.....................................................
Ευρώπη 1957-2017 «Η κόλασή μου είναι οι άλλοι»
Στις 25 Μαρτίου 1957 στη Ρώμη,
στη μεγάλη αίθουσα του Καπιτωλίου με τις τοιχογραφίες, κυρώνονταν οι
δύο διεθνείς συνθήκες: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και
Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ). Γεννιόταν η Κοινή
Αγορά —ο πρόδρομος της Ενωμένης Ευρώπης.
Ο Πολ-Ανρί Σπάακ του Βελγίου, ο Κριστιάν Πινό της Γαλλίας, ο Κόνραντ
Αντενάουερ της Γερμανίας, ο Αντόνιο Σένι της Ιταλίας, ο Ζοζέφ Μπεχ του
Λουξεμβούργου και ο Γιόζεφ Λουνς της Ολλανδίας έβαζαν την υπογραφή τους
στα κείμενα που αφορούσαν κυρίως το εμπόριο: την κατάργηση των
τελωνειακών δασμών. Ο Σπάακ είχε δηλώσει: «Η σημερινή ημέρα θα
καταγραφεί ως ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην Ιστορία της
Ευρώπης».
Είχε προηγηθεί όλεθρος. Το 1945 η Ευρώπη, απ’ άκρου εις άκρον, ήταν
κατεστραμμένη. Επειτα από δύο πολέμους, η κυρίαρχος του πλανήτη είχε
χρεοκοπήσει. Τον Σεπτέμβριο του 1946 ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έλεγε στο
Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης: «Πρέπει να ξαναδημιουργήσουμε την ευρωπαϊκή
οικογένεια… τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης…
Εάν κατ’ αρχήν όλα τα κράτη της Ευρώπης δεν είναι πρόθυμα ή ικανά να
μετάσχουν στην ένωση, θα πρέπει εντούτοις να προχωρήσουμε, να
συγκεντρώσουμε και να συντονίσουμε τους πρόθυμους… Η Γαλλία και η
Γερμανία θα πρέπει να έχουν μαζί το προβάδισμα».
Χρόνια αργότερα, ο κοινωνιολόγος του LSE, λόρδος Ραλφ Ντάρεντορφ,
είχε αναφερθεί στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ το 1996 στην παλιά ομιλία
του Τσόρτσιλ. Παρ’ ότι τα γερμανικά εγκλήματα δεν είχαν ξεχαστεί, ο
Τσόρτσιλ είχε υποστηρίξει «ότι πρέπει να τεθεί ένα τέλος στην τιμωρία…
Πρέπει να υπάρξει… μια ευλογημένη πράξη άφεσης».
Ο Ντάρεντορφ εκτιμούσε πως ο Τσόρτσιλ δεν ήταν ο συμπονετικός, ο
γενναιόδωρος πατερούλης της νίκης, αλλά ο οξυδερκέστερος και πρώτος
ψυχροπολεμικός θιασώτης, ο οποίος υποστήριξε το 1946 τον συμβιβασμό με
τη Γερμανία και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση που θα βασιζόταν σε μια
γαλλογερμανική συμμαχία. Το οικονομικο-πολιτικό ευρωπαϊκό άβαταρ σκοπών
βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη.
Από το 1957 η Ευρώπη βίωσε ευημερία και ειρήνη. Με μόνη εξαίρεση την
πρώην Γιουγκοσλαβία, ξεπέρασε τους παράγοντες που την οδήγησαν στους δύο
πολέμους: τη γεωγραφική της διαίρεση, τις παλιές φυλετικές αντιθέσεις
και την επικίνδυνα παθητική προσκόλλησή της σε ηγέτες τύπου Χίτλερ και
Μουσολίνι.
Τα χρόνια εκείνα κυριαρχούσε η ιδέα ότι «ο άνθρωπος είναι
καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Καταδικασμένος, γιατί δεν
δημιούργησε, δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του κι ωστόσο ταυτόχρονα
ελεύθερος, γιατί από τη στιγμή που πετάχτηκε στον κόσμο, είναι υπεύθυνος
για ό,τι κάνει». Βέβαια, με το «ελεύθερος» ο Ζαν-Πολ Σαρτρ εννοούσε ότι
αν κάποιος κατηγορείται για τις πράξεις του είναι ελεύθερος να
αποκρύψει την αλήθεια και να αποποιηθεί τις ευθύνες του για να μην
τιμωρηθεί αλλά και για να αποφύγει την ντροπή.
Τα είχε πει στο «Κεκλεισμένων των Θυρών» το 1944 όπου ίσχυε –όπως
περίπου στην Ευρώπη σήμερα– το «no exit». Οι ήρωές του, ο Γκαρσίν, η
Ινές και η Εστέλ, παγιδεύονται στο δωμάτιο∙ και χωρίς να ξέρουν πώς και
γιατί βρέθηκαν κλεισμένοι εκεί μέσα ή τι είναι αυτό που υποτίθεται ότι
πρέπει να κάνουν, αρχίζουν να αλληλοβασανίζονται. Σε κατάσταση «no exit»
διαπιστώνουν ότι όλες οι προσπάθειές τους να καλέσουν βοήθεια είναι
μάταιες. Αλλά ανακαλύπτουν τη μεταξύ τους δυναμική.
Στον άνδρα αρέσει η μία από τις δύο γυναίκες∙ αλλά αυτή είναι λεσβία
και της αρέσει η άλλη γυναίκα. Η άλλη, όμως, δεν είναι λεσβία και της
αρέσει ο άνδρας –που, με τη σειρά του, δεν τη βρίσκει του γούστου του.
Σύντομα συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται στην κόλαση. Και το μάθημα του
παιχνιδιού είναι αυτό που διατυπώνει προς το τέλος του έργου ο Γκαρσίν:
«Η κόλασή μου είναι οι άλλοι».
Αυτό περίπου διαπίστωσαν οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της
Ισπανίας και της Ιταλίας την περασμένη Δευτέρα, 60 χρόνια μετά τη Ρώμη
και 98 χρόνια μετά τη Συνθήκη του 1919, στη μίνι σύνοδο κορυφής στις
σημαδιακές Βερσαλλίες, τασσόμενοι υπέρ μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων που
θα επιτρέπει σε ορισμένες χώρες-μέλη της Ε.Ε. να προοδεύουν πιο γρήγορα
από άλλες.
Παρ’ ότι συνεπές με την αλληγορία του Ζαν-Πολ Σαρτρ, συνεπές με το
πνεύμα του 1957, το συμπέρασμα μοιάζει περισσότερο με την ισορροπία του
νομπελίστα Νας: ανάμεσα σε εγωιστικούς και υπολογιστικούς «παίκτες»
απλώνεται ένα παιχνίδι μη συνεργαζόμενων που υποτίθεται ότι δίνει μια
κάποια λύση. Αφήνει, όμως, τους πάντες ικανοποιημένους;
Εχουν αλλάξει πολλά από το 1957. Και το 2017 είναι έτος άγχους –που δεν κρύβεται– για το μέλλον της Ευρώπης.
Οσο για την Ελλάδα; Από το 1957 σημειώνω δύο ξεχωριστά ιδρυτικά
γεγονότα. Πρώτον, αρχίζει να πετά η εθνική Ολυμπιακή. Το δεύτερο
–επιτυχές έως τις μέρες μας– είναι η επινόηση του φραπέ από τον Δημήτριο
Βακόνδιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου