Από τα «Σημειωματάρια» του Αλμπέρ Καμί (1913 – 1960) (μτφ. Λήδα Παλλαντίου, εκδ. «Εξάντας», 1987) – μέρος β’.

.............................................................

Αλμπέρ Καμί (1913 - 1960)

·         Από τα «Σημειωματάρια» του Αλμπέρ Καμί (1913 – 1960) (μτφ. Λήδα Παλλαντίου, εκδ. «Εξάντας», 1987) – μέρος β’.

           ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3^ο

       ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1939 – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1942

       ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1939

   «Όταν βγήκαμε στο δρόμο, περίμενα τη στιγμή που θα έστρεφε το πρόσωπό της πάνω μου. Μου εμφανίστηκε τότε μια όψη ακτινοβόλα και χλωμή, όπου τα φτιασίδια, ακόμα και η έκφραση, είχαν ολωσδιόλου σβηστεί από τα φιλιά. Το πρόσωπό της ήταν γυμνό. Και την αντίκριζα για πρώτη φορά, αυτήν που την είχα κυνηγήσει τις μακριές και πνιγηρές ώρες του πόθου. Η επιμονή μου να αγαπώ είχε τελικά ανταμειφθεί. Και την άγγιξα βαθιά σ’ αυτό το πρόσωπο με τα χλομότατα χείλη και τα άσπρα ζυγωματικά, που τα δικά μου χείλη είχαν ξεθάψει μέσα από το περίβλημα του μακιγιάζ και των χαμόγελων.»

   Ο Πόε και τέσσερις προϋποθέσεις της ευτυχίας:

   1)Η ζωή στο ύπαιθρο

   2) Η αγάπη ενός πλάσματος.

   3) Η αποδέσμευση από κάθε φιλοδοξία.

   4) Η δημιουργία.

   Μπωντλαίρ: «Στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ξέχασαν δυο δικαιώματα: της αντίφασης και της φυγής»

    Id. «Υπάρχουν τόσο δυνατά πάθη, που δεν μπορεί παρά να είναι αρετές»

       ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

   1)Ο Οιδίποδας καταργεί τη σφίγγα και ξεδιαλύνει τα μυστήρια μόνο με τη γνώση για τον άνθρωπο. Ολόκληρο το σύμπαν του Έλληνα είναι φωτεινό.

   2) Αλλά η μοίρα κατασπαράζει ανελέητα αυτόν τον άνθρωπο: η αδυσώπητη μοίρα του τυφλού λογικού. Φως ανίσκιωτο του τραγικού και του φθαρτού.

   Βλέπε Επίκουρο (δοκίμιο)

   Η σπηλιά της Αγλαύρου στην Ακρόπολη. Το άγαλμα της Αθηνάς γυμνώνεται μόνο μια φορά το χρόνο από το ένδυμά του. Πιθανότητα, όλα τα αγάλματα είναι ντυμένα κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το ελληνικό γυμνό είναι δική μας επινόηση.

   Στην Αθήνα υπήρχε ναός αφιερωμένος στα γηρατειά. Οδηγούσαν εκεί τα παιδιά.

   Κορησός και Καλλιρόη (έργο)*

   Θυσιασμένος, θυσιασμένη. Χτυπιέται ύστερα απ’ αυτή την απόδειξη αγάπης.

*Σημ. Πρόκειται αναμφισβήτητα για τον Κορησό και την  Καλλιρόη, θυγατέρα ενός βασιλιά της Καλυδωνίας. Την αγάπησε ο Κορησός, ιερέας του Διονύσου, αλλά αυτή απέρριψε τις προτάσεις του. Αποτέλεσμα: ο θεός σκόρπισε στους κατοίκους την τρέλα. Το μαντείο της Δωδώνης διέταξε τη θυσία της Καλλιρόης. Ο Κορησός προτίμησε την αυτοκτονία. Συγκινημένη από την τόση αγάπη, η Καλλιρόη δε θέλησε να ζήσει.

    Στη Σικυώνα ο Προμηθέας ξεγέλασε τον Δία. Δυο δέρματα βοδιού· το ένα γεμάτο κρέας, το άλλο κόκαλα. Ο Ζευς διάλεξε το δεύτερο. Γι’ αυτό αφαιρέθηκε από τους ανθρώπους η χρήση της φωτιάς. Από ποταπή εκδικητικότητα.

   Η θυγατέρα του αγγειοπλάστη Βουτάδη αγάπησε ένα νέο και χάραξε με το μαχαίρι το περίγραμμα της σκιάς του στον τοίχο. Βλέποντας το σχέδιο ο πατέρας της ανακάλυψε το διακοσμητικό στυλ των ελληνικών αγγείων. Ο έρωτας βρίσκεται στην αρχή των πάντων.

   Στην Κόρινθο δυο ναοί γειτονεύουν: ο ναός της βίας και ο ναός της αναγκαιότητας.

   Ο Δίμητος έτρεφε ένοχη αγάπη για την ανιψιά του, που κρεμάστηκε. Στη λεπτή άμμο της παραλίας τα κύματα ξέβρασαν κάποια μέρα το πτώμα μιας νεαρής καλλονής. Βλέποντάς την ο Δίμητος γονάτισε, τρελά ερωτευμένος. Παρακολουθώντας ωστόσο την αποσύνθεση αυτού του θαυμαστού κορμιού, έχασε τα λογικά του. Ήταν η εκδίκηση της ανιψιάς του και το σύμβολο μιας συνθήκης που έπρεπε να οριστεί.

       ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΤΟΥ ’39. Ο πόλεμος.

   Υπερβάλλει πάντοτε κανείς ως προς τη σημασία της ατομικής ζωής. Τόσοι άνθρωποι δεν ξέρουν τι να την κάνουν, ώστε δεν είναι εντελώς ανήθικο να τους τη στερήσεις. Άλλωστε, όλα αναβαθμίζονται. Αυτά όμως έχουν λεχθεί. Ο ουσιαστικός παραλογισμός αυτής της καταστροφής δεν αλλάζει διόλου τη φύση της. Γενικεύει τον κάπως πιο ουσιαστικό παραλογισμό της ζωής. Τον καθιστά πιο άμεσο και πιο εύστοχο. Αν αυτός ο πόλεμος μπορεί να έχει κάποια επίπτωση στον άνθρωπο, αυτή συνίσταται στην ενίσχυση της ιδέας που έχει σχηματίσει για την ύπαρξή του και της κρίσης που εκφέρει σχετικά μ’ αυτήν. Από τη στιγμή που ο πόλεμος αυτός «υπάρχει», κάθε κρίση που δεν μπορεί να τον συμπεριλάβει είναι εσφαλμένη. Ο σκεπτόμενος άνθρωπος περνάει κατά κανόνα τον καιρό του προσαρμόζοντας την ιδέα που έχει διαμορφώσει για τα πράγματα στα καινούρια γεγονότα, που τη διαψεύδουν. Σ’ αυτήν την έφεση, σ’ αυτή την απόκλιση της σκέψης, στη συνειδητή αυτή διόρθωση εδράζεται η αλήθεια, δηλαδή η διδασκαλία μιας ζωής. Γι’ αυτό, όσο βδελυρός κι αν είναι τούτος ο πόλεμος, δεν επιτρέπεται να μένει κανείς απ’ έξω. Κι αυτό ισχύει φυσικά και κατ’ αρχήν για μένα – που μπορώ να διακυβεύσω τη ζωή μου στοιχηματίζοντας για το θάνατο χωρίς ενδοιασμό. Και για όλους εκείνους οι οποίοι, ανώνυμοι και υποταγμένοι, οδεύουν προς αυτή την ασυγχώρητη φονική μηχανή – και που τους νιώθω αδέρφια μου.

       7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

   Αναρωτιόμασταν τι ήταν ο πόλεμος – η βδελυρότητα που έκλεινε μέσα του. Και συνειδητοποιούμε τώρα ότι ξέρουμε πού βρίσκεται, ότι βρίσκεται μέσα μας – και για τους περισσότερους είναι αυτή η ενόχληση, αυτή η υποχρέωση επιλογής που τους κάνει να φεύγουν με την ενοχή ότι δεν υπήρξαν αρκετά θαρραλέοι για να απέχουν ή να απέχουν με τη θλίψη ότι δε θα συμμεριστούν το θάνατο των άλλων.

   Βρίσκεται εδώ, όντως εδώ, και τον αναζητούσαμε στο γαλανό ουρανό και στην αδιαφορία του κόσμου. Βρίσκεται στη φριχτή μοναξιά του μαχόμενου και του μη μαχόμενου, στην κοινή σε όλους ταπεινωμένη απελπισία και στην αυξανόμενη βδελυγμία που νιώθουμε να ανεβαίνει στα πρόσωπα καθώς περνούν οι μέρες. Η βασιλεία των κτηνών έχει αρχίσει.

       ΠΑΡΙΣΙ. ΜΑΡΤΙΟΣ ΤΟΥ 1940

   …Απ’ αυτή την άποψη, ο χριστιανισμός κατάλαβε τον άνθρωπο. Και μας άγγιξε πολύ πριν, μέσ’ από το Θεό του που εξανθρωπίστηκε. Όμως η αλήθεια και το μεγαλείο του σταματούν στο σταυρό, και μάλιστα τη συγκεκριμένη στιγμή που φωνάζει την εγκατάλειψή του. Αν ξεχωρίσουμε τις τελευταίες σελίδες του Ευαγγελίου, διαπιστώνουμε ότι μας προτείνεται μια ανθρώπινη θρησκεία, μια λατρεία της μοναξιάς και του μεγαλείου. Ασφαλώς η πικρία της την κάνει αβάσταχτη. Αλλά ακριβώς εκεί βρίσκεται η αλήθεια της και το ψέμα όλων των υπολοίπων.

   Με την ίδια λογική, μένοντας για ένα χρόνο μόνος στο Παρίσι  μέσα σ’ ένα φτωχικό δωμάτιο, μαθαίνεις πολύ περισσότερα από ό,τι σε εκατό φιλολογικά σαλόνια και σαράντα χρόνια εμπειρίας της «παρισινής ζωής». Είναι κάτι σκληρό, φριχτό, κάποτε βασανιστικό και πάντοτε πολύ κοντά στην τρέλα. Αλλά με αυτή τη γειτνίαση η σύσταση το ανθρώπου πρέπει να σκληραίνει και να καταξιώνεται – ή να αφανίζεται. Αν όμως αφανιστεί, αυτό σημαίνει ότι δεν ήταν αρκετά δυνατή για να ζήσει.

       …ΑΠΡΙΛΙΟΣ

    «Ένα παράπονο μπλεγμένο με λυγμούς βασίλευε μόνο του στο ανοιχτό πέλαγος, μέχρι την ώρα που η νύχτα με το σκοτεινό πρόσωπο ήρθε να σταματήσει τα πάντα» (Πέρσες – ναυμαχία της Σαλαμίνας)*

*: …οιμωγή δ’ ομού κωκύμασιν κατείχε πελαγίαν άλα, έως κελαινής νυκτός όμμ’ αφείλετο. (Πέρσες, στ. 426-28)

   Δεν έχουμε αντιληφθεί επαρκώς ότι στην πολιτική η ισότητα είναι εχθρική προς την ελευθερία. Στην Ελλάδα, υπήρχαν άνθρωποι ελεύθεροι επειδή υπήρχαν σκλάβοι.

   «Είναι πάντοτε μεγάλο έγκλημα να καταστρέφεις την ελευθερία ενός λαού με το πρόσχημα της κακής χρήσης της». (Tocqueville).

      ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

   …Πρέπει να προστεθεί στο Παράλογο το παράθεμα του Τολστόι, ως πρότυπο παράλογης λογικής:

   «Αν όλα τα επίγεια αγαθά για τα οποία ζούμε, αν όλες τις τέρψεις που μας παρέχει η ζωή, τον πλούτο, τη δόξα, τις τιμές, την εξουσία, μας τα στερεί ο θάνατος, αυτά τα αγαθά δεν έχουν κανένα νόημα. Αν η ζωή δεν είναι ατέρμονη, είναι απλούστατα παράλογη και δεν αξίζει τον κόπο να τη ζήσουμε. Πρέπει να απαλλαγούμε απ’ αυτήν το γρηγορότερο δυνατό μέσω της αυτοκτονίας» (Εξομολόγηση)

   Πιο κάτω, όμως, ο Τολστόι ανασκευάζει: «Η ύπαρξη του θανάτου μας υποχρεώνει είτε να αποποιηθούμε εκούσια τη ζωή είτε να μεταμορφώσουμε τη ζωή μας κατά τέτοιο τρόπο ώστε να της δώσουμε ένα νόημα που ο θάνατος να μην μπορεί να της το υποκλέψει».

   Όλα τα ακρωτήρια της ακτής μοιάζουν με στολίσκο έτοιμο να αποπλεύσει. Αυτά τα σκάφη από βράχο και αιθέρα τρέμουν στους κάβους τους, θαρρείς και ετοιμάζονται να πλεύσουν προς τα νησιά του φωτός. Ολόκληρη η Ορανία είναι έτοιμη να φύγει και, κάθε μέρα, το μεσημέρι, τη διαπερνά ένα σκίρτημα περιπέτειας. Ίσως κάποιο πρωί να φύγουμε μαζί.