..............................................................
ΜΟΝΟΚΟΝΤΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ Δ. Π. ΠΑΠΑΔΙΤΣΑ
(Σάμος 1922-Ἀθήνα 1987)
[...] Δὲ θὰ μιλήσω πιὰ γιατὶ μὲ γέμισαν οἱ ἀστροφεγγιὲς
Μὲ πέταξαν οἱ ἄνεμοι σὲ βάραθρα κι ἔβγαζα τὸν ἦχο μου
στο μαῦρο τους νερὸ
Ἀρκετὰ κάηκε τὸ σῶμα μου καθὼς τὸ ἄγγιξαν οἱ αἰφνίδιες
ἀλλαγὲς τῆς ἄνοιξης
Ἀρκετὰ κάηκαν τὰ σπλάχνα μου ἀπὸ τὰ δροσερὰ νερὰ
Τώρα κρατώντας τὴν καρδιά μου ὅπως ἕνα φέρετρο
Τὴνπερνῶ ἀπὸ ἰώδη περιβόλια καὶ ξέρω βροχὲς φονικὲς
Πηγάδια καὶ σπήλαια πρὶν ἀπὸ μένα ποὺ μὲ εἶπαν σκοτάδι τους [...]
Μὲ πέταξαν οἱ ἄνεμοι σὲ βάραθρα κι ἔβγαζα τὸν ἦχο μου
στο μαῦρο τους νερὸ
Ἀρκετὰ κάηκε τὸ σῶμα μου καθὼς τὸ ἄγγιξαν οἱ αἰφνίδιες
ἀλλαγὲς τῆς ἄνοιξης
Ἀρκετὰ κάηκαν τὰ σπλάχνα μου ἀπὸ τὰ δροσερὰ νερὰ
Τώρα κρατώντας τὴν καρδιά μου ὅπως ἕνα φέρετρο
Τὴνπερνῶ ἀπὸ ἰώδη περιβόλια καὶ ξέρω βροχὲς φονικὲς
Πηγάδια καὶ σπήλαια πρὶν ἀπὸ μένα ποὺ μὲ εἶπαν σκοτάδι τους [...]
(Δ. Π. Παπαδίτσας: PRINCIPIA I, ἀπόσπασμα)
Ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ποιητὲς ποὺ ἀναδείχθηκαν ποτὲ στὰ νεώτερα
ἑλληνικὰ γράμματα ὑπῆρξε ὁ Δ. Π. Παπαδίτσας. Σπούδασε γιατρὸς στὴν Ἀθήνα
καὶ τὸ Μόναχο καὶ ἄσκησε τὸ ἰατρικὸ ἐπάγγελμα στὴν Ἑλληνικὴ πρωτεύουσα
καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ βίου του. Ἐραστὴς τῆς ἀρχαίας γραμματείας καὶ
ἰδίως τῆς προσωκρατικῆς φιλοσοφίας, ὅσον ἀφορᾶ στὴν ἀναζήτηση τῶν ἰδεῶν,
καὶ μιᾶς ἰδιόμορφης μεταϋπερρεαλιστικῆς ἔκφρασης, ὅσον ἀφορᾶ στὴ
μορφικὴ ἐκφορὰ τοῦ ποιήματος, ἀπέδωσε συνθέσεις κορυφαίων διαστάσεων
μέσα στὶς ὁποῖες κυριαρχεῖ ὁ ὀντολογικὸς καὶ ὁ βαθιὰ ἐρωτικὸς
προσανατολισμὸς τοῦ λόγου. Στὸ διαρκὲς στόχαστρο τοῦ Παπαδίτσα ἦταν ὁ
μετὰ τὴν ὕπαρξη καὶ ὁ μετὰ τὸν ἔρωτα χῶρος.
Ξεκίνησε μὲ τὴ συλλογὴ "Τὸ φρέαρ μὲ τὶς φόρμιγγες" (1943). Ἀκολούθησαν συλλογὲς ποὺ συσσωματώθηκαν στὶς συγκεντρωτικὲς ἐκδόσεις "Ποίηση 1" (1964, α΄ κρατικό βραβεῖο) και "Ποίηση 2 (1981), ἐνῶ δὲν πρόλαβε νὰ ἐκδώσει τὴν "Ποίηση 3" μὲ τὸ ἤδη ἕτοιμο ὑλικὸ. Τὸ α΄ κρατικὸ βραβεῖο ξαναπῆρε γιὰ τὴ συλλογὴ του "Δυοειδὴς λόγος" (1981). Τιμήθηκε ἐπίσης μὲ τὸ ἔπαθλο Οὐράνη τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν γιὰ τή συλλογὴ του "Ἡ Ἀσώματη" (1983) καὶ πρὸς κέρδος τῶν πιὸ σημαντικῶν εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν ἔγινε κτῆμα τους τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἔργου του. Ἀξιοσημείωτες ἐργασίες του εἶναι ὁ δοκιμιακὸς τόμος "Ὡς δι’ ἐσόπτρου", καὶ οἱ μεταφράσεις του ἀπό τὸν Ὅμηρο καὶ τὸν Ὀρφέα.
Τὰ ἅπαντὰ του μὲ τὸν τίτλο "Ποίηση" (Μέγας Ἀστρολάβος/Εὐθύνη, 1997) ἐκδόθηκαν μὲ ἐπιμέλεια καὶ κωδικοποίηση τοῦ Κ. Ε. Τσιρόπουλου. Ὁ ὀγκώδης τόμος περιλαμβάνει ἐκτὸς ἀπὸ τὶς μέχρι τότε ἐκδοθεῖσες ποιητικὲς συλλογὲς καὶ ὅλα τὰ ἀνευρεθέντα κατάλοιπα, ἐνῶ ἔχουν τοποθετηθεῖ στὴ θέση τους ὀκτὼ ἄγνωστα ποιήματα τῆς μερικότερης συλλογῆς «Οὐσίες» τῆς "Ποίησης 1".
Ὁ Δ. Π. Παπαδίτσας ἐκαλλιέργησε ἕναν ἰδιότυπο ποιητικὸ καὶ βαθιὰ φιλοσοφικὸ λόγο, ἀπὸ τὰ ὀρύγματα τοῦ ὁποίου ξεπετάγονται οἱ ἀποφθεγματικὲς ἐπισημάνσεις του μὲ πρωτότυπες ἐννοιολογικὰ καὶ ἐκπληκτικὲς ἐκφραστικὰ καταδείξεις. Τοῦ ἀνήκει αὐτοδικαίως ὁ τίτλος τοῦ πλέον ἀποφθεγματικοῦ ποιητῆ, ἀφοῦ στὰ ποιήματὰ του οἱ στίχοι του δένονται συχνὰ σὲ κόμπους συσσωρευμένης γνώσης καὶ στιγμιαίων ἀφορισμῶν μὲ διαχρονικὸ ἐκτόπισμα.
Ἡ ἔκφρασὴ του ἐγκολπώνεται ὅλες τὶς ἱστορικὲς διαδρομὲς τῆς γλώσσας, ξεκινώντας ἀπὸ τὴν ἀρχαία σκοτεινὴ της ρίζα καὶ φτάνοντας μέχρι τὴ ρέουσα ἐξελικτικὴ ἐκδοχὴ τῆς σημερινῆς πραγματικότητας. Ἡ προσήλωσή του στὴ γλωσσικὴ ἀκεραιότητα τῶν κειμένων του εἶναι προφανὴς καὶ διαπνέεται ἀπὸ τὸ χαρακτηριστικὸ ὕφος μιᾶς τιθασευμένης λογιοσύνης. Τὸ ποιητικό του ἔργο καταφαίνεται ἀφαντάστως εὐρύχωρο καὶ εὐελπίστως πολυδιαστατικὸ, μὲ διαστρωματώσεις ἐπάλληλες πρὸς κάθε κατεύθυνση, καθὼς στεγάζει ρυθμοὺς πολύτροπους καὶ πολύμορφους, μὲ γεωμετρικὴ ἁρμονία καὶ ἐν γένει πρόδηλη μαθηματικὴ χάρη.
Εὐέλικτος, διεισδυτικὸς, βαθύνους, κοσμολόγος, φιλόσοφος, ψυχαναλυτὴς, θετικι-στὴς, πυθαγόρειος, ὀρφικὸς, μεμακρυσμένος, ἀλλὰ καὶ πλησιόχωρος, ἔνθεος, ὁμηρικός, ὀντολόγος, ἀνικανοποίητος τῆς ἀναζήτησης καὶ πληγωμένος τῆς γνώσης, συλλέκτης τῶν φωτεινῶν ἐκλύσεων ἀπὸ κάθε πηγὴ θανάτου ἤ ἀθανασίας, καταξιώθηκε στὴν ἀπόδοση μιᾶς ποίησης ἀνεξάντλητου κάλλους, μέσα στὴν ὁποία ἡ αὐτοκρατορικὴ ἰσχὺς τῆς
πολύσημης γλώσσας καὶ ἡ ἀκοίμητη σωματική του συνείδηση ψαύουν διαρκῶς τὴ μοίρα τοῦ ὄντος.
Ὁ Δ. Π. Παπαδίτσας διένυσε μὲ ἐντελῶς προσωπικὸ τρόπο μιὰ δύσκολη, ἐπίπονη καὶ, ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ, ὑψηλόπνοη ποιητικὴ πορεία. Ἀνέπτυξε ἀπειράριθμους τρόπους ἀνεύρεσης καὶ κατάδειξης τῆς ὀμορφιᾶς, ἐνῶ μὲ πλάγιους τρόπους φώτιζε συνεχῶς τὶς κατακτήσεις τῆς ἑλληνικῆς σκέψης καὶ παράδοσης. Σηματοδότησε κατευθύνσεις στὴ διανόηση καὶ τὴν ἔκφραση. Αὐτοδικαίως θεωρεῖται σταθμὸς στὴν ἑλληνικὴ ποίηση, ἀλλὰ καὶ σημεῖον ἐκκίνησης. Λειτούργησε σὲ πολύ ὑψηλήν ἐσχατιὰ τοῦ λόγου μὲ συνεχεῖς τάσεις ἀνόδου καὶ κανένα φαινόμενο πτώσης. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν εἶναι καὶ θὰ παραμείνει μοναδικὸς, εἴτε ὑπάρξουν μαθητὲς, εἴτε ὄχι.
Ξεκίνησε μὲ τὴ συλλογὴ "Τὸ φρέαρ μὲ τὶς φόρμιγγες" (1943). Ἀκολούθησαν συλλογὲς ποὺ συσσωματώθηκαν στὶς συγκεντρωτικὲς ἐκδόσεις "Ποίηση 1" (1964, α΄ κρατικό βραβεῖο) και "Ποίηση 2 (1981), ἐνῶ δὲν πρόλαβε νὰ ἐκδώσει τὴν "Ποίηση 3" μὲ τὸ ἤδη ἕτοιμο ὑλικὸ. Τὸ α΄ κρατικὸ βραβεῖο ξαναπῆρε γιὰ τὴ συλλογὴ του "Δυοειδὴς λόγος" (1981). Τιμήθηκε ἐπίσης μὲ τὸ ἔπαθλο Οὐράνη τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν γιὰ τή συλλογὴ του "Ἡ Ἀσώματη" (1983) καὶ πρὸς κέρδος τῶν πιὸ σημαντικῶν εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν ἔγινε κτῆμα τους τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἔργου του. Ἀξιοσημείωτες ἐργασίες του εἶναι ὁ δοκιμιακὸς τόμος "Ὡς δι’ ἐσόπτρου", καὶ οἱ μεταφράσεις του ἀπό τὸν Ὅμηρο καὶ τὸν Ὀρφέα.
Τὰ ἅπαντὰ του μὲ τὸν τίτλο "Ποίηση" (Μέγας Ἀστρολάβος/Εὐθύνη, 1997) ἐκδόθηκαν μὲ ἐπιμέλεια καὶ κωδικοποίηση τοῦ Κ. Ε. Τσιρόπουλου. Ὁ ὀγκώδης τόμος περιλαμβάνει ἐκτὸς ἀπὸ τὶς μέχρι τότε ἐκδοθεῖσες ποιητικὲς συλλογὲς καὶ ὅλα τὰ ἀνευρεθέντα κατάλοιπα, ἐνῶ ἔχουν τοποθετηθεῖ στὴ θέση τους ὀκτὼ ἄγνωστα ποιήματα τῆς μερικότερης συλλογῆς «Οὐσίες» τῆς "Ποίησης 1".
Ὁ Δ. Π. Παπαδίτσας ἐκαλλιέργησε ἕναν ἰδιότυπο ποιητικὸ καὶ βαθιὰ φιλοσοφικὸ λόγο, ἀπὸ τὰ ὀρύγματα τοῦ ὁποίου ξεπετάγονται οἱ ἀποφθεγματικὲς ἐπισημάνσεις του μὲ πρωτότυπες ἐννοιολογικὰ καὶ ἐκπληκτικὲς ἐκφραστικὰ καταδείξεις. Τοῦ ἀνήκει αὐτοδικαίως ὁ τίτλος τοῦ πλέον ἀποφθεγματικοῦ ποιητῆ, ἀφοῦ στὰ ποιήματὰ του οἱ στίχοι του δένονται συχνὰ σὲ κόμπους συσσωρευμένης γνώσης καὶ στιγμιαίων ἀφορισμῶν μὲ διαχρονικὸ ἐκτόπισμα.
Ἡ ἔκφρασὴ του ἐγκολπώνεται ὅλες τὶς ἱστορικὲς διαδρομὲς τῆς γλώσσας, ξεκινώντας ἀπὸ τὴν ἀρχαία σκοτεινὴ της ρίζα καὶ φτάνοντας μέχρι τὴ ρέουσα ἐξελικτικὴ ἐκδοχὴ τῆς σημερινῆς πραγματικότητας. Ἡ προσήλωσή του στὴ γλωσσικὴ ἀκεραιότητα τῶν κειμένων του εἶναι προφανὴς καὶ διαπνέεται ἀπὸ τὸ χαρακτηριστικὸ ὕφος μιᾶς τιθασευμένης λογιοσύνης. Τὸ ποιητικό του ἔργο καταφαίνεται ἀφαντάστως εὐρύχωρο καὶ εὐελπίστως πολυδιαστατικὸ, μὲ διαστρωματώσεις ἐπάλληλες πρὸς κάθε κατεύθυνση, καθὼς στεγάζει ρυθμοὺς πολύτροπους καὶ πολύμορφους, μὲ γεωμετρικὴ ἁρμονία καὶ ἐν γένει πρόδηλη μαθηματικὴ χάρη.
Εὐέλικτος, διεισδυτικὸς, βαθύνους, κοσμολόγος, φιλόσοφος, ψυχαναλυτὴς, θετικι-στὴς, πυθαγόρειος, ὀρφικὸς, μεμακρυσμένος, ἀλλὰ καὶ πλησιόχωρος, ἔνθεος, ὁμηρικός, ὀντολόγος, ἀνικανοποίητος τῆς ἀναζήτησης καὶ πληγωμένος τῆς γνώσης, συλλέκτης τῶν φωτεινῶν ἐκλύσεων ἀπὸ κάθε πηγὴ θανάτου ἤ ἀθανασίας, καταξιώθηκε στὴν ἀπόδοση μιᾶς ποίησης ἀνεξάντλητου κάλλους, μέσα στὴν ὁποία ἡ αὐτοκρατορικὴ ἰσχὺς τῆς
πολύσημης γλώσσας καὶ ἡ ἀκοίμητη σωματική του συνείδηση ψαύουν διαρκῶς τὴ μοίρα τοῦ ὄντος.
Ὁ Δ. Π. Παπαδίτσας διένυσε μὲ ἐντελῶς προσωπικὸ τρόπο μιὰ δύσκολη, ἐπίπονη καὶ, ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ, ὑψηλόπνοη ποιητικὴ πορεία. Ἀνέπτυξε ἀπειράριθμους τρόπους ἀνεύρεσης καὶ κατάδειξης τῆς ὀμορφιᾶς, ἐνῶ μὲ πλάγιους τρόπους φώτιζε συνεχῶς τὶς κατακτήσεις τῆς ἑλληνικῆς σκέψης καὶ παράδοσης. Σηματοδότησε κατευθύνσεις στὴ διανόηση καὶ τὴν ἔκφραση. Αὐτοδικαίως θεωρεῖται σταθμὸς στὴν ἑλληνικὴ ποίηση, ἀλλὰ καὶ σημεῖον ἐκκίνησης. Λειτούργησε σὲ πολύ ὑψηλήν ἐσχατιὰ τοῦ λόγου μὲ συνεχεῖς τάσεις ἀνόδου καὶ κανένα φαινόμενο πτώσης. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν εἶναι καὶ θὰ παραμείνει μοναδικὸς, εἴτε ὑπάρξουν μαθητὲς, εἴτε ὄχι.
Η.Κ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου