"Όπου φυσάει ο άνεμος" γράφει ο Δημήτρης Παναγιωτάτος * ("Εφημερίδα των Συντακτών", 25.6.2020)

.............................................................

               Όπου φυσάει ο άνεμος

γράφει ο Δημήτρης Παναγιωτάτος * ("Εφημερίδα των Συντακτών", 25.6.2020)

Μακραίνει κάθε μέρα ο κατάλογος των ταινιών που η μετάδοσή τους από διάφορες ιντερνετικές πλατφόρμες αναστέλλεται για λόγους «πολιτικής ορθότητας». Είναι τελικά ρατσιστική ταινία το «Οσα παίρνει ο άνεμος» και καλώς «αποσύρθηκε» προσωρινά από την κυκλοφορία;

Κάθε ταινία, και γενικότερα έργο τέχνης, εντάσσεται σε μια συγκεκριμένη εποχή (δίπλα στον τίτλο της υπάρχει η χρονολογία παραγωγής της) και οφείλουμε να την αξιολογούμε πάντα μέσα στη συγκυρία αυτής ακριβώς της εποχής.

Η συντριπτική πλε

ιονότητα των ταινιών που παράγονται από καταβολής κινηματογράφου ανήκει σ’ αυτό που αποκαλούμε «κυρίαρχο ρεύμα» (mainstream). Είναι ταινίες κατά κανόνα «συναίνεσης», ιδεολογικά αποδεκτές και αισθητικά αναγνωρίσιμες. Καλές ή κακές, ακριβές ή φτηνές, έγιναν για ν’ αρέσουν και να κάνουν πολλά εισιτήρια. Το «Οσα παίρνει ο άνεμος» είναι mainstream σινεμά στις δόξες του, μια ταινία με τεράστια εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία (10 Οσκαρ). Ο,τι σήμερα μπορεί να ενοχλεί σ’ αυτήν, δεν φάνηκε να ενοχλεί καθόλου στην εποχή της. Εχει νόημα να ακυρώνεις την προβολή της… 80 χρόνια μετά;

Τώρα, μαθαίνω, ήρθε η σειρά του «Λόρενς της Αραβίας» και ταινιών της Ντίσνεϊ (!). Κι αύριο, αν συνεχιστεί αυτό με απόλυτη συνέπεια, γιατί να μην αποσυρθούν και εκατοντάδες γουέστερν; Φυλές ολόκληρες εξολοθρεύτηκαν σ’ αυτά. Και γιατί όχι και οι ταινίες «Ράμπο» και «Βρόμικος Χάρι»; Είναι πολιτικά ορθή εικόνα μπάτσου αυτή; Γιατί όχι και ψυχροπολεμικές ταινίες και κάποιοι Τζέιμς Μποντ;

Γιατί όχι και χιλιάδες κωμωδίες, κομεντί και δράματα που κρύβουν υπόγεια, μέσα από το γέλιο ή το δάκρυ, πατριαρχικές αντιλήψεις και μισογυνισμό αναπαράγοντας προκαταλήψεις και στερεότυπα; Κι όχι μόνο αμερικανικές ταινίες. Και ευρωπαϊκές. Και ελληνικές. Να αποσυρθεί «Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο» γιατί δεν είναι καθόλου πολιτικά ορθό το χαστούκι σε μαθητές σήμερα. (Αν και, σας βεβαιώνω, τότε ήταν στην ημερήσια διάταξη.)

Οι εποχές αλλάζουν, κι ευτυχώς και οι αντιλήψεις, αλλά οι ταινίες ΔΕΝ ακυρώνονται. Είναι καλό που τώρα πια όλοι υποψιάζονται ότι δεν ήταν και τόσο «αθώες» οι ταινίες που κάποτε μπορεί να αγαπήσαμε. Και είναι χρήσιμο να τις βλέπουμε και να τις κρίνουμε πάντα σε συνάρτηση με την εποχή τους, για την οποία μας προσφέρουν χρήσιμα στοιχεία. Μέσα από την τέχνη, και μάλιστα τη λαϊκή, αντανακλώνται πολύ πιο καθαρά αντιλήψεις, αισθητικές και τρόποι ζωής της κάθε εποχής.

Αν συνεχίσουμε την ιδεολογική «αποκάθαρση» των ταινιών, κινδυνεύουμε να αποκλείσουμε το πιο μεγάλο κομμάτι του κυρίαρχου κινηματογράφου. Για να δημιουργήσουμε, τελικά, μια εντελώς ψευδαισθητική εικόνα της Ιστορίας. Σαν να μην έγιναν όλα όσα, καθόλου τιμητικά για την ανθρωπότητα, αφηγούνται αυτές οι ταινίες…

Ομως το πιο σημαντικό είναι να ψάξουμε τις ταινίες που πήγαν «κόντρα στο ρεύμα». Αυτές που στην εποχή τους λοιδορήθηκαν από την κριτική και περιφρονήθηκαν από τον κόσμο, αλλά που σήμερα τις ανακαλύπτουμε με συγκίνηση και θαυμασμό. Σ’ αυτές τις ταινίες, τις αγαπημένες μου, αξίζει ένα ξεχωριστό αφιέρωμα, ως ελάχιστος φόρος τιμής.

* σκηνοθέτης, συγγραφέας και καθηγητής κινηματογράφου