..........................................................
Όταν η κυβέρνηση γύρισε την πλάτη στην κοινωνία
Αυτές
τις μέρες συνειδητοποίησα επιτέλους τι είναι αυτό που με έχει ενοχλήσει
περισσότερο από την αρχή και καθ’ όλη τη διάρκεια των πολύμηνων
διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ με τους δανειστές.
Δεν είναι η αναβλητικότητα, δεν είναι όλο αυτό το ατέρμονο παιχνίδι
με τις λέξεις και με τη σημειολογία τους, δεν είναι καν τα απολύτως
δυσμενή αποτελέσματα, τα σκληρά υφεσιακά μέτρα, ούτε καν η συνολική
έκβαση της σύγκρουσης, αυτό που πολύ σωστά έχει αποκληθεί, σε πείσμα της
κυβερνητικής ρητορικής, ήττα.
Αυτό που με έχει ενοχλήσει περισσότερο από όλα αυτά, και ενδεχομένως
ως ένα βαθμό τα καθόρισε, είναι ο τρόπος με τον οποίο, από την πρώτη
στιγμή, διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις, ερήμην της ελληνικής κοινωνίας,
εν κρυπτώ. Μια διαδικασία που ελάχιστα -μόνο στο στυλ- απέχει από τον
τρόπο με τον οποίο χειρίζονταν το θέμα οι προηγούμενες κυβερνήσεις.
Καμία ροή
Είτε με Βαρουφάκη είτε με Τσακαλώτο, με Δραγασάκη, με Χουλιαράκη ή
και με τον ίδιο τον Τσίπρα, η συνταγή δεν άλλαξε ουσιαστικά ούτε για μια
στιγμή. Θεωρητικά η δημόσια συζήτηση καλά κρατεί, αλλά επί της ουσίας η
κοινωνία είναι απέξω, έρμαιο των ακατονόμαστων ΜΜΕ της διαπλοκής,
έρμαιο κάθε διαρροής, κάθε φήμης και κάθε non paper. Χωρίς να υπάρξει,
έστω για λίγο, μια ροή εμπεριστατωμένης ενημέρωσης που να την
προειδοποιεί, να την προετοιμάζει γι’ αυτά που πρόκειται να (της)
συμβούν, πολύ δε περισσότερο που να βάζει την κοινωνία στην εξίσωση της
διαπραγμάτευσης.
Από την πλευρά των δανειστών αυτό ήταν αναμενόμενο. Ολόκληρη η
στρατηγική τους είναι όχι απλώς να πλήξουν τον λαϊκό παράγοντα με τη
λογική της εσωτερικής υποτίμησης, αλλά να τον εξουδετερώσουν απολύτως
μέσα από τη συνεπή εφαρμογή του δόγματος ΤΙΝΑ, ότι δεν έχει σημασία τι
επιδιώκουν ή ακόμα και τι ψηφίζουν οι λαοί, αυτό που είναι
προαποφασισμένο θα εφαρμοστεί στις πλάτες τους έτσι κι αλλιώς. Το πολύ
πολύ να μεθοδεύουν σε κρίσιμες καμπές διαρροές που προκαλούν σοκ και
δέος, τακτική που αποδεδειγμένα διευκολύνει την αποδοχή σκληρών μέτρων
εν ονόματι της αποφυγής ακόμα πιο σκληρών πολιτικών, της χρεοκοπίας ή
και του grexit.
Ανάλογης έμπνευσης ήταν και οι συμπεριφορές των προηγούμενων
κυβερνήσεων, των μνημονιακών αποκαλούμενων, οι οποίες είχαν αποφασίσει
να «σώσουν» τη χώρα ερήμην των κατοίκων της και με οποιοδήποτε κόστος σε
βάρος τους.
Ούτε μήνας
Οι εξαγγελίες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ λογικά θα οδηγούσαν σε
διαφορετικές τακτικές, με τον λαό ενημερωμένο και κατάλληλα προϊδεασμένο
για τις επιδιώξεις της διαπραγμάτευσης, ακόμα και για τους κινδύνους
και τις δύσκολες αποφάσεις που ενδεχομένως θα έπρεπε να παρθούν. Και για
να μη θεωρηθεί ότι όλ’ αυτά είναι δικές μου φαντασιώσεις, θέλω να
υπενθυμίσω ότι το αρχικό σενάριο προέβλεπε διαπραγματεύσεις με το λαό
στους δρόμους. Αυτά βέβαια κράτησαν πολύ λίγο, ούτε μήνα.
Σπεύδω εδώ να προλάβω τους ακριβολόγους και τους τυπολάτρες ότι
μιλώντας για λαό ενημερωμένο δεν εννοώ ότι η διαπραγμάτευση θα μπορούσε
να γίνει κατά κάποιον τρόπο δημόσια και με όλα τα χαρτιά ανοιχτά.
Αντιλαμβάνομαι απολύτως ότι υπάρχει σειρά τεχνικών θεμάτων που εκ των
πραγμάτων αφορούν τους διαπραγματευτές και μόνο, καθώς και ζητήματα
τακτικής που δεν είναι κοινοποιήσιμα.
Δεν μιλάω όμως γι’ αυτά, μιλάω για τις κεντρικές κατευθυντήριες
γραμμές, για τους βασικούς άξονες των θέσεων τις ελληνικής πλευράς.
Μιλάω επίσης και για τις επιδιώξεις των δανειστών, για τη βασική τους
επιχειρηματολογία, για τους δικούς τους άξονες, για την αριθμητική τους.
Ξοδεμένες ευκαιρίες
Αφορούσε ευθέως την ελληνική κοινωνία το αν η δημοσιονομική εξυγίανση
στο σκέλος των εξόδων θα γινόταν κυρίως μέσω περικοπής των δημοσίων
δαπανών (π.χ. των στρατιωτικών) ή μέσω της περικοπής κοινωνικών
επιδομάτων, μισθών και συντάξεων, και στο σκέλος των εσόδων με αύξηση
των άμεσων ή των έμμεσων φόρων. Επίσης την αφορούσε ευθέως με ποιον
τρόπο θα μπορούσε να επιτευχθεί η εισπραξιμότητα των φόρων, αλλά τι
κάθομαι και λέω τώρα, οι φόροι αυξάνονται και η εισπραξιμότητά τους
μειώνεται κατά τρόπο αντιστρόφως ανάλογο, αυτή είναι φαίνεται η μοίρα
μας όσο δεν αλλάζει η βαθύτερη λογική.
Τίποτα απ’ αυτά πάντως δεν συνέβη. Στην αρχή όλα κρύφτηκαν πίσω από
τη συνθηματολογία για το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και από τις
εμμονικές δηλώσεις υπουργών ότι δεν θα θιγούν μισθοί και συντάξεις, ότι
θα καταργηθεί ο ΕΜΦΙΑ και ότι θα επανέλθει ο 13ος μισθός.
Αποκοίμισμα αντί για προειδοποίηση. Ακολούθησαν τα τηλεοπτικά σόου με
αφορμή τα ταξίδια Βαρουφάκη και Τσίπρα στο εξωτερικό, πασπαλισμένα με
ισχυρές δόσεις εθνικής υπερηφάνειας – και με αρκετό λάιφ στάιλ επίσης.
Και κάπως έτσι, ανεπαισθήτως, περιπέσαμε ως έθνος στην ενημέρωση των
non papers, προσπαθώντας να βγάλουμε συμπεράσματα από τις συχνές
εμφανίσεις του Βαρουφάκη στα ελληνικά και στα ξένα ΜΜΕ. Αλλά και πάλι
δεν έβγαζες άκρη, γιατί το εύρος των εκμυστηρεύσεων ήταν απροσδιόριστο
και αυξομειούμενο, και οι πληροφορίες δίνονταν περισσότερο εν είδει
χρησμών, ενώ σιγά σιγά διέρρεαν και τα κακά μαντάτα. Πρώτα ότι κάτι
έτρεχε με τον ΦΠΑ στα είδη λαϊκής κατανάλωσης, έπειτα με τον ΦΠΑ στα
ξενοδοχεία και στα νησιά, κι αργότερα, ντροπαλά, ότι κάποιες εμπλοκές
υπήρχαν με τον χρόνο κατάργησης (sic) του ΕΜΦΙΑ, με τη μείωση των
αντικειμενικών αξιών, με την επαναφορά του 13ου μισθού και πάει λέγοντας.
Δεν θα ξεχάσω τη δυσάρεστη έκπληξή μου, κι έπειτα την απογοήτευση,
όταν πέρσι, στις 30 Μαρτίου, πολύ νωρίς, ο πρωθυπουργός συγκάλεσε την
εθνική αντιπροσωπεία για «να την ενημερώσει για την πορεία της
διαπραγμάτευσης». Μόνο που αντί να δώσει το στίγμα των συζητήσεων με
τους δανειστές, αντί να μας ανοίξει τα μάτια γι’ αυτά που επρόκειτο να
συμβούν και να μας προετοιμάσει αναλόγως, προτίμησε να επιτεθεί στην
αντιπολίτευση και να ξοδέψει αυτή τη μοναδική ευκαιρία αφήνοντας την
ελληνική κοινωνία τόσο απληροφόρητη όσο ήταν και πριν.
Ελλείψει προγράμματος
Εδώ θα ήθελα να κάνω μια σχετική παρατήρηση. Προσωπικά δεν καταλογίζω
τόσο στην κυβέρνηση το γεγονός ότι ηττήθηκε από τους δανειστές και
αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει. Σε μια σύγκρουση η ήττα, ακόμα και η
συνθηκολόγηση, είναι μέσα στο παιχνίδι. Αυτό άλλωστε ήταν εξαρχής το πιο
δύσκολο πεδίο κυβερνητικής πολιτικής. Και όσο κι αν είχαμε εμείς οι
ίδιοι παραμυθιαστεί ότι θα ήταν εύκολη η κατάργηση των μνημονίων ή, για
να το πω αλλιώς, ότι θα μπορούσε η χώρα να μείνει στην ευρωζώνη
αποφεύγοντας τις πολιτικές λιτότητας, υπήρχε κατά βάθος η επίγνωση ότι
όπως και σε κάθε άλλη διαπραγμάτευση, ήταν ανοιχτό το ενδεχόμενο
σημαντικών υποχωρήσεων, ακόμα και επώδυνων συμβιβασμών.
Αυτό που πραγματικά καταλογίζω στην κυβέρνηση είναι ότι δεν
επιχείρησε -συχνά ελλείψει προγράμματος- να εφαρμόσει από την πρώτη
στιγμή ώριμες αριστερές πολιτικές, έστω κι εκείνες που δεν θα είχαν
δημοσιονομικό κόστος, σε θέματα της καθημερινότητας: δημοκρατία,
παιδεία, υγεία, δικαιοσύνη, τιμές καταναλωτή, κοινωνικά δικαιώματα,
κράτος, τραπεζικό σύστημα, ΜΜΕ. Αντί να πνεύσει άνεμος δημοκρατίας και
αναδημιουργίας στη χώρα, εγκλωβιστήκαμε σε εθνικολαϊκιστικές καταστάσεις
ή σε κοινοβουλευτικές μανούβρες, φιέστες και επιτροπές, σόου που
προορίζονταν περισσότερο για λαϊκή κατανάλωση ή για τις ανάγκες
προσωπικών στρατηγικών διαφόρων κυβερνητικών κλιμακίων.
Ε, μέσα σε όλη αυτή την εξίσωση της αριστερής στροφής που δεν έγινε,
βάζω και το στοιχείο της ενημέρωσης. Και για να το κάνω ακόμα πιο
δύσκολο, αλλά και πιο σαφές, κάπου εκεί μπαίνει και το στοιχείο της
ειλικρίνειας. Να λες το κρέας κρέας και το ψάρι ψάρι, να μην παίζεις με
τις λέξεις, να διαχειριστείς την ήττα ως ήττα και να μην την εξωραΐζεις,
να μην προσπαθείς να πεις ότι το μνημόνιο είναι καλό γιατί η
δημοσιονομική προσαρμογή που προβλέπει είναι πιο ήπια. Πρόκειται για
θλιβερό ιδεολόγημα, γιατί αφαιρείς το γεγονός ότι τα μνημόνια
λειτουργούν σωρρευτικά – και η ύφεση επίσης.
Να μην υπεραμύνεσαι του πρωτογενούς πλεονάσματος που επετεύχθη, γιατί
σε πείσμα της διαλεκτικής των διαπραγματεύσεων, κάθε ευρώ πρωτογενούς
πλεονάσματος που επιτυγχάνεται στερεί πόρους από την οικονομία, βαθαίνει
τα υφεσιακά χαρακτηριστικά της. Έτσι συνέβαινε με τα όποια πλεονάσματα
επετεύχθησαν επί των ημερών Σαμαρά και έτσι συμβαίνει και σήμερα, δεν
υπάρχουν αριστερά και δεξιά πλεονάσματα, πρωτογενές πλεόνασμα σε
συνθήκες ύφεσης σημαίνει οικονομική ασφυξία, τελεία και παύλα.
Οικουμενικό σχέδιο
Λένε πολλοί αναλυτές ότι το πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας είναι
ότι θέτει αντιφατικές προτεραιότητες, ναι στο ευρώ αλλά όχι στη
λιτότητα. Ότι όταν θέτεις αντιφατικές προτεραιότητες είναι σαν να μην
έχεις καθόλου προτεραιότητες, είναι σαν να μην ξέρεις πού θέλεις να πας
και από ποιον δρόμο. Αλλά αυτή η νοοτροπία δεν είναι καθόλου άσχετη με
τη διαχρονική προσπάθεια των πολιτικών δυνάμεων, των κυβερνήσεων αλλά
και των εκάστοτε αντιπολιτεύσεων, άλλοτε να συσκοτίσουν κι άλλοτε να
ωραιοποιήσουν την εικόνα.
Αν θέλουμε να πάμε κάπου και να πάμε όλοι μαζί, το θέμα δεν είναι να
φτιάξουμε οικουμενικές κυβερνήσεις . Οικουμενική πληροφόρηση χρειάζεται η
κοινωνία, οικουμενικές αλήθειες, και κατά συνέπεια οικουμενικούς
στόχους. Κι όλα τα άλλα θα γίνουν πιο εύκολα, αν και τίποτα εύκολο δεν
υπάρχει μπροστά μας – ειλικρίνεια, δεν είπαμε;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου