέθισμα ώστε ο εγκέφαλος να αναπαυθεί. Όταν το όνειρο εκδηλώνεται κατά την φάση του ύπνου REM (ταχείες οφθαλμικές κινήσεις) περιλαμβάνει επιθετικά συναισθήματα ενώ στην φάση του non-REM ύπνου περιλαμβάνει φιλικά συναισθήματα. Η βιολογική σημασία του συνίσταται στο ότι διαδοχικές λειτουργικές παλινδρομήσεις κατά τον ύπνο με πρόσβαση σε προηγούμενο αναμνησιακό υλικό και γνωσιακές τακτικές μη διαθέσιμες κατά την εγρήγορση, επιτρέπουν προηγούμενες εμπειρίες να χρησιμοποιηθούν για την λύση σύγχρονων προβλημάτων. Το όνειρο κατά τον ύπνο είναι ισοδύναμο με την σκέψη κατά την εγρήγορση.
Το όνειρο είναι ατίθασο στην ερμηνεία. Δεν παγιδεύεται σε επιστημονικά σχήματα. Ξεπερνά τα σύνορα της δικαιοδοσίας της Επιστήμης γιατί τα μέσα που αυτή διαθέτει (παρατήρηση και πείραμα) είναι πολύ περιορισμένα για το πελώριο μέγεθος του. Όταν και αν κάποτε θα δημιουργηθεί το κατάλληλο ΗΕΓραφικό λογισμικό που θα μετατρέπει την εγκεφαλική δραστηριότητα σε ρέουσες εικονογραφικές παραστάσεις τότε ίσως θα επανέλθει σε επιστημονικό επίπεδο η συζήτηση περί τα όνειρα.
Σήμερα, οι διαταραγμένες σχέσεις επιστήμης και κοινωνίας, που συμβαίνουν όποτε υπάρχει ταλαιπωρία εθνών και σύγχυση, τροφοδοτούν τις τάσεις προς τον μυστικισμό. Οι θεωρίες που βασίζονται στην πίστη και όχι σε γεγονότα, είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές στις αποδείξεις και έτσι πλήθη ανθρώπων τρέχουν προς τους ονειροκρίτες για παρηγοριά χωρίς διάθεση να προστατεύσουν τους εαυτούς τους από τις διεγερμένες φαντασιώσεις των μυστικιστών που γέμισαν τον κόσμο με πνεύματα, δαίμονες και κάθε είδους επιδράσεις.
1. ΑΙΛΙΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ. (2ος μ.Χ. αιώνας). Ιεροί Λόγοι. Μετ. Ελισάβετ Κούκη. Σμίλη 2012.
2. ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟΣ ο Δαλδιανός. (2ος μ.Χ. αι.). Ονειροκριτικά. Μετ Μαρία Μαυρουδή. Ιστός, 2002
3. ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ Ε, ΦΩΤΙΑΔΟΥ Α. (1995). Η συμβολή των “ονειροκριτικών” στη διατύπωση της αρχής του “οιδιποδείου συμπλέγματος” από τον Freud. Αρχεία ΕΨΨΕΠ 2(7):107-108.
4. ΣΑΡΑΝΤΟΓΛΟΥ Γ. (2002). Περί του “Ονειρωγμού” (ήγουν του ερωτικού ονείρου) στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα. Τετρ Ψυχιατρ 77:101-110.
5. CURTISS HOFFMAN (2004), Dumuzi’s Dream: Dream Analysis in Ancient Mesopotamia Dreaming, Vol. 14, No. 4, 240–251
6. PAPAMICHAEL E, MARKETOS S. (1995). Artemidorian Oneirocrisia. Hist. Psychiatry vi:125-131.
7. FREUD S. (1900). The Interpretation of Dreams. Standard Edition, vol 4. Strachey J (ed). London:Hogarth Press.
8. KOUKKOU, M. AND LEHMANN, D. (1983): Dreaming: the functional state shift hypothesis, a neuropsychophysiological model. Brit. J. Psychiat. 142: 221-231.
9. SVEDENBORG E. Drömboken, (Βιβλίο των Ονείρων). Μετ. Μαργαρίτα Μέλμπεργκ, Κέδρος 1992
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου