"Πλουτοφασισμός" έγραψε ο Χρήστος Λάσκος ("Εφημερίδα των Συντακτών", 07.01.25)

 ...............................................................

Πλουτοφασισμός

έγραψε ο Χρήστος Λάσκος* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 07.01.25) 

Ως γνωστόν, ο κ. Πρετεντέρης είναι χιουμορίστας. Δεν παραλείπει να μας το υπενθυμίζει με κάθε ευκαιρία. Ανάμεσα στα γνωστά σάλια μπάλια του, το πρώτο του δημοσίευμα της νέας χρονιάς, έμπλεο αγάπης και καταλλαγής, το απέδειξε γι’ άλλη μια φορά. Κοροϊδεύοντας, τάχα, τον Κασσελάκη, ο οποίος ισχυρίστηκε πως έριξε τον Μητσοτάκη κατά 13% –από 41 σε 28– και λέγοντας διάφορα ξεκαρδιστικά, εμπλέκει και την Κωνσταντοπούλου, η οποία, αφού φάει κι αυτή καμιά αδέσποτη –υποψιάζεται ο κ. Π.– μπορεί και «να ιδρύσει μονοπρόσωπο Σύλλογο Συγγενών Θυμάτων Κασσελάκη, για να κάνει συναυλία στο Καλλιμάρμαρο»!

Είναι δυνατόν ένας κανονικός άνθρωπος να γράψει κάτι τέτοιο; Να λοιδορήσει, με αυτόν τον τρόπο, ανθρώπους που υπέστησαν το χειρότερο κακό που μπορεί να συμβεί σε κάποιον: να χάσει το παιδί του και, μάλιστα, με αυτόν τον φρικτό τρόπο;

Λοιπόν, δεν είναι δυνατόν ένας κανονικός άνθρωπος να το κάνει αυτό. Ούτε καν ένας μετρίως διεστραμμένος. Για λόγους τήρησης προσχημάτων, δεν θα το έκανε ούτε ο Αϊχμαν, ο Χίμλερ ή ο Μένγκελε –που δεν τους λες και μετριότητες στην υπηρεσία του κακού.

Η Χάνα Αρεντ έγινε διάσημη για την ανάλυσή της σχετικά με την «κοινοτοπία του κακού». Παρακολουθώντας τη δίκη του Αϊχμαν, βρήκε πως το ανθρωπάκι που δικαζόταν δεν ήταν παρά ένας «ανάμεσα σε όλους», τίποτε ιδιαίτερο τίποτε ακραίο. Ενας συνηθισμένος δημόσιος υπάλληλος, που έκανε αυτό που αντιλαμβανόταν ως καθήκον του. Μια κοινότοπη, καθόλου ιδιαίτερη περίπτωση.

Νομίζω πως η Αρεντ έκανε μεγάλο λάθος. Το μικρό κακό είναι κοινότοπο, το απόλυτο κακό καθόλου. Το Ολοκαύτωμα δεν υλοποιήθηκε από «μέσους ανθρώπους», αλλά από τέρατα. Τα οποία δεν αρκούνταν στην εξόντωση των θυμάτων τους· έπρεπε να τα εξευτελίσουν πρώτα.

Συμβαίνει και σήμερα. Ο Καστοριάδης χαρακτήριζε τα καθεστώτα του «ελεύθερου κόσμου» φιλελεύθερες ολιγαρχίες. Βάσει των πιο πρόσφατων εξελίξεων είναι δόκιμο να μιλάμε για κεντροφασισμό. Η άνεση με την οποία οι φασίστες και οι τραμπιστές αναλαμβάνουν την εξουσία, ιδίως στη Δύση, δείχνει, χωρίς αμφιβολία, πόσο τα συγκεκριμένα καθεστώτα διαμόρφωσαν το έδαφος. Δείχνει, δηλαδή, πόσο οι σημερινοί φασίστες κυβερνούν ως συνέχεια περισσότερο παρά ως τομή.

Σημαίνει, άραγε, αυτό πως έχουμε μια κατάσταση η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί business as usual; Οχι. Πάντοτε είναι άλλο η μετάβαση σε κάτι κι άλλο η ολοκλήρωσή του.

Ο υπερ-μοντέρνος φασισμός, ολοκληρώνοντας, παροξύνει τη συνθήκη, τη φέρνει στα άκρα. Η επίταση της κλιματικής καταστροφής, η αυξημένη πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου, η αντιμετώπιση των πανδημιών με συνωμοσιολογικό τρόπο, η επιλογή απάντησης στις οικονομικές κρίσεις με μεγαλύτερες δόσεις νεοφιλελεύθερης ηλιθιότητας είναι αυταπόδεικτο πως οδηγούν την ανθρωπότητα στο μη περαιτέρω.

Οι ακροκεντρώοι και οι κεντροδεξιοί έστρωσαν τον δρόμο. Δεν είναι τυχαίο πόσο εύκολα συνεργάζονται σε κυβερνήσεις με τους φασίστες – η Σκανδιναβία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Πρόκειται, όμως, για φασισμό; Μήπως έχουμε να κάνουμε με τις γνωστές ακροαριστερές υπερβολές; Νομίζω πως όχι, δεν πρόκειται για υπερβολές. Ισως και λίγα λέμε.

Οι Εβραίοι έπιναν αίμα χριστιανών βρεφών, οι μετανάστες βιάζουν και σκοτώνουν, όταν δεν τρώνε τις γάτες και τα σκυλιά των γνήσιων Αμερικανών. Ολοι οι Εβραίοι, όλοι οι μετανάστες. Δεν είναι οι άνθρωποι ξεχωριστά «καλοί» ή «κακοί», είναι οι φυλές, που έχουν αυτές τις ηθικές, εν τέλει, ιδιότητες.

Οποιος νομίζει ότι ο Τραμπ, ο Μιλέι, η Βάιντελ, η Λεπέν, ο Σόινι, ο Ακεσον, ο Φάρατζ, ο Ορμπαν, μαζί και ο αγαπητός σε όλους τους προηγούμενους Πούτιν –και πλήθος άλλων παρόμοιων καθαρμάτων– είναι λιγότερο επικίνδυνοι από τους ναζιστές του Μεσοπολέμου, ίσως σύντομα θα εκπλαγεί.

Νομίζω ότι ο πιο συνεκτικός όρος για να περιγράψει αυτόν τον νέο φασισμό είναι ο πλουτοφασισμός. Οι χιτλερικοί υπηρέτησαν σαν πιστά σκυλιά τον γερμανικό καπιταλισμό. Στον λόγο τους, όμως, ένιωθαν πως έπρεπε να είναι και κάπως αντιπλουτοκράτες.

Σήμερα, αντίθετα, οι πλούσιοι κυβερνούν αδιαμεσολάβητα, που έλεγε κι ο άλλος.

Οι Μασκ και σία, αυτοαναγορευμένοι Αρχοντες του Σύμπαντος, είναι βέβαιοι πως τους επιτρέπονται τα πάντα. Το γεγονός πως, ως επί το πλείστον, πρόκειται για hi-techηλίθιους, δεν τους κάνει λιγότερο αλλά πολύ περισσότερο επικίνδυνους.

Ο Μασκ υποσχέθηκε πως θα μας εγκαταστήσει στον Αρη το 2024! Οτι θα θεραπεύει με φυτευμένα τσιπάκια πάσα νόσο και πάσα μαλακία. Οτι, ότι, ότι… Τύφλα να ’χει ο Ντένικεν. Αυτό που προς το παρόν κατάφερε είναι να κάνει με έναν πύραυλο ένα ταξίδι βζζζτ 11 χιλιόμετρα κατακόρυφα προς τα πάνω και βζζζτ άλλα 11 προς τα κάτω –από το Χαριλάου ώς τις Συκιές περίπου. Και δεν ξέρω αν βελτίωσε τα joy sticks στο Prince of Persia.

Οι πλουτοφασίστες είναι, ίσως, ό,τι πιο επικίνδυνο έχει εμφανιστεί στην ανθρώπινη ιστορία.

*Από τις εκδόσεις Τόπος κυκλοφορεί το βιβλίο του Χρήστου Λάσκου «Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση: Απλοϊκά μαθήματα πολιτικής οικονομίας»