"Ανέφικτο; Ισως…" Του Κυριάκου Κατζουράκη* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 03/11/14)

....................................................... 

Ανέφικτο; Ισως…

Του Κυριάκου Κατζουράκη*

"Εφημερίδα των Συντακτών",  03/11/14

Θεωρώ άδικη και άστοχη την επίθεση στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό. Ούτε κουκουέδικο είναι ούτε ζντανοφικό. Πάσχει, φυσικά πάσχει. Γιά να δούμε κατ’ αρχάς πού πάσχει και μετά βλέπουμε.

Ποτέ η Αριστερά δεν ήταν ένα πράμα ενιαίο, ποτέ δεν κυβέρνησε και ποτέ δεν δοκιμάστηκε στη μεγάλη δυσκολία της επαφής με τη μεσαία τάξη. Πέρασαν από τον εμφύλιο πάνω από 65 χρόνια που η Αριστερά δεν αξιοποίησε τις δυνάμεις της -πιστεύω από βαθύτατη ενοχή- σε θέματα όπως η ποιότητα ζωής, ο ευρύτερος πολιτισμός, η τέχνη. Φωτεινή εξαίρεση η «Επιθεώρηση Τέχνης» και το περιοδικό «Ο Πολίτης». Ομως τεμαχισμένη και ποικίλη διαχειρίστηκε άξονες και ξεκαθάρισε ζητήματα όπως την περιθωριοποίηση του σταλινισμού και την εσωτερική δημοκρατία. Δύο βασικά πράγματα για τα οποία σήμερα καμαρώνουμε στον ΣΥΡΙΖΑ.

Πάσχει όμως, έχει διαμορφώσει έναν κύκλο επικοινωνίας και ένα κλειστό σύστημα αυτοπροστασίας που την απομονώνει από τον κόσμο. Η απομάκρυνση καθρεφτίζεται καθαρά στο κείμενο περί πολιτισμού. Κάποιοι το λένε απουσία οράματος, πρόγραμμα χωρίς έμπνευση. Μάλλον βαριά κουβέντα, υπερβολική και κατά τη γνώμη μου λανθασμένη. Το «όραμα» εμείς από κάτω θα το διατυπώσουμε στην πράξη. Τα μόνα που ζητάμε από την αυριανή κυβέρνηση της Αριστεράς είναι: απεριόριστη ελευθερία, αυτοδιαχείριση και πολύ χρόνο. Το όραμα θα γεννηθεί, αλλά χρειάζεται χρόνος.

Και η αρχή θα γίνει από χαμηλά, απ’ τον παιδικό σταθμό, το νηπιαγωγείο, το δημοτικό. Ολος ο κόσμος θα πρέπει να ασχοληθεί με αυτό που λέμε κουλτούρα.

Οι μεμονωμένες εκφράσεις καλλιτεχνών και διανοουμένων ποτέ δεν σταμάτησαν και ποτέ δεν θα σταματήσουν, όμως δεν διαμορφώνουν αυτό που λέγεται κουλτούρα, πνευματική και φυσική καλλιέργεια.

Ουτοπία; Επανάσταση από τα κάτω; Κανείς δεν ξέρει.

Για να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε κουλτούρα πρέπει να έχουμε πολιτισμό.

Ομως:

Πολιτισμός είναι ο τρόπος ζωής της Πολιτείας. Πολιτισμός είναι όλα όσα απαρτίζουν την κοινωνική ζωή οπουδήποτε. Οταν η κοινωνική ζωή πάσχει, όταν οι κάτοικοι ζούνε κάτω από τα όρια της στοιχειώδους κοινωνικής αξιοπρέπειας, όταν πεθαίνουν τα σχολεία, η δημόσια υγεία, όταν υποθηκεύεται το μέλλον του τόπου, όταν αγνοείται ο πολίτης και οι ανάγκες του, τότε αυτός ο πολιτισμός είναι απεχθής. Τότε δεν μπορεί ούτε να δημιουργήσει τέχνη, σκέψη, ούτε να παρηγορήσει τον άνθρωπο που είναι εγκαταλειμμένος στους φόβους του. Η καθημερινότητα ενισχύει τον τρομερότερο φόβο, τον φόβο του θανάτου. Και την έλξη του θανάτου, την επιθυμία της φυγής απ’ τη ζωή, την «έξοδο» από τα εγκόσμια. Δύο εκατομμύρια άνεργοι, δηλαδή τουλάχιστον 4.000.000 κάτοικοι του τόπου τούτου ζουν σε συνθήκες φτώχειας στη σημερινή Ελλάδα. Αυτός είναι ο σημερινός πολιτισμός στη χώρα μας.

Χωρίς μέλλον. Χωρίς προοπτική. Κυρίαρχο στοιχείο η αβάσταχτη σχετικότητα σε όλα τα επίπεδα, που παράγει δειλία, ξενοφοβία, αναξιοπρέπεια, αναξιοκρατία, μίσος για τον διπλανό, τον όποιο διπλανό, απιστία, αυταρέσκεια. Ο δημόσιος χώρος συρρικνώθηκε, ίσως σε βαθμό μη αναστρέψιμο (ο δημόσιος χώρος περιλαμβάνει όλες τις μικρές/μεγάλες ιδιωτικές πρωτοβουλίες).

Αυτή είναι η πρώτη διαπίστωση που πρέπει να προτάσσεται σε κάθε σκέψη για το αύριο. Το παιδί που πάει σχολείο, επιστρέφει μέσα σε ένα περιβάλλον τέτοιου φόβου. Εκεί δεν υπάρχει θεραπεία. Εκεί το χρέος της Αριστεράς είναι να βγει έξω και να πάει στους ανθρώπους που υποφέρουν. Οι μόνοι που τραγουδάνε τον πόνο τους είναι κάτι τρελοί, περιθωριακοί, αυτοεξορισμένοι μακριά από τον βούρκο των αστών που στρογγυλοκάθονται περιμένοντας το αυριανό μενού της αριστερής διανόησης.

Οχι, το μενού θέλει σκίσιμο. Η συνταγή δεν υπάρχει, θα βρεθεί μέσα στον κόσμο των απόκληρων και των αδικημένων.

Η δεύτερη διαπίστωση είναι, λοιπόν, ότι εμείς που θα βγούμε στους δρόμους ξέρουμε λιγότερα από αυτούς που οι δρόμοι είναι ο κόσμος τους. Εμείς θα μάθουμε από αυτούς, θα ανταλλάξουμε γνώση, πάθος, εμπειρία.

Εν ολίγοις, πρέπει να μαθητεύσουμε σε ένα περιβάλλον που τόσα χρόνια μάς είναι ανοίκειο και φοβικό.

Το πρώτο έργο μας, η πρώτη έρευνα, το πρώτο ποίημα, ο πρώτος πίνακας, θεατρικό έργο, μουσική, διδασκαλία, περιοδικό, διάλεξη θα είναι:

Κανονικότητα στην καθημερινή ζωή όλων: στο σπίτι και στην εργασία.

Ισότητα στα κοινωνικά αγαθά: Υγεία, Παιδεία, Δικαιοσύνη.

……………………………………………………………………………………………

* Ζωγράφος, ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ