"Οι γυναίκες της Οδύσσειας" από τον φίλο στο fb Panos Dodis (facebook, 9.1.2021)

 .............................................................

             Οι γυναίκες της Οδύσσειας

από τον φίλο στο fb Panos Dodis (facebook, 9.1.2021)

Τις προάλλες έπεσα πάνω σε μια ανάρτηση για την Οδύσσεια και τα σχόλια από κάτω. Τη διάβασα και τα διάβασα λίγο διαγώνια αλλά αυτό που μου έμεινε ήταν ότι σε κάποια φάση η συζήτηση ξέφυγε - σχεδόν αναμενόμενα – στις γυναίκες της Οδύσσειας κι αν υπάρχει σεξισμός στην παρουσίαση των γυναικείων ηρωίδων από τον Όμηρο.

Δεν ξέρω γιατί αυτό ήταν το μοναδικό που μου έμεινε από ολόκληρη τη συζήτηση, στην οποία δεν συμμετείχα, αλλά με ταλαιπωρούσε στην άκρη του μυαλού μου. Δεν θυμάμαι πολλά από την Οδύσσεια πια, σχεδόν τίποτα, αλλά ήταν ένα μαγικό ταξίδι μια μαγική περιπέτεια γεμάτη τέρατα θαύματα ωραίες κι επικίνδυνες γυναίκες πριν μεγαλώσω και καταλάβω ότι είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας, ένα ταξίδι με αρχή και προορισμό, με ανοιχτά πανιά για το άγνωστο αλλά και νοσταλγία. Φυγή και επιστροφή.

Σήμερα είχα πολύ ελεύθερο χρόνο κι έψαξα τις γυναίκες της Οδύσσειας. Δεν έκατσα να διαβάσω όλο το Έπος, άνοιξα το google και βρήκα τα συνοπτικά βιογραφικά των έξι βασικών ηρωίδων στην ελληνική γουικιπήντια. Αυτές είναι η μητέρα του Αντίκλεια, η παραμάνα του η Ευρύκλεια, η πασίγνωστη Πηνελόπη, η Καλυψώ, η Κίρκη και η Ναυσικά. Δεν ασχολούμαι με την Αθηνά γιατί δεν θυμάμαι το ρόλο της, είπαμε να γκουγκλάρω αλλά δεν θα πάω και παραπέρα από τη δεύτερη σελίδα της αναζήτησης, και επίσης, είναι Θεά. Μπορεί να παίζει το ρόλο του πεπρωμένου, του από μηχανής θεού – τέλος πάντων δεν τη θεωρώ σημαντική.

Διαβάζοντας τα σύντομα βιογραφικά τους και το ρόλο τους στην Οδύσσεια άρχισα να βλέπω γνώριμα, διαχρονικά πρότυπα και μοτίβα, γυναίκες που συναντάμε στη ζωή μας και μας καθορίζουν και τις καθορίζουμε. Μας διαμορφώνουν και τις διαμορφώνουμε.

Δεν βρήκα ίχνος σεξισμού ή υποτίμησης του ρόλου, της φύσης τους και του χαρακτήρα τους ούτε από τον Όμηρο (απ’ όσο θυμάμαι) ούτε από τον Οδυσσέα. Τις αγάπησε όλες και κάτι έμαθε από αυτές. Νομίζω ότι δεν υπάρχει ίχνος σεξισμού στην Οδύσσεια ακόμη κι αν την διαβάσεις και τη δεις με το κριτικό μάτι του εικοστού πρώτου αιώνα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να ξεπεράσεις τις προκαταλήψεις σου. Και αν είμαστε τυχεροί θα γνωρίσουμε στη ζωή μας και τις έξι αυτές γυναίκες.

Ας ξεκινήσουμε από την Αντίκλεια και την Ευρύκλεια. 

Η Αντίκλεια είναι η μητέρα του που πέθανε από τη στεναχώρια της από την πολυετή απουσία του γιού της και...

 ...η Ευρύκλεια είναι η γριά παραμάνα που τον μεγάλωσε και τον αναγνώρισε όταν επέστρεψε γέρος ταλαιπωρημένος και μεταμφιεσμένος στην Ιθάκη. Συμπληρώνουν και οι δύο το ρόλο της μητέρας και του ανθρώπου που μας μεγάλωσε και μας γνώρισε όταν είμαστε παιδιά. Αθώοι, άγραφοι πίνακες, γεμάτοι προοπτικές.

Ακολουθεί η Πηνελόπη με την οποία θα ασχοληθώ τελευταία γιατί είναι και η πιο "παρεξηγημένη" γυναίκα της Οδύσσειας.

Στη συνέχεια έχουμε την Καλυψώ, τον πρώτο μεγάλο έρωτα του Οδυσσέα που έμεινε μαζί της για το μεγαλύτερο διάστημα της περιπέτειάς του, χρόνια ολόκληρα. Για την ακρίβεια σύμφωνα με το βιογραφικό της ο Οδυσσέας ήταν ο μεγάλος της έρωτας και όχι το αντίστροφο. Ναι, την αγάπησε, έκαναν παιδιά μαζί πέρασαν πολύ ωραία αλλά η καρδιά του και το μυαλό του ήταν αλλού. Η Καλυψώ είτε το πήρε απόφαση είτε υπήρξε παρέμβαση της Αθηνάς, τον "άφησε να φύγει" που λέει και το τραγούδι γεμίζοντας και το καράβι του προμήθειες. Όλοι έχουμε γνωρίσει μια Καλυψώ που ήταν έρωτας αλλά δεν ήταν το «πεπρωμένο». Μια γυναίκα που σε αγαπάει σου προσφέρει τα πάντα αλλά, το ξέρεις, δεν μπορεί να σε κρατήσει. Παρόλα αυτά σε γεμίζει "δώρα" όταν έρχεται η ώρα να χωρίσετε. Σε έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο.

Πάμε στην Κίρκη τη δεύτερη πιο παρεξηγημένη γυναίκα της Οδύσσειας. Η Κίρκη δεν είναι Καλυψώ. Δεν σε ερωτεύεται κεραυνοβόλα, έχει τους δικούς της θαυμαστές και "followers" που τους μετατρέπει από άγρια σε πειθήνια ζώα και γουρούνια όταν αυτοί είναι αγενείς. Είναι μια ανεξάρτητη γυναίκα – Νύφη και αυτή, θεϊκό αίμα κυλάει στις φλέβες της – και δεν σηκώνει μαλακίες. Ερωτεύεται τον Οδυσσέα και μην τα πολυλογούμε άλλος ένας χρόνος έρωτα και παιδιών μέχρι να τον πιάσει ο νόστος και να φύγει. Νομίζω ότι τον ερωτεύεται όταν αποδεικνύει ότι είναι ισότιμός της και ενδιαφέρων. Δεν κάνει καμία προσπάθεια, όπως η Καλυψώ, να τον μεταπείσει ή να τον κρατήσει. Ξέρει ότι δεν είναι πλασμένοι ο ένας για τον άλλον και η ζωή συνεχίζεται.

Τελευταία συνάντηση πριν την επιστροφή στην Ιθάκη είναι η Ναυσικά. Το κορίτσι και η έφηβη γυναίκα. Δεν θυμάμαι αν υπάρχει σεξουαλική επαφή, δεν είναι απαραίτητη για το Μύθο αλλά κι εδώ το ερωτικό στοιχείο είναι εμφανές. Το κορίτσι η έφηβη γυναίκα που δεν φοβάται ούτε ντρέπεται τον γυμνό ώριμο και ταλαιπωρημένο άντρα Οδυσσέα που ξεπροβάλλει από το ποτάμι αλλά τον αποδέχεται, τον κοιτάει με ειλικρινές ενδιαφέρον τον ντύνει και τον αφήνει να διηγηθεί την ιστορία του. Και ο Οδυσσέας έχει την ανάγκη να πει την ιστορία του και η Ναυσικά – που δεν γνωρίζω τι ακολούθησε στη ζωή της και πώς χρησιμοποίησε τα μαθήματα ζωής του Οδυσσέα – είναι η ακροάτρια και η μαθήτρια που πάντα σε εκπλήσσει και σε ξανανιώνει.

Και ξαναγυρνάμε στην Πηνελόπη, όπως ξαναγύρισε ο Οδυσσέας.

Δεν νομίζω ότι είναι η πιστή σύζυγος που περιμένει υπομονετικά την επιστροφή του συζύγου, το βρίσκω πολύ απλοϊκό. Καταρχάς, σύμφωνα με το μύθο, για να την παντρευτεί ο Οδυσσέας έπρεπε να κερδίσει κάποιον αγώνα κάποιον άθλο για να γίνει γυναίκα του. Δεν είναι trophy wife η Πηνελόπη αλλά κόρη βασιλιάδων. Πρέπει να αγωνιστείς για να την κερδίσεις και προορισμένη να γίνει βασίλισσα.

Επίσης η Πηνελόπη δεν είναι απλώς μια υπομονετική σύζυγος. Είναι βασίλισσα και μητέρα. Είναι ηγέτης σε ένα βασίλειο που κινδυνεύει από Μνηστήρες κι έχει μια κληρονομιά να διαφυλάξει και να την περάσει στο γιο της τον Τηλέμαχο. Δεν έχει καμιά σημασία η "παρθενία της" ή η "ζώνη αγνότητας" κατά τη διάρκεια της απουσίας του Οδυσσέα, είναι το λιγότερο. Η Πηνελόπη είναι βασίλισσα ηγέτης και μαχήτρια. Παλεύει για την ίδια το βασίλειο της και το γιο της. Κι όταν ο Οδυσσέας επιστρέφει τον δέχεται και αν δεν κάνω λάθος γερνάνε και πεθαίνουν μαζί ευτυχισμένοι. Του παραδίδει την εξουσία; Ίσως αλλά θέλω να πιστεύω ότι συγκυβερνούν μαζί.

Η Πηνελόπη ίσως είναι η μοναδική ηρωίδα που χρειάζεται λίγο «ξεσκόνισμα» στην απεικόνισή της και στο ρόλο της στη ζωή. Αλλά σίγουρα δεν είναι θύμα ή υποτιμημένη. Πόσες τέτοιες γυναίκες δεν ξέρετε στη ζωή σας, χωρισμένες, χήρες, ανύπαντρες μητέρες που παλεύουν κάθε μέρα γιατί είναι βασίλισσες της ζωής τους;

Θα είχε πολύ ενδιαφέρον πιστεύω ένα μοντέρνο ριμέικ της Οδύσσειας, ένα φρεσκάρισμα των ηρώων και των ηρωίδων όπως και η αλλαγή ρόλων. Είμαι σίγουρος ότι και στη ζωή των γυναικών υπάρχουν αντίστοιχα πρότυπα και μοτίβα αντρών που εμφανίζονται και σημαδεύουν τη ζωή τους.

Τόσο διαφορετικοί και τόσο όμοιοι.