"Δημοκρατία" γράφει ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών" / ΤΡΙΤΗ ΜΑΤΙΑ, 15.12.25)

....................................,,........................

Δημοκρατία

γράφει ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών" / ΤΡΙΤΗ ΜΑΤΙΑ, 15.12.25) 

Η δημοκρατία στις μέρες μας βάλλεται πανταχόθεν. Από τη μια μεριά, εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα περισσότερα καθεστώτα -είτε μιλάμε για την Κίνα, είτε για τη Ρωσία, είτε για τις αραβικές χώρες, είτε για μέρος της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, είτε πλέον και για τις ΗΠΑ, δηλαδή για όλο τον κόσμο σχεδόν- έχουν έντονα αυταρχικά χαρακτηριστικά ή ρέπουν προς τον αυταρχισμό.

Από την άλλη, εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπου τα πράγματα είναι ακόμα σαφώς καλύτερα, η δημοκρατία πιέζεται με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ο ένας έχει να κάνει με την ανά τετραετία ψήφο μας, η οποία δίνει μια ευρύτατη ελευθερία κινήσεων σε κυβερνήσεις. Είναι ίσως μοναδική περίπτωση τόσο μεγάλου περιθωρίου ελευθερίας, καθώς με μία μόνο πράξη (την τοποθέτηση ψηφοδελτίου στην κάλπη) δίνει ο καθένας μας τη συναίνεσή του για χιλιάδες πολιτικές και διοικητικές ενέργειες τις οποίες φυσικά αδυνατεί να πληροφορηθεί στο σύνολό τους. Αυτό βέβαια είναι το σύστημα στο οποίο ζούμε, η αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία, και θα ήταν λιγότερο πρόβλημα αν δεν πιέζονταν ταυτόχρονα όλο και περισσότερο τα θεσμικά εκείνα αντίβαρα που προορίζονται να ελέγξουν τις κυβερνήσεις ή να ασκήσουν πίεση πάνω τους. Είτε μιλάμε για την εκλογή των ανώτατων δικαστών, είτε για τον τρόπο επιλογής κρατικών λειτουργών, είτε για το μικρό εύρος παραχώρησης εξουσιών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, είτε όμως και για την άσκηση δικαιωμάτων όπως η απεργία, η ειρηνική διαδήλωση ή η ελεύθερη έκφραση -που και αυτή πιέζεται, συνήθως έμμεσα–, το αποτέλεσμα είναι ότι δημιουργείται μια όλο και μεγαλύτερη φθορά στους δημοκρατικούς θεσμούς και στο κράτος δικαίου, έτσι ώστε στα μάτια των Ευρωπαίων πολιτών σε πολλές χώρες -και στη δική μας- οι κυβερνήσεις να μοιάζουν περίπου ασύδοτες.

Ο δεύτερος τρόπος πίεσης της δημοκρατίας έχει να κάνει με την υπερσυγκέντρωση εξουσίας στις Βρυξέλλες και τη δημιουργία μιας υπερκυβέρνησης με πολύ συγκεκριμένα ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά, που επιπλέον μοιάζουν αμετακίνητα.

Υπουργός της περιόδου ΣΥΡΙΖΑ περιέγραψε σε πρόσφατη ανάρτησή του ότι «για τη διατήρηση του ΑΔΜΗΕ υπό δημόσιο έλεγχο δόθηκε λυσσαλέα μάχη», καθώς «οι τροϊκανοί ήθελαν διακαώς την ιδιωτικοποίησή του». Αυτό είναι ένα χρήσιμο παράδειγμα καθώς «το δίκτυο είναι ένα και μοναδικό, δεν υφίστανται συνθήκες ανταγωνισμού, δεν υπάρχει ζήτημα απελευθέρωσης της αγοράς», οπότε η «διακαής επιθυμία» έχει να κάνει με μια σαφή ιδεολογική άποψη που θέλει το κράτος αποψιλωμένο από κάθε παραγωγική δραστηριότητα.

Αυτή η διπλή πίεση οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε δύο ειδών πολιτικές αντιδράσεις. Η μία είναι η απόσυρση και η αποχή, τουλάχιστον όσων θα επιθυμούσαν διεύρυνση της περίφημης -και συνταγματικά κατοχυρωμένης- λαϊκής κυριαρχίας, αφού έχουν απέναντί τους ένα σύστημα που μοιάζει πανίσχυρο. Η δεύτερη είναι η ακροδεξιά επιλογή, που μπορεί να μην ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη λαϊκή κυριαρχία, ενδιαφέρεται όμως για την εθνική κυριαρχία, τουλάχιστον έτσι όπως αυτή την αντιλαμβάνεται, μέσω του ευρωσκεπτικισμού. Και οι δύο αντιδράσεις δεν προοιωνίζονται τίποτα το θετικό για το μέλλον.