Παρασκευή 3 Μαρτίου 2017

"Μετα-πανικός" γράφει ο Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 01.03.2017)

.....................................................

Μετα-πανικός


Το σώμα της Ιστορίας υποφέρει σε καιρούς παρακμής και διάλυσης από σπασμούς, που οφείλονται σε μακρόχρονες ασθένειες, η σοβαρότητα των οποίων γίνεται αντιληπτή όταν η συσσώρευση των ενδείξεων καταπονεί τα πράγματα και καθιστά τις γνωστές θεραπείες αναποτελεσματικές, προκαλώντας τη σκοτοδίνη ότι το αναπότρεπτο δεν συγκρατείται, ότι κανένα γιατρικό δεν είναι ωφέλιμο.
Τότε έρχονται στο φως τα φαντάσματα της λογικής, τα τέρατα του νου, οι αχαλίνωτες κραυγές τσαρλατάνων, κομπογιαννιτών, στρατιών μάγων και μυστικιστών, προς σωτηρία και αποφυγή μοιραίου τέλους, κατά κανόνα τελειωτικού.
Αυτά τα λεφούσια συνδυάζουν ή υποδηλώνουν περιστάσεις όπου τα αντικειμενικά δεδομένα και τα γεγονότα ασκούν λιγότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από τις εκκλήσεις σε συγκινήσεις και προσωπικές πεποιθήσεις οι οποίες επιβάλλονται ως αλάθητες αλήθειες. Ετσι προσδιορίζεται η μετα-αλήθεια, αυτός ο πρόσφατος νεολογισμός, που αιτιολογεί ότι η αλήθεια παύει να είναι διαθέσιμη εκεί που η μετα-αλήθεια έχει εμφανιστεί.
Μπορεί να υποστηρίξει κανείς πως οι νεολογισμοί, που φαίνεται ότι πληθαίνουν εντός των σύγχρονων κοινωνιών, είναι προσωρινοί τις περισσότερες φορές και το ίχνος τους χάνεται εντός του εφήμερου της καταναλωτικής βουλιμίας και εντός των συνεχών αναβαθμίσεων της τεχνολογικής υποδούλωσης.
Ενας νεολογισμός πάντως που καλύπτει την αποτύπωση πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και, κυρίως, πολιτιστικών μεταβολών, οι οποίες διαχέονται ακαριαία εξαιτίας επικοινωνιακών διευκολύνσεων και λεκτικών ανασκολοπίσεων, υπογραμμίζει ότι τα θεμέλια έχουν πια στερεωθεί και το οικοδόμημα υψώνεται κιόλας στον ορίζοντα.
Η μετα-αλήθεια δεν κινδυνεύει να παλιώσει ούτε να απέλθει. Η κοινή γνώμη, συνονθύλευμα πια ατόμων καταδικασμένων ισόβια να απομακρύνουν τον τρόμο της ύπαρξής τους διά της προσκύνησης του ειδώλου τους, στολίζει και λαμπρύνει τη μετα-αλήθεια.
Τα θεμέλιά της είναι η περιφρόνηση της αναζήτησης της αποδεικτικής λογικής, υποκείμενης σε κριτική, σε σχετικότητες, σε αναψηλάφηση, σε νέες προσπάθειες προσέγγισης της πραγματικότητας και των τάσεών της, όπου καμία υπερβατικότητα δεν έχει ρόλο, αν είναι καθησυχαστική.
Η περιφρόνηση μεγεθύνεται από τη θεραπευτική ανακούφιση της ακρισίας, από την εξάπλωση ενός κοσμικού δόγματος παντογνωσίας και μάγευσης, που ενθαρρύνει την εξαπάτηση, την επιστροφή «πάλι» σε εκείνον τον «κλεμμένο» χρόνο, όπου τα πράγματα πρόσφεραν ισχύ και αξιοπρέπεια, λες και τέτοιος χρόνος υπήρξε κάποτε.
Εγκαθίσταται έτσι η ελαστικότητα των ερμηνειών του παρελθόντος, η βεβαιότητα παράπλευρων αξιών, που το εύκαμπτο λεξιλόγιο ταχυδακτυλουργών, διασκεδαστών, πολιτικών, πανεπιστημιακών και νομικών διαχέει εντός της κοινωνίας προς κατατρόπωση πιθανού αντίλογου.
Η μετα-αλήθεια θα μπορούσε να συγκριθεί με την προπαγάνδα, με τον βιασμό του λόγου, με μια καθεστωτική αλλαγή που δεν θα πάψει να ονομάζεται δημοκρατία, όσο απολυταρχικά ή ολοκληρωτικά κι αν λειτουργεί. Αυτές οι εκφράσεις πολιτικής διαχωρίζουν το καλό από το κακό, προσφέρουν την ακεραιότητα ενός καλού σε αντίθεση με τη διαβολική, ανήθικη και υπονομευτική πολυπροσωπία του κακού, την εκδικητική ρομφαία του καλού, που συντρίβει μέχρις ολοκαυτώματος το κακό.
Η διαφορά της μετα-αλήθειας από την προπαγάνδα και τα πολιτικά της παρεπόμενα είναι πως το καλό δεν προσδιορίζεται ως προς τις αρετές του, αλλά ως προς τις αθλιότητες του κακού. Οχι ως επιδίωξη, αλλά ως παραλήρημα εξαρχής τελεσίδικης καταδίκης του ανόσιου.
Εκκολάπτεται έτσι και βγαίνει από το αυγό της μια αρνητική λαϊκή και πολιτική κυριαρχία που απορρίπτει λύσεις για να συντηρεί τη δυσφορία ότι το κακό, ανόσιο πια, ανθίσταται, παρόλο που διαβάλλεται και τραυματίζεται συστηματικά. Κυριαρχεί ένας διαρκής πανικός που εξοπλίζεται, περιχαρακώνεται, απειλεί, συμμαχεί με όποιες θολές δυνάμεις συγκεντρώνει δίπλα του, οργανώνει παρορμητικές λεηλασίες, προετοιμάζει απειλές και κακουργήματα.
Στο περιβάλλον της μετα-αλήθειας, ο πανικός δεν γνωρίζει περιόδους ανάπαυλας, αφού τα αντικειμενικά δεδομένα και τα γεγονότα είναι όλο και πιο συχνά, όλο και πιο σύνθετα, όλο και πιο δυσερμήνευτα, όλο και πιο παρερμηνευμένα, όλο και πιο βίαια και ανήθικα, έτσι που δεν παύουν να παραπέμπουν νομοτελειακά σε τελετουργίες εκκλήσεων σε συγκινήσεις και σε ανάδειξη και επιβράβευση προσωπικών πεποιθήσεων, των οποίων η βαρύτητα είναι πολλαπλάσια της απύθμενης ασημαντότητάς τους.
Συμπορεύεται με τη μετα-αλήθεια και είναι χρήσιμο, εξαιτίας αυτής της συνεργασίας και συνενοχής, να προσδιοριστεί ως μετα-πανικός, επειδή κανένας πανικός δεν είναι άσχετος με την αλήθεια που εξυπηρετεί.
Ο ορισμός λοιπόν του μετα-πανικού μπορεί να είναι: συγκινήσεις και προσωπικές πεποιθήσεις συγκροτούν ένα ελάχιστα συνεκτικό πλαίσιο εξουσίας, που αναλαμβάνει να ορίσει κατά περίπτωση και να ανασύρει ως εκκρεμότητες φόβους οι οποίοι έχουν προκληθεί από παραλείψεις, εμφανιζόμενες ως προδοσίες ατόμων, ομάδων, κοινωνιών, για την τιμωρία των οποίων απαιτείται περιχαράκωση και, στη συνέχεια, επιδρομή εκδίκησης. Πρόκειται για τρόμο, που αυτοτροφοδοτείται γιγαντώνοντας τη μετα-αλήθεια.
 

Δεν υπάρχουν σχόλια: