.....................................................
Τριτη Ματια
Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας
Tamara de Lempicka, Self Portrait in the Green
Bugatti (1925)
Στο θεατρικό του έργο «Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» ο
Φρίντριχ Ντίρενματ μας αφηγείται την επιστροφή μιας παράξενης και
πάμπλουτης γριάς κυρίας στο χωριό που τη γέννησε. Η κυρία Σακανασιάν,
όπως λέγεται, γνωστοποιεί ότι θα σώσει το χωριό, το οποίο λιμοκτονεί και
καταρρέει, με έναν όρο. Να βρεθεί αυτός που θα σκοτώσει τον άντρα ο
οποίος, όταν ήταν νέα, την είχε αποπλανήσει και στη συνέχεια
εγκαταλείψει παραδίδοντάς την στη δημόσια καταισχύνη. Το έργο, που μας
αφηγείται πώς η κοινότητα υποκύπτει στη φονική προσταγή της, δεν είναι
μόνον μια αλληγορία της διαβρωτικής παντοδυναμίας του πλούτου. Είναι
πολύ περισσότερο ένα συγκλονιστικό σύμβολο του τρόπου με τον οποίο οι
κατεστημένες κοινωνικές δυνάμεις έβλεπαν στη δεκαετία του ’60 τη
γενικευμένη ανάδυση ενός φαινομένου, που βεβαίως είχε πολύ παλαιότερες
ιστορικές ρίζες: του φεμινιστικού ή, μάλλον, όπως εγώ το αποκαλώ, του
γυναικείου κινήματος και του γυναικείου λόγου.
Μπορούμε να μιλάμε για επιστροφή ή έστω τάση για
επιστροφή της μητριαρχίας; Οχι από την άποψη των επιστημών της Ιστορίας
και της Ανθρωπολογίας. Από τη στιγμή που ο Pembroke δημοσίευσε τις
μελέτες του, γνωρίζουμε ότι το καθεστώς της μητριαρχίας, καθεστώς δηλαδή
όπου η εξουσία ασκείται συστηματικά και όχι κατ’ εξαίρεσιν από
γυναίκες, δεν αποδεικνύεται ότι υπήρξε ποτέ και πουθενά. Οι υποθέσεις
του Ενγκελς στην «Καταγωγή της οικογένειας» έχουν εγκαταλειφθεί
οριστικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι η γυναικεία εξουσία δεν υπάρχει. Αλλά
αυτό που υπάρχει περισσότερο, είναι ο φόβος της κοινωνίας των ανδρών για
το φάντασμα της γυναικείας εξουσίας και επίσης για τα φαντάσματα του
γυναικείου λόγου και ακόμη της γυναικείας σεξουαλικότητας.
Ενας αρχαίος αθηναϊκός μύθος μάς λέει ότι οι γυναίκες της Αθήνας ψήφισαν μόνο μία φορά. Στην
ψηφοφορία αυτή νίκησαν κατά μία ψήφο τους άντρες και έτσι προστάτιδα
της Αθήνας έγινε η γυναίκα θεά, η Αθηνά και όχι ο Ποσειδώνας. Εκτοτε οι
άντρες της Αθήνας, της πόλης -σημειωτέον- που έχει καταστεί ιστορικά το
πρότυπο της δημοκρατίας, παίρνοντας τη σωστή απόφαση απαγόρευσαν τη
γυναικεία ψήφο. Το έπος και η τραγωδία, η κωμωδία και οι επιτάφιοι λόγοι
θα αναπαραγάγουν αυτό τον αρχέγονο ανδρικό φόβο για το γένος των
γυναικών, των απογόνων της μοιραίας γυναίκας κούκλας, της Πανδώρας. Των
γυναικών που συγγενεύουν με τη νύχτα και τις θεότητές της, την Αφροδίτη
και τον Διόνυσο και ακόμη με τον γιο της Αφροδίτης, τον Ερωτα και τη
μανία. Και οι καταραμένες και ποθητές γυναίκες, από την Ολυμπία του
Χόφμαν μέχρι τη Λούλου του Βέντεκιντ και τη Λολίτα του Ναμπόκοφ, θα
ανανεώνουν τα φαντάσματα της γυναικείας απειλής και της ερωτικής
ανταρσίας.
Η γυναικεία όμως αυτή παρουσία δεν θα περιοριστεί στο συμβολικό πεδίο,
που έτσι κι αλλιώς αντανακλά την κοινωνία. Γυναίκες δημιουργοί σαν τη
Σαπφώ ή την Κασσιανή, γυναίκες φιλόσοφοι σαν τη Διοτίμα και την Υπατία,
γυναίκες αγωνίστριες σαν την Ιωάννα της Λορένης, γυναίκες ζωγράφοι σαν
την Αρτεμισία Τζεντιλέσκι, γυναίκες μυθιστοριογράφοι σαν τη Βιρτζίνια
Γουλφ, πολιτικές και κοινωνικές αγωνίστριες σαν τη Ρόζα Λούξεμπουργκ σε
κάθε γωνιά της γης και στην πατρίδα μας θα επιμένουν να ανατρέπουν την
πολιτική, την κοινωνική, τη σεξουαλική ρητορική ενός ανδροκρατούμενου,
φαλλογο-κρατούμενου κόσμου.
Σε τέτοιες γυναίκες, όπως αυτές που αγωνίζονται
ενάντια στη φρίκη της κλειτοριδεκτομής στην Αφρική, ενάντια στη φρίκη
των βιασμών και των φόνων, αλλά και ενάντια στο έκτρωμα των μεγάλων
φραγμάτων που ξεριζώνουν την αγροτιά στην Ινδία, αξίζει να θυμόμαστε
σήμερα, έστω και με αφορμή τη γιορτή της γυναίκας, και μαζί τους αξίζει
να τιμούμε και να θυμόμαστε όλες εκείνες τις γυναίκες που αγωνίστηκαν
αυτά τα χρόνια της φρίκης των μνημονίων στην Ελλάδα ενάντια στον
εξευτελισμό και την εκμετάλλευση. Πέρα από τις υποτιμητικές ποσοστώσεις
των κομμάτων και τη μονότονη αναπαραγωγή ενός μοντέλου αντρικής εξουσίας
που το βλέπουμε παντού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου