..........................................................
Μίκης και Σάκης...
Δήλωση - Απάντηση Μίκη Θεοδωράκη για το «Άξιον Εστί» με Σάκη Ρουβά στη Νέα Σμύρνη*
21.04.2015
Επειδή τελευταία γράφτηκαν πολλές ανακρίβειες με αφορμή τη συμμετοχή του κ. Ρουβά στην συναυλία που διοργανώνει ο Δήμος Νέας Σμύρνης με το «Άξιον Εστί», αναγκάζομαι να διευκρινίσω τα εξής:
1) Είναι γνωστές οι απόψεις μου για το θέμα των «απαγορεύσεων», τις οποίες απόψεις υποστηρίζω εδώ και δεκαετίες και συνοψίζονται στα εξής: Πιστεύω ότι το έργο από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί, ξεφεύγει ακόμα και από τον ίδιο τον δημιουργό, που δεν έχει δικαίωμα να κρίνει δικτατορικά ποιος είναι «άξιος» να το ερμηνεύσει και ποιος όχι. Μόνος κριτής είναι το κοινό και ο χρόνος. Αυτοί τελικά κρίνουν τι θα πάει στα σκουπίδια και τι θα μείνει για πάντα. Θα πρέπει επίσης να πω ότι θεωρώ την χειρότερη εκτέλεση πολύ καλύτερη από μια απαγόρευση.
2) Όχι, δεν ήταν δική μου απόφαση η επιλογή του κ. Ρουβά, όπως αναληθώς βλέπω να αναγράφεται σε διάφορες ιστοσελίδες. Την πληροφορήθηκα εκ των υστέρων, ως τετελεσμένο γεγονός, από τον μαέστρο κ. Ορφανίδη, που μίλησε εδώ και αρκετές μέρες με την γραμματέα μου, στην οποία και ανακοίνωσε την απόφαση του Δήμου Νέας Σμύρνης να οργανώσει τιμητική για τα 90 μου χρόνια συναυλία με το «Άξιον Εστί», καθώς και τα ονόματα των συντελεστών, στην επιλογή των οποίων δεν είχα την παραμικρή ανάμιξη.
3) Η όλη ιστορία με προκαλεί να τελειώσω την δήλωσή μου αυτή με τις εξής σκέψεις:
Η Μουσική μου και φυσικά και το «Άξιον Εστί» γνώρισε κατά καιρούς απαγορεύσεις από πολλές και διαφορετικές πλευρές. Χούντες, κόμματα, πολιτικές νεολαίες, εφημερίδες, τηλεοράσεις… Πώς να ξεχάσω την επιστολή ακόμα και των δικηγόρων του ίδιου του Ελύτη, την εποχή που ήμουν Γεν. Δ/ντής Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ, στην οποία όπως έγραφαν, «δεν ήταν σίγουροι για την ποιότητα της εκτέλεσης» (κι ας ήμουν εγώ στο πόντιουμ του μαέστρου και ο Μπιθικώτσης στον ρόλο του λαϊκού τραγουδιστή…). Για την ιστορία να πω ότι η συναυλία εκείνη δόθηκε συνολικά 3 φορές στο Ηρώδειο λόγω της πρωτοφανούς ανταπόκρισης του κοινού.
Ελληνικές Δισκογραφικές Εταιρίες που πλούτισαν από το έργο μου, απέσυραν συχνά τους δίσκους μου από το εμπόριο, ενώ πολλοί τραγουδιστές μου, για πολιτικούς ή άλλους λόγους, διέγραφαν τα έργα μου από το ρεπερτόριό τους.
Και διερωτώμαι: Ποια ήταν η αντίδραση των «φίλων της μουσικής μου» σε όλες αυτές τις περιπτώσεις; Απολύτως καμμία! Ούτε ένας Έλληνας δεν θεώρησε χρέος του να υπερασπίσει το έργο μου σε όλες αυτές τις απαγορεύσεις και αποκλεισμούς! Ούτε ένας! Και ξαφνικά βλέπω τώρα να γεμίζει το Ιντερνετ και ο τύπος από δεκάδες δημοσιεύματα «υπερασπιστών του έργου μου», που ζητούν να προστεθώ κι εγώ ο ίδιος στον μακρύ κατάλογο αυτών που κατά καιρούς το απαγόρευσαν. Και γιατί; Διότι, λένε, ο συγκεκριμένος ερμηνευτής ανήκει στην «υποκουλτούρα». Όμως τι σημαίνει άραγε ο όρος αυτός; Το θέμα είναι μεγάλο και πολύπλοκο και εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός.
Σε ό,τι με αφορά, τι θέλετε να σκεφτώ, όταν βλέπω το έργο μου (που το θεωρούν υποτίθεται ποιοτικό) να μην υπάρχει στη χώρα μου; Και πώς να υπάρχει όταν βρίσκεται επί δεκαετίες ολόκληρες αντιμέτωπο με καταστάσεις σαν αυτές που ανέφερα πιο πάνω, με την ανοχή (στην καλύτερη περίπτωση) και τη σιωπή του θεωρούμενου προοδευτικού χώρου, δηλαδή τουλάχιστον του 60% του λαού μας; Τι θα πρέπει άραγε να σκεφτώ εγώ που αφιέρωσα τη ζωή μου στην πραγματική Ελληνική Αριστερά και χάρισα στον Λαό μας έργα σαν το «Άξιον Εστί» που από τη μια τα θεωρούν, όπως λένε, υποδείγματα της «καλής κουλτούρας», κι από την άλλη ανέχονται τις κατά καιρούς απαγορεύσεις και το μποϋκοτάζ τους, ακόμα κι από τις ίδιες τις παρατάξεις στις οποίες ανήκουν; Τι να σκεφτώ βλέποντας όλους αυτούς τους ανέκαθεν απόντες να ξυπνούν μόνο στην περίπτωση Ρουβά και να ξεσπαθώνουν λαύροι απαιτώντας από μένα να απαγορεύσω τη συμμετοχή του;
Από όλα αυτά προκύπτει ότι η έννοια της υποκουλτούρας για μένα είναι διαφορετική απ’ ό,τι είναι για κείνους. Είναι, πιστεύω, φυσικό να θεωρώ την γενικευμένη ηθική υποκουλτούρα, μέσα στην οποία καταδικάστηκα να ζω, ως απείρως χειρότερη από εκείνη που σχετίζεται με την Τέχνη και τα δυσδιάκριτα σύνορα ανάμεσα στις πολλές και ποικίλες της εκφάνσεις.
Αθήνα, 21η Απριλίου 2015
(Κατάλληλη ημερομηνία να μιλάμε για «απαγορεύσεις»…).
Μίκης Θεοδωράκης
Μίκης και Σάκης...
Δήλωση - Απάντηση Μίκη Θεοδωράκη για το «Άξιον Εστί» με Σάκη Ρουβά στη Νέα Σμύρνη*
21.04.2015
Επειδή τελευταία γράφτηκαν πολλές ανακρίβειες με αφορμή τη συμμετοχή του κ. Ρουβά στην συναυλία που διοργανώνει ο Δήμος Νέας Σμύρνης με το «Άξιον Εστί», αναγκάζομαι να διευκρινίσω τα εξής:
1) Είναι γνωστές οι απόψεις μου για το θέμα των «απαγορεύσεων», τις οποίες απόψεις υποστηρίζω εδώ και δεκαετίες και συνοψίζονται στα εξής: Πιστεύω ότι το έργο από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί, ξεφεύγει ακόμα και από τον ίδιο τον δημιουργό, που δεν έχει δικαίωμα να κρίνει δικτατορικά ποιος είναι «άξιος» να το ερμηνεύσει και ποιος όχι. Μόνος κριτής είναι το κοινό και ο χρόνος. Αυτοί τελικά κρίνουν τι θα πάει στα σκουπίδια και τι θα μείνει για πάντα. Θα πρέπει επίσης να πω ότι θεωρώ την χειρότερη εκτέλεση πολύ καλύτερη από μια απαγόρευση.
2) Όχι, δεν ήταν δική μου απόφαση η επιλογή του κ. Ρουβά, όπως αναληθώς βλέπω να αναγράφεται σε διάφορες ιστοσελίδες. Την πληροφορήθηκα εκ των υστέρων, ως τετελεσμένο γεγονός, από τον μαέστρο κ. Ορφανίδη, που μίλησε εδώ και αρκετές μέρες με την γραμματέα μου, στην οποία και ανακοίνωσε την απόφαση του Δήμου Νέας Σμύρνης να οργανώσει τιμητική για τα 90 μου χρόνια συναυλία με το «Άξιον Εστί», καθώς και τα ονόματα των συντελεστών, στην επιλογή των οποίων δεν είχα την παραμικρή ανάμιξη.
3) Η όλη ιστορία με προκαλεί να τελειώσω την δήλωσή μου αυτή με τις εξής σκέψεις:
Η Μουσική μου και φυσικά και το «Άξιον Εστί» γνώρισε κατά καιρούς απαγορεύσεις από πολλές και διαφορετικές πλευρές. Χούντες, κόμματα, πολιτικές νεολαίες, εφημερίδες, τηλεοράσεις… Πώς να ξεχάσω την επιστολή ακόμα και των δικηγόρων του ίδιου του Ελύτη, την εποχή που ήμουν Γεν. Δ/ντής Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ, στην οποία όπως έγραφαν, «δεν ήταν σίγουροι για την ποιότητα της εκτέλεσης» (κι ας ήμουν εγώ στο πόντιουμ του μαέστρου και ο Μπιθικώτσης στον ρόλο του λαϊκού τραγουδιστή…). Για την ιστορία να πω ότι η συναυλία εκείνη δόθηκε συνολικά 3 φορές στο Ηρώδειο λόγω της πρωτοφανούς ανταπόκρισης του κοινού.
Ελληνικές Δισκογραφικές Εταιρίες που πλούτισαν από το έργο μου, απέσυραν συχνά τους δίσκους μου από το εμπόριο, ενώ πολλοί τραγουδιστές μου, για πολιτικούς ή άλλους λόγους, διέγραφαν τα έργα μου από το ρεπερτόριό τους.
Και διερωτώμαι: Ποια ήταν η αντίδραση των «φίλων της μουσικής μου» σε όλες αυτές τις περιπτώσεις; Απολύτως καμμία! Ούτε ένας Έλληνας δεν θεώρησε χρέος του να υπερασπίσει το έργο μου σε όλες αυτές τις απαγορεύσεις και αποκλεισμούς! Ούτε ένας! Και ξαφνικά βλέπω τώρα να γεμίζει το Ιντερνετ και ο τύπος από δεκάδες δημοσιεύματα «υπερασπιστών του έργου μου», που ζητούν να προστεθώ κι εγώ ο ίδιος στον μακρύ κατάλογο αυτών που κατά καιρούς το απαγόρευσαν. Και γιατί; Διότι, λένε, ο συγκεκριμένος ερμηνευτής ανήκει στην «υποκουλτούρα». Όμως τι σημαίνει άραγε ο όρος αυτός; Το θέμα είναι μεγάλο και πολύπλοκο και εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός.
Σε ό,τι με αφορά, τι θέλετε να σκεφτώ, όταν βλέπω το έργο μου (που το θεωρούν υποτίθεται ποιοτικό) να μην υπάρχει στη χώρα μου; Και πώς να υπάρχει όταν βρίσκεται επί δεκαετίες ολόκληρες αντιμέτωπο με καταστάσεις σαν αυτές που ανέφερα πιο πάνω, με την ανοχή (στην καλύτερη περίπτωση) και τη σιωπή του θεωρούμενου προοδευτικού χώρου, δηλαδή τουλάχιστον του 60% του λαού μας; Τι θα πρέπει άραγε να σκεφτώ εγώ που αφιέρωσα τη ζωή μου στην πραγματική Ελληνική Αριστερά και χάρισα στον Λαό μας έργα σαν το «Άξιον Εστί» που από τη μια τα θεωρούν, όπως λένε, υποδείγματα της «καλής κουλτούρας», κι από την άλλη ανέχονται τις κατά καιρούς απαγορεύσεις και το μποϋκοτάζ τους, ακόμα κι από τις ίδιες τις παρατάξεις στις οποίες ανήκουν; Τι να σκεφτώ βλέποντας όλους αυτούς τους ανέκαθεν απόντες να ξυπνούν μόνο στην περίπτωση Ρουβά και να ξεσπαθώνουν λαύροι απαιτώντας από μένα να απαγορεύσω τη συμμετοχή του;
Από όλα αυτά προκύπτει ότι η έννοια της υποκουλτούρας για μένα είναι διαφορετική απ’ ό,τι είναι για κείνους. Είναι, πιστεύω, φυσικό να θεωρώ την γενικευμένη ηθική υποκουλτούρα, μέσα στην οποία καταδικάστηκα να ζω, ως απείρως χειρότερη από εκείνη που σχετίζεται με την Τέχνη και τα δυσδιάκριτα σύνορα ανάμεσα στις πολλές και ποικίλες της εκφάνσεις.
Αθήνα, 21η Απριλίου 2015
(Κατάλληλη ημερομηνία να μιλάμε για «απαγορεύσεις»…).
Μίκης Θεοδωράκης
*Σχολιάζω: Τουλάχιστον ανακριβής είναι στις διαπιστώσεις του ο εθνικός μας (και "εθνικός μας" συνθέτης, θα εξηγήσω πιο κάτω τα εισαγωγικά). Παρουσιάζει τον εαυτό του περίπου ως διωχθέντα καλλιτέχνη, του οποίου πουθενά και ποτέ δεν εύρισκες τα έργα του στα δημοκρατικά χρόνια. Δεν παρατήρησα ποτέ έλλειψη των δίσκων του στα κεντρικά δισκοπωλεία της πρωτεύουσας, στα τελευταία 40 χρόνια που μπαινοβγαίνω τακτικά, εκεί. Και ακόμα και σήμερα είμαι αγοραστής των έργων του. Ούτε θυμάμαι να στερήθηκε ποτέ δημόσιες εμφανίσεις στα θέατρα και στις αίθουσες συναυλιών της χώρας. Και στους Λυκαβηττούς έπαιξε, και στα Ηρώδεια και στα Μέγαρα Μουσικής. (Παρεμπιπτόντως, είχε ξανά παρουσιαστεί διωκόμενος και αποκλεισμένος από το Μέγαρο Μουσικής, αλλά αμέσως ο Χρήστος Λαμπράκης έσπευσε να τον καλέσει να παρουσιάσει κλασικά έργα του εκεί, τα οποία ο συνθέτης και επαρουσίασε). Και διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ χρημάτισε και μόνο το επίμαχο, σήμερα, "Άξιον Εστί" κατ' επανάληψιν παρουσίαζε. Έναν Μπετόβεν, έναν Μότσαρτ δεν αξιώθηκε αυτή η ορχήστρα να παίξει στη διάρκεια της θητείας του! Και καθώς είναι αυτός που είναι, ο ένας από τους δύο σημαντικότερους νεοέλληνες συνθέτες, δεν έλειψε ποτέ από κοντά μας. Υπήρξε μέσο μαζικής ενημέρωσης που να μην τον "έπαιξε", κατά το κοινώς λεγόμενο; Υπήρξε εθνική ή άλλη ιστορική επέτειος (μιας και το θίγει στην δήλωσή του) που να μην τραγούδησαν τα ΜΜΕ, τα σχολειά μας, σύλλογοι, ορχήστρες, παρέες, διαδηλωτές, φίλαθλοι και οπαδοί τα τραγούδια του; Υπήρξε τραγουδιστής και τραγουδίστρια, ή απλός μουσικός, από τις παλιές καραβάνες μέχρι τους νεόκοπους και τις νεόκοπες που να μην επεζήτησαν τη συνεργασία του και το "χρίσμα" του; Προερχόμενοι μάλιστα απ' όλα τα είδη της ελληνικής μουσικής σκηνής. Και μιας και βρισκόμαστε στα χωράφια του "εμπορικού" τραγουδιού να υπενθυμίσω ότι
τραγούδια του Μίκη τραγούδησαν Γιάννης
Πάριος, Αντώνης Ρέμος, Αλεξία και άλλοι που τώρα μού διαφεύγουν και μάλιστα ο συνθέτης τους τίμησε (και καλά έκανε, έτσι απαιτούσε η ευγένεια) με την παρουσία του στις συναυλίες-αφιερώματά τους. Προς τι λοιπόν, η οργισμένη διαμαρτυρία του για αποκλεισμούς και διακρίσεις εις βάρος του; Δεν μπορώ να διακρίνω κανέναν άλλον λόγο εκτός από την αδηφάγα λαχτάρα του να είναι αυτός και η καλλιτεχνική του (όπως και η πολιτική του) υπόσταση στο κέντρο του ενδιαφέροντος της εποχής. Με τις όποιες, φυσικά, ευεργετικές για εκείνον απολαβές, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και άλλες. Δεν θα επεκταθώ στα του πολιτικού του ρόλου που διεκδίκησε και διεκδικεί με ή χωρίς τη "Σπίθα" του. Θα το κάνω σε άλλη ευκαιρία. Θα μείνω στο έργο του και στην προβολή του.
Ένα από τα επιχειρήματα του Μίκη για την επικείμενη συνεργασία με τον Σάκη είναι ότι μέσω του δημοφιλούς, στο νεανικό κοινό, σταρ θα γνωρίσουν οι νέοι το "Άξιον Εστί" και την ποίηση του Ελύτη. Από τις προαναφερθείσες συνεργασίες με τους Πάριο, Ρέμο κλπ. δεν είδα από τότε τους νέους μας ή
και το ενήλικο κοινό τους να κοιμάται και να ξημερώνει με τα τραγούδια
του Μίκη. Όπως φυσικά, και εδώ ανοίγω παρένθεση, δεν είδα τους νέους φίλους του Σάκη, μετά την
σχετικά αξιοπρεπή ερμηνεία του στις "Βάκχες" του Ευριπίδη, να εντρυφούν
στον αρχαιοελληνικό τραγικό λόγο. Μέσα από άλλους δρόμους οικειώνεται
κανείς και αγαπάει την τέχνη και τα έργα της. Μέσα από τη συγκίνηση και
όχι μέσα από την αποθήκευση και την κατανάλωση πληροφοριών. Και αυτό οφείλει να το κάνει κάποιος άλλος τομέας της κοινωνικής ζωής ενός τόπου, σαν την εκπαίδευση, ας πούμε, αν θέλει να είναι π α ι δ ε ί α** , και όχι αναπαραγωγή τεχνικών της ενσωμάτωσης και της αναπαραγωγής του συστήματος. Κι όταν μια τέχνη μιας εποχής, όπως είναι η μουσική του Μίκη γίνεται μέρος του αναλυτικού προγράμματος του εκπαιδευτικού συστήματος, ενός συστήματος που εκσυγχρονισμός του θεωρείται η ψηφιοποίησή του ή γίνεται απλώς και μόνο ένα εορταστικό και επετειακό υλικό μέσα στη σχολικη διαδικασία, τότε αυτή η τέχνη απονεκρώνεται καθώς γίνεται πληροφορία και βάρος στανικό. Δεν αναπνέει, δεν συνταιριάζει με την νεανική ανάσα και το νεανικό καρδιοχτύπι και έτσι μουμιοποιείται. Οπότε, στην καλύτερη περίπτωση, θα γίνει απλώς μια εγγραφή στο βιογραφικό του όποιου Σάκη και εφεδρικό υλικό στον όποιο επαγγελματικό (και ουχί καλλιτεχνικό) αναπροσανατολισμό του...
**Σχόλιο χτες, 21/4/2015, της φίλης, από το facebook, Mando Kouretzi για το ίδιο θέμα: Το
παιδαγωγικά ωφέλιμο, δημιουργικό και εξελικτικό θα ήταν ένα κίνητρο
όπου θα καθιστούσε τη νεολαία ικανή να επιλέξει το «Άξιον εστί» ως αυτό
που είναι (ποιητικά και μουσικά). Από τη στιγμή που το κίνητρο θα είναι ο Ρουβάς (ως αυτό που φέρει/άσχετα αν δικαιούται να κάνει αλλαγή περσόνας) δεν προάγεται κάτι νέο…
Είναι εξίσου κακόγουστο με το happening - στροφής στο ελληνικό φολκλόρ - που έγινε πρόσφατα στη Μύκονο όπου 500 ή παραπάνω νέοι χορέψανε στην προβλήτα συρτάκι με «της δικαιοσύνης τον ήλιο το νοητό…».
Απέκτησαν άραγε σχέση με το «Άξιον εστί» ή απομακρύνθηκαν δια παντός από κάθε πιθανότητα να κατανοήσουν το μεγαλείο του;
Είναι εξίσου κακόγουστο με το happening - στροφής στο ελληνικό φολκλόρ - που έγινε πρόσφατα στη Μύκονο όπου 500 ή παραπάνω νέοι χορέψανε στην προβλήτα συρτάκι με «της δικαιοσύνης τον ήλιο το νοητό…».
Απέκτησαν άραγε σχέση με το «Άξιον εστί» ή απομακρύνθηκαν δια παντός από κάθε πιθανότητα να κατανοήσουν το μεγαλείο του;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου