Από τους "Στοχασμούς" του Τσέζαρε Παβέζε (1908-1950) Για την Τέχνη...

..........................................................

Cesare Pavese (1908-1950)








 

- Όταν γραφτεί η πρώτη αράδα ενός αφηγήματος, έχουν ήδη επιλεγεί τα πάντα, και το ύφος και ο τόνος και η τροπή των συμβάντων.

   Με δεδομένη την πρώτη αράδα, δεν χρειάζεται παρά υπομονή. Όλα τα υπόλοιπα πρέπει και μπορεί να βγουν απ' αυτήν. (1938)

- Για τον καλλιτέχνη δεν μετρά η ε μ π ε ι ρ ί α , παρά η εσωτερική εμπειρία. (1938)

- Τα λάθη που χτυπάνε αμέσως στο μάτι μέσα σ' ένα έργο, ή και που απλώς φαίνονται, ακριβώς γι' αυτό διορθώνονται εύκολα και δεν μετρούν. Μετρά το θεμελιακό σφάλμα, η λαθεμένη οπτική, η οποία από μόνη της διαμορφώνει προπαντός τ' αψεγάδιαστα μέρη' εδώ εντοπίζεται κι εξοβελίζεται το σφάλμα, πράγμα που ουσιαστικά σημαίνει ότι είναι ανεπανόρθωτο, εκτός κι αν σώσεις ολόκληρο το έργο . Τα ορατά ψεγάδια αποτελούν το πολύ-πολύ ενδείξεις για ό,τι κρύβεται από κάτω. (1939)

- Γιατί μας φαίνεται απωθητικός ένας καινούργιος συγγραφέας; Επειδή δεν είμαστε ακόμα σε θέση να στήσουμε γύρω του με το νου μας ολόκληρο το υποθετικό πλαίσιο μιας συντροφιάς, στην οποία θ' αφηνόμαστε μ' εμπιστοσύνη. (1939)

- Κάθε καλλιτέχνης προσπαθεί ν' αναλύσει τον μηχανισμό της τεχνικής του στα συστατικά του στοιχεία για να δει πώς είναι φτιαγμένος και να τον χρησιμοποιήσει, αν τον χρησιμοποιήσει, εν ψυχρώ. Πάντως ένα έργο τέχνης πετυχαίνει μονάχα όταν έχει κάτι τι το μυστηριακό για τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Και τούτο είναι φυσικό: η ιστορία ενός καλλιτέχνη αποτελεί τη βαθμιαία υπέρβαση της τεχνικής του προηγούμενου έργου με μια δημιουργία που προϋποθέτει έναν αισθητικό νόμο πιο περίπλοκο. Η αυτοκριτική αποτελεί μέσο αυτοϋπέρβασης. Ο καλλιτέχνης που δεν αναλύει και δεν καταστρέφει συνεχώς την τεχνική του είναι ένας φουκαράς. (1939)

- Θάρθει καιρός όπου η κοινή μας πίστη στην π ο ί η σ η  θα γεννά φθόνο. (1940)

-Μονάχα κάποιος που αξίζει ο ίδιος περισσότερο από ένα συγκεκριμένο έργο, μπορεί και να το φέρει εις πέρας. (1940)

- Η ειδική σου τιμωρία - όπως και όλων των ποιητών - είναι ότι ως εκ της αποστολής σου δεν μπορείς να έχεις π α ρ ά  έ ν α  κ ο ι ν ό , ενώ εσύ ζητάς  δ ί δ υ μ ε ς  ψ υ χ έ ς . (1940)

- Λαχταράμε να δημιουργήσουμε ένα έργο που πρώτους-πρώτους να αφήσει έκθαμβους εμάς τους ίδιους. (1942)

- Να αφηγείσαι τα απίστευτα πράγματα σαν να ήταν πραγματικά - αυτό ήταν το σύστημα των αρχαίων ' να αφηγείσαι τα πραγματικά σαν να ήσαν απίστευτα - τούτο είναι το μοντέρνο σύστημα. (1943)

- Στην ελληνική τραγωδία δεν υπάρχουν  κ α κ ο ί . Δεν διαλευκαίνεται μια ευθύνη, διαπιστώνεται ένα γεγονός - ένα πεπρωμένο. (1946)

- Η ποίηση δεν συνιστά αίσθηση, παρά κατάσταση ' δεν κατανοείς, είσαι. (1946)

- Είναι ωραίο πράγμα να γράφεις, επειδή ζευγαρώνεις δυο χαρές μαζί: μιλάς μόνος και μιλάς σ' ένα πλήθος.

   Αν κατάφερνες να γράψεις χωρίς ούτε ένα σβήσιμο, χωρίς ξανακοίταγμα, χωρίς ξαναδούλεμα - θα το έκανες ακόμα κέφι; Το ωραίο είναι ότι αποκαθαίρεσαι και προετοιμάζεσαι μ' όλη σου την ηρεμία να γίνεις κρύσταλλο. (1946)

- Αρχίζω να γράφω ποιήματα όταν το παιχνίδι έχει χαθεί.

   Δεν είδα ποτέ ένα ποίημα ν' αλλάζει τα πράγματα. (1946)

- Στην ουσία, γιατί επιθυμούμε να είμαστε μεγάλοι, να είμαστε δημιουργικές ιδιοφυΐες; Για τους μεταγενέστερους; Όχι. Για να τριγυρίζουμε μέσα στο πλήθος και να μας δείχνουν; Όχι. Αλλά για να σηκώνουμε στην πλάτη τον καθημερινό μόχθο έχοντας τη βεβαιότητα πως ό,τι κάνουμε αξίζει τον κόπο, είναι κάτι μοναδικό. Για το σήμερα, όχι για την αιωνιότητα. (1947)

- Το ενδιαφέρον ενός έργου για όποιον το δημιουργεί - και για όποιον το καταλαβαίνει - είναι ότι βλέπει να διαμορφώνεται μεσ' από αντίθετες τάσεις, ότι συνθέτει και συνταιριάζει αυτές τις τάσεις, τους δίνει μορφολογικό νόημα - και η μεγαλύτερη αντίθεση είναι ανάμεσα στο ασυνείδητο και συνειδητό (απαιτήσεις της κοινωνίας, της συνεννόησης, της ηθικής κτλ.). Ένα έργο του αμιγούς ασυνειδήτου - αμιγής αυτοματισμός - είναι αέρας που δεν εμπνέεται, ή είναι απλώς ένα αστείο. (1947)

- Ένα έργο δεν λύνει τίποτα, όπως δεν λύνει τίποτα και η δουλειά μιας ολόκληρης γενιάς. Τα παιδιά - το αύριο - αρχίζουν πάντοτε από την αρχή κι αγνοούν ευφρόσυνα τους πατεράδες, τα όσα έγιναν. Ευκολότερα αποδέχεσαι το μίσος, την εξέγερση ενάντια στο παρελθόν παρά τούτη τη μακάρια άγνοια. Το ωραίο στις αρχαίες εποχές ήταν η συγκρότησή τους, μέσα στην οποία διαφυλασσόταν πάντα το παρελθόν. Αυτό είναι το μυστικό της ανεξάντλητης πληρότητάς τους. Γιατί τον πλούτο ενός έργου - μιας γενιάς - τον γεννά πάντα η ποσότητα παρελθόντος που περιέχει. (1948)

- Η  λ ο γ ο τ ε χ ν ί α δεν αντιτίθεται στην  π ρ α κ τ ι κ ή  α ί σ θ η σ η, αλλά στην α ί σ θ η σ η  τ ο υ  π ρ α γ μ α τ ι κ ο ύ . (1949)

("Στοχασμοί" Τσέζαρε Παβέζε, μτφ. Παναγιώτης Κονδύλης, εκδ. Στιγμή, 1993)